Ելենա Գուրո

Ելենա Գուրո
Ծնվել է	մայիսի 18 (30), 1877 կամ մայիսի 30, 1877
Ծննդավայր	Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	ապրիլի 23 (մայիսի 6), 1913 (35 տարեկան) կամ մայիսի 6, 1913 (35 տարեկան)
Մահվան վայր	Պոլյանի, Stranda County, Վիբորգի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Մասնագիտություն	նկարչուհի, բանաստեղծուհի, գրող և գծանկարիչ
Թեմաներ	պոեզիա
	Elena Guro Վիքիպահեստում

Ելենա (Էլեոնորա) Հենրիխովնա Գուրո (ռուս.՝ Еле́на (Элеоно́ра) Ге́нриховна Гур, ամուսնությամբ` Մատյուշինա, մայիսի 18 (30), 1877^[1] կամ մայիսի 30, 1877(1877-05-30)^[2]^[1], Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն - ապրիլի 23 (մայիսի 6), 1913^[3] կամ մայիսի 6, 1913(1913-05-06)^[2]^[1], Պոլյանի, Stranda County, Վիբորգի նահանգ, Ռուսական կայսրություն), ռուս բանաստեղծուհի, արձակագիր և նկարչուհի։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին զրույցը Եկատերինա Նիզենի հետ Նինենին (Ելենա Գուրոյի քույրը), ձայնագրել է Վ. Դուվակինը: Բնօրինակ աուդիո տարբերակը, տեքստի մասնակի մեկնաբանությունը և Եկատերինա Նիզենի հետ այլ զրույցներ կարելի է գտնել «Устная история» ֆոնդի կայքում

Էլեոնորա Գուրոն ծնվել է 1877 թվականին, Պետերբուրգում։ Էլեոնորայի հայրը` Հենրիխ Հելմուտ (Հենրիխ Ստեպանովիչ) Գուրոն, եղել է բարձրաստիճան զինվորական, ծառայել է Պետերբուրգի ռազմական օկրուգում որպես շտաբի քարտուղար։ Gouraud տոհմը սերվել է գերմանացած ֆրանսիացի հուգենոտներից^[4]։ Մայրը Աննա Միխայլովնան է, ծննդյամբ` Չիստյակովա։ Մայրական կողմի պապը` Միխայիլ Չիստյակովը, եղել է մանկավարժ և մանկագիր, հրատարակել է «Մանկական ընթերցանություն» ամսագիրը։

Քույրը` Եկատերինա Նիզեն, մասնակցել է ֆուտուրիստների հրատարակություններին։ 1880-ական թվականներին ընտանիքը բնակություն է հաստատում Պսկովից ոչ հեռու գտնվող Պոչինի կալվածքում, որտեղ հիմնականում լինում էին ամռանը, իսկ ձմռանը ընտանիքը գալիս էր Պետերբուրգ։ Ստացել է ընտանեկան գեղարվեստական կրթություն։ Նա գեղանկարչությամբ զբաղվում էր Յան Ցիոնգլինսկու արվեստանոցում, որտեղ էլ ծանոթանում է ապագա ամուսնու` երաժիշտ և ավանգարդիստ նկարիչ Միխայիլ Մատյուշինի հետ, ով համարվում էր ռուսական ֆուտուրիզմի առանցքային գործիչներից մեկը։ 1904 թվականին (կամ 1906 թվականին) ամուսնանում է Մ. Վ. Մատյուշինի հետ։ 1906-1907 թվականներին գեղանկարչության դասեր էր ստանում Լեոն Բակստի և Մստիսլավ Դոբուժինսկու մոտ։

