Լիպիցիան ձի

Լիպիցիան ձի
Տեսակ	ձիու ցեղատեսակ և ավանդույթ
Բնաշխարհ	Սլովենիա, Ավստրիա, Խորվաթիա, Հունգարիա, Չեխիա, Սլովակիա, Իտալիա, Բոսնիա և Հերցեգովինա և Ռումինիա
	Ձի (Equus ferus caballus)

Լիպիցիան (липицанская, липизанская), ձիավարման և լծկան ձիերի տեսակ։ Բարձրությունը 147-157 սանտիմետր, ունեն բաց մոխրագույն երանգ։ Մարմնեղ լինելով հանդերձ՝ մեծ հնարավորություն ունեն դժվարին հնարքներ սովորելու։

Ցեղատեսակը սկսել են բուծել 1580 թվականից Լիպիցա գյուղում, որի համար էլ ստացել է այդ անվանումը։ Ցեղատեսակը կապված է Վիեննայում գտնվող Իսպանական ձիասպորտի դպրոցի հետ։

Բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մնդավի բարձրությունը 147-157 սանտիմետր է՝ չնայած լծվելու համար բուծված ձիերինը հասնում է մինչև 165 սանտիմետրի^[2]^[3]։

Լիպիցիան ձիերն ունեն եկար գլուխ՝ ուղիղ կամ մի փոքր կոր պրոֆիլով։ Ծնոտը խորն է, ականջները՝ փոքր, աչքերը՝ մեծ և արտահայտիչ, ռունգերը՝ փքվող։ Ունեն կոր, ամուր պարանոց, մնդավը՝ ցածր, մկանուտ և լայն։ Նրանք ունեն լայն, կոր մեջք, լայն գավակ և մկանուտ ուսեր։ Ոտքերը մկանուտ են և ուժեղ՝ լայն հոդերով^[4]։

Սովորաբար նրանք դանդաղ են մեծանում, բայց մյուս ցեղատեսակներից ավելի շատ են ակտիվ կյանք վարում։ Քսան տարեկան ձիերը ձիավարության Իսպանական դպրոցում բարդ վարժություններ են կատարում^[3]։

Գունավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լիպիցիանների մեծ մասը լինում է բաց մոխրագույն՝ սպիտակին մոտ, հազվադեպ հանդիպում են աշխետ և սև։ Մոխրագույն մյուս ձիերի նման նրանք ունեն սև մաշկ և սպիտակ մազածածկույթ, մուգ աչքեր։ Նրանք մուգ են ծնվում և կյանքի 6-10 տարվա ընթացքում աստիճանաբար ավելի բաց երանգ են ստանում։ Նրանց հաճախ սխալմամբ շփոթում են սպիտակ ձիերի հետ, բայց սպիտակ ձիերը հենց սպիտակ են ծնվում և ունենում են բաց մաշկ^[2]^[5]։

Մինչև 18-րդ դարը գույնը զգալիորեն ավելի բազմազան էր, բայց սպիտակությունը որոշվում էր գերիշխող գենով^[2]^[5]։ Սպիտակն այն գույնն էր, որը գերադասում էր կայսերական ընտանիքը, ուստի ձիաբուծողները նախընտրում էին այն^[6]։ Այնուամենայնիվ, Իսպանական ձիավարության դպրոցում մինչև հիմա պահպանվում է հին ավանդույթը՝ ունենալ գոնե մեկ մուգ քուռակ^[7]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l’humanité, Lista Representativa del Patrimonio Cultural Inmaterial de la Humanidad
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 «Lipizzan Origins». Հյուսիսային Ամերիկայի լիպիցյան ցեղի ասոցիացիա. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 17-ին.
↑ ^3,0 ^3,1 Էդվարդս, Ձիու հանրագիտարան, էջ.111.
↑ Bongianni, Simon & Schuster’s Guide to Horses and Ponies, Entry 37.
↑ ^5,0 ^5,1 «"Բրդի գույնի գենետիկայի ներածություն"». Անասնաբուժական. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
↑ «Lipizzaner». Breeds of Livestock. Oklahoma State University. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
↑ Swinney, Աշխարհի ձիերի ցեղեր, p.52.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տ. Լիվանովա, Ամեն ինչ ձիերի մասին — М.: АСТ-ПРЕСС СКД, 2002. — 384 էջ.: ил. — (սերիա «1000 խորհուրդ»)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լիպիցիան ձի» հոդվածին։

[_61735d0257a42c9f-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l’humanité, Lista Representativa del Patrimonio Cultural Inmaterial de la Humanidad

[LIPORG-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 «Lipizzan Origins». Հյուսիսային Ամերիկայի լիպիցյան ցեղի ասոցիացիա. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 17-ին.

[Ed111-3] 3,0 ^3,1 Էդվարդս, Ձիու հանրագիտարան, էջ.111.

[Bong-4] Bongianni, Simon & Schuster’s Guide to Horses and Ponies, Entry 37.

[UCD-5] 5,0 ^5,1 «"Բրդի գույնի գենետիկայի ներածություն"». Անասնաբուժական. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.

[6] «Lipizzaner». Breeds of Livestock. Oklahoma State University. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.

[7] Swinney, Աշխարհի ձիերի ցեղեր, p.52.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]