Դեմետեր Չիպարուս
| Դեմետեր Չիպարուս ռումիներեն՝ Dumitru Haralamb Chipăruș | |
|---|---|
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 16, 1886[1][2] |
| Ծննդավայր | Dorohoi, Dorohoi County, Ռումինիայի թագավորություն |
| Մահացել է | հունվարի 22, 1947[1][2] (60 տարեկան) |
| Վախճանի վայրը | Փարիզի 14-րդ շրջան, Փարիզ |
| Քաղաքացիություն |  Ռումինիա և .svg){kind=small} Ֆրանսիա |
| Կրթություն | Փարիզի Գեղեցիկ արվեստների ազգային բարձրագույն դպրոց |
| Ուսուցիչ | Raffaello Romanelli?[3], Անտոնին Մերսիե և Jean Boucher? |
| Ոճ | ար-դեկո |
| Մասնագիտություն | քանդակագործ |
Ստորագրություն | |
 Demetre Chiparus Վիքիպահեստում | |
Դեմետեր Չիպարