ՀԽՍՀ ղեկավարություն

ՀԽՍՀ ղեկավարություն, Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության ղեկավար կազմը։ Ֆորմալ առումով 1920-1938 թվականներին ՀԽՍՀ բարձրագույն օրենսդիր մարմինը Խորհուրդների Համագումարն էր, իսկ 1938 թվականից՝ միասնական Գերագույն խորհուրդը, որի պատգամավորներն ընտրվում էին չորս տարի ժամկետով (1979 թվականից՝ հինգ տարի ժամկետով)։ Սակայն փաստացի 1920 թվականին Հայաստանում խորհրդային իշխանության հաստատումից մինչև Վերակառուցումը իշխանությունը գտնվում էր Հայաստանի Կոմունիստական կուսակցության ձեռքում՝ որպես Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցության մաս^[1]։ 1937 թվականի Սահմանադրությամբ Կոմկուսը հռչակվեց «աշխատավորների բոլոր կազմակերպությունների ղեկավարող մարմին», իսկ 1978 թվականի Սահմանադրությունն ամրապնդեց նրա «ղեկավարող և ուղղորդող դերը»։ Հայաստանի Կոմկուսի բարձրագույն մարմինը Կենտրոնական Կոմիտեն էր, իսկ Կոմկուսի Կենտրոնական Կոմիտեի առաջին քարտուղարը 1920-1990 թվականներին հանրապետության փաստացի առաջնորդն էր։ Բացի 1990 թվականի ընտրություններից, Գերագույն խորհրդի պատգամավորի բոլոր թեկնածուները ենթարկվում էին Հայաստանի Կոմկուսի ղեկավարության պարտադիր հավանությանը․ այլընտրանքային թեկնածուների առաջադրումը չէր թույլատրվում։ Գերագույն խորհուրդը մշտական գործող մարմին չէր․ նրա պատգամավորները տարեկան 2-3 անգամ գումարում էին մի քանի օր տևողությամբ նիստեր։ Ամենօրյա վարչական աշխատանքներն իրականացնելու համար Գերագույն խորհուրդը ընտրում էր մշտական հանձաժողով, որն իրականացնում էր հանրապետության կոլեկտիվ ղեկավարի գործառույթները։

Իրավիճակը փոխվեց 1990 թվականին, երբ Կոմկուսի ղեկավարող դերի մասին Սահմանադրության հոդվածը չեղյալ համարվեց, և սկսեց թույլատրվել այլընտրանքային թեկնածուների առաջադրումը։ 1990 թվականի հուլիսին Գերագույն խորհրդի ընտրություններում հաղթեց ընդդիմադիր Հայոց համազգային շարժումը^[2], ինչից հետո Հայաստանում Կոմունիստական կուսակցության իշխանությունն ավարտվեց։ 1990 թվականի օգոստոսի 23-ին Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը ընդունեց Հայաստանի անկախության հռչակագիրը^[3], և Հայկական ԽՍՀ-ն վերանվանվեց Հայաստանի Հանրապետության։ 1991 թվականի դեկտեմբերին ԽՍՀՄ փլուզման մասին համաձայնագրի կնքմամբ Հայաստանը հռչակվեց որպես անկախ պետություն։

ՀԽՍՀ առաջնորդներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անուն	Կառավարման սկիզբ	Կառավարման ավարտ	Պաշտոն
Գևորգ Ալիխանյան	1920 դեկտեմբեր	1921 ապրիլ	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Սարգիս Լուկաշին^[4]	1921	1922 ապրիլ	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Աշոտ Հովհաննիսյան	1922	1927	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Հայկ Հովսեփյան	1927	1928	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Հայկազ Կոստանյան^[5]	1928 ապրիլ	1930 մայիս	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Աղասի Խանջյան^[6]	1930 մայիս	1936 հուլիսի 10	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Ամատունի Ամատունի	1936	1937	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Գրիգոր Հարությունյան^[7]	1937 սեպտեմբերի 23	1953 հոկտեմբերի 28	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Սուրեն Թովմասյան^[8]	1953 նոյեմբեր	1960 դեկտեմբերի 28	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Յակով Զարոբյան^[9]	1960 դեկտեմբերի 28	1966 փետրվարի 5	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Անտոն Քոչինյան^[10]	1966 փետրվարի 5	1974 նոյեմբերի 27	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Կարեն Դեմիրճյան	1974 նոյեմբերի 27	1988 մայիսի 21	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Սուրեն Հարությունյան	1988 մայիսի 21	1990 ապրիլի 5	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Վլադիմիր Մովսիսյան	1990 ապրիլի 5	1990 օգոստոսի 4	Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
Լևոն Տեր-Պետրոսյան	1990 օգոստոսի 4	1991 հոկտեմբերի16	Հայաստանի Հանրապետության Գերագույն խորհրդի նախագահ