1909 թվականին հրատարակվում է նրա պատմվածքների, բանաստեղծությունների և պիեսների առաջին գիրքը «Շարմանկան», որի տպաքանակի զգալի մասը նրա կենդանության օրոք չվաճառվեց, դրանք վաճառվեցին նրա մահից հետո։ Գրքին գոհունակությամբ էին վերաբերվում Վյաչեսլավ Իվանովը, Լև Շեստովը, Ալեքսեյ Ռեմիզովը և Ալեքսանդր Բլոկը, որի հետ Գուրոն անձամբ ծանոթ էր (Գուրոն նկարազարդել էր նրա բանաստեղծությունները «Ալեբախություն» ալմանախում) և նրա ստեղծագործությունների ու անձի նկատմամբ մշտական հետաքրքրություն էր ցուցաբերում։

1908-1910 թվականներին Գուրոն և Մատյուշինը մտնում են ռուսական կուբոֆուտուրիզմ-«բուդետլյանների» խմբի մեջ (Դավիդ Բուրլյուկ, Վասիլի Կամենսկի, Վելիմիր Խլեբնիկով), նրանք հանդիպում էին Պետերբուրգի Պեսոչնի փողոցում գտնվող Մատյուշինների տանը (այժմ` Պետերբուրգյան ավանգարդի թանգարան պրոֆեսոր Պոպովի փողոցում), այստեղ հիմնադրվում է «Կռունկ» հրատարակչությունը, 1910 թվականին լույս է տեսնում կուբոֆուտուրիստների առաջին ժողովածուն «Դատավորների թակարդը», որին մասնակցում է Գուրոն։ 1910-1913 թվականներին որպես նկարիչ նա ակտիվորեն հանդես է գալիս ձախակողմյան «Երիտասարդական միության» ցուցահանդեսներում։

1912 թվականին Ելենա Գուրոն հրապարակում է իր երկրորդ ժողովածուն` «Աշնանային քուն» (Վյաչեսլավ Իվանովի դրական կարծիքով), որում ընդգրկված է համանուն պիեսը և հատվածներ հեղինակի մի շարք նկարազարդումներից։ Նրա ամենահայտնի գիրքը, «Երկնային ուղտեր» (1914) հիմնականում բաղկացած է բանաստեղծություններից, այնտեղ ընդգրկված են նաև հատվածներ օրագրերից, որը հրատարակվեց հետմահու։ Գուրոյի ստեղծագործությունները համակրական վերաբերմունքի են արժանացել տարբեր քննադատների կողմից, այդ թվում նաև նրանց, ովքեր բացասաբար են տրամադրված ֆուտուրիզմի հանդեպ (այդպես, Վլադիսլավ Խոդասևիչը հակադրվեց մնացած ֆուտուրիստներին)։ Ելենա Գուրոն մահացել է իր ամառանոցում 1913 թվականին, լեյկոզից։ Նրան թաղել են ֆիննական գերեզմանոցում, բայց գերեզմանը չի պահպանվել։ Ֆուտուրիստները նրա հիշատակին նվիրեցին «Երեքով» ժողովածուն (1913, գրքում ընդգրկված են Խլեբնիկովի և Ալեքսեյ Կրուչյոնիխի բանաստեղծությունները, ինչպես նաև Գուրոյի հետմահու հրատարակությունները)։ 1910-ական թվականների պետրոգրադյան երիտասարդ գրողների մոտ պահպանվել էր Գուրոյի պաշտամունքը, գոյություն ուներ նաև նրան նվիրված «Տունը Պեսոչնիի վրա» հրատարակչությունը («Կռունկի» շարունակությունը)։

Ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գուրոյի ստեղծագործությանը բնորոշ է գեղանկարչության, պոեզիայի և արձակի սինկրետիզմը, կյանքի իմպրեսիոնիստական ընկալումը, պոետիկայի լակոնիկ լիրիկական հատվածները (Ռեմիզովի ազդեցությունը, Անդրեյ Բելիի «սիմֆոնիաները», Շառլ Բոդլերի արձակ բանաստեղծությունները), ազատ ոտանավորները, զաումի փորձերը («Ֆինլանդիա»)։ Սիրված թեմաներից են մայրությունը (մի շարք բանաստեղծություններում արտացոլված է կարոտը մահացած որդու` «Վիլհելմ Նոտենբերգի»^[5] հանդեպ, որն իրականում չի եղել), բնության պանթեիստական ընկալման տարածումը աշխարհի վրա, քաղաքի նզովումը, որոշ բանաստեղծություններում սոցիալական շարժառիթները։

Գուրոյի պոեզիան կապված է Ֆինլանդիայի հետ, որտեղ նա երկար տարիներ ապրել է։ «Ֆինլանդիա» բանաստեղծությունը կառուցված է ֆիննական լեզվի հնչյունաբանական ոճավորման հիման վրա։ Գուրոյի «Ֆինական մեղեդի» բանաստեղծությունը նվիրված է «հայրենիքի անզուգական որդուն», այդ ժամանակների հայտնի ֆինն երգիչ Պասի Յայասկելյայնենին։ Բանաստեղծության երկրորդ մասը` «Մի լացիր սիրելի մայրիկ», ըստ երևույթին գրվել է ներշնչվելով ֆինն բանաստեղծ Յակկո Յուտեյնիի համանուն բանաստեղծությամբ։

Գուրոյի նկատմամբ հետաքրքրությունը արթնացավ Վլադիմիր Մարկովի «Ռուսական ֆուտուրիզմ» (1968) աշխատանքի շնորհիվ, 1988 թվականին Ստոկհոլմում հրատարակվեց նրա «Selected prose and poetry» ժողովածուն, 1995 թվականին արխիվային չհրատարակված ստեղծագործությունները, 1996 թվականին՝ Բերկլիում, «Երկերը»։ Ռուսաստանում հրատարակվում են երկու ժողովածուներ նույն անվանումով`«Երկնային ուխտեր», Դոնի Ռոստովում, 1993 թվականին և Պետերբուրգում «Լիմբուս Պրես» հրատարակչությունում, 2002 թվականին, բացի այդ, Պետերբուրգում հրատարակվեց «Նոթատետրից» (1997) և «Ապրում էր աշխարհում, աղքատ ասպետը» (1999), ժողովածուները։ Գուրոյին նվիրված բազմաթիվ հետազոտություններ են կատարվել Ռուսաստանում և արտասահմանում։

Ստեղծագործությունները գտնվում են հետևյալ հավաքածուներում`

Մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Гуро Е. Шарманка / Илл. автора. — СПб.: Сириус, 1909.
Гуро Е. Осенний сон / Илл. автора и Матюшин, Михаил Васильевич. — СПб.: Сириус, 1912.
Гуро Е., Кручёных, Алексей Елисеевич, Хлебников, Велимир Трое / Обложка и рисунки Малевич, Казимир Северинович. — СПб.: Журавль, 1913. — 96 с. — 500 экз.
Гуро Е. Небесные верблюжата / Илл. автора. — СПб.: Журавль, 1914.
Гуро Е. Небесные верблюжата. Бедный рыцарь: Стихи и проза. — Ростов-н/Д: Издательство Ростовского государственного университета, 1993. — 286 с.
Гуро Е. Жил на свете рыцарь бедный. — СПб.: Фонд русской поэзии, 1999. — 104 с. — 1000 экз.
Гуро Е. Небесные верблюжата: Избранное. — СПб.: Лимбус Пресс, 2002. — 244 с.

Ելենա Գուրոյի մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Харджиев, Николай Иванович Маяковский и Елена Гуро // Харджиев, Николай Иванович, Тренин, Владимир Владимирович Поэтическая культура Маяковского. —М., 1970. — С. 193—195.
Ковтун, Евгений Фёдорович Елена Гуро: Поэт и художник // Памятники культуры. Новые открытия: Письменность. Искусство. Археология. Ежегодник 1976. —М., 1977.
Эндер Б. Влияние Е. Гуро на её современников // Europa Orientalis. — 1994. — Т. XIII. — № 1.
Гурьянова, Нина Альбертовна Толстой и Ницше в «творчестве духа» Елены Гуро // Europa Orientalis. — 1994. — № 1. — С. 63—76.
Елена Гуро — поэт и художник, 1877—1913: Живопись, графика, рукописи, книги: Каталог выставки / Автор-составитель и автор вступительной статьи Повелихина, Алла Васильевна; Государственный музей истории Санкт-Петербурга, Рукописный отдел Институт русской литературы, Российский государственный архив литературы и искусства. — СПб.: Мифрил, 1994. — 113 с. — ISBN 5-86457-007-9
Лощилов, Игорь Евгеньевич Елена Гуро и Николай Заболоцкий: К постановке проблемы // Школа органического искусства в русском модернизме: Сборник статей (Studia Slavica Findlandesia). —Helsinki, 1999. — Т. 16. — № 2.
Бобринская, Екатерина Александровна Слово и изображение у Е. Гуро и А. Кручёных // Поэзия и живопись: Сборник трудов памяти Н. И. Харджиева / Составление и общая редакция Мейлах, Михаил Борисович и Сарабьянов, Дмитрий Владимирович. — М.: Языки русской культуры, 2000. — С. 309—322. — ISBN 5-7859-0074-2.
Никольская, Татьяна Львовна О рецепции творчества Елены Гуро в русской поэзии 1910—1920-х годов // Никольская, Татьяна Львовна Авангард и окрестности. — СПб.: Издательство Ивана Лимбаха, 2002. — С. 173—180.
Иньшакова, Евгения Юрьевна «До конца я тоже избегаю быть женщиной…» Неизвестные материалы о творчестве Елены Гуро // «Амазонки авангарда» / Отв. ред. Коваленко, Георгий Фёдорович; Государственный институт искусствознания Министерства культуры Российской Федерации. — М.: Наука, 2004. — С. 98—104. — ISBN 5-02-010251-2.
Ичин, Корнелия, Йованович М. «Финляндия» Елены Гуро: попытка интерпретации сюжета // Ичин К., Йованович М. Элегические раскопки. — Белград: Изд-во филологического ф-та в Белграде, 2005. — С. 5—23. — ISBN 86-80267-84-8.
Бирюков, Сергей Евгеньевич Лучезарная суть Елены Гуро (к столетию со дня смерти) // Homo Legens. — 2013. — № 1. Архивировано из первоисточника 23 փետրվարի 2015.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Литераторы Санкт-Петербурга. ХХ век (ռուս.) / под ред. О. В. Богданова
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Русская литература XX века. Прозаики, поэты, драматурги (ռուս.) / под ред. Н. Н. Скатов — 2005. — С. 593—594. — ISBN 5-94848-245-6
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ГУРО Елена (Элеонора) Генриховна
↑ Некоторые источники приписывают фамилию «(фон) Нотенберг» (как якобы настоящую) и самой Гуро, но это не подтверждается. Возможно, это также её мистификация.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գեղանկարներ
Сергей Бирюков. Рецензия на «Избранное» Елены Гуро
Сергей Бирюков. Лучезарная суть Елены Гуро в литературном журнале Homo Legens

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ելենա Գուրո» հոդվածին։

[_be952318bc039141-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Литераторы Санкт-Петербурга. ХХ век (ռուս.) / под ред. О. В. Богданова

[_c434dbb62f980a5f-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Русская литература XX века. Прозаики, поэты, драматурги (ռուս.) / под ред. Н. Н. Скатов — 2005. — С. 593—594. — ISBN 5-94848-245-6

[_c05b20d5b8433e72-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[4] ГУРО Елена (Элеонора) Генриховна

[5] Некоторые источники приписывают фамилию «(фон) Нотенберг» (как якобы настоящую) и самой Гуро, но это не подтверждается. Возможно, это также её мистификация.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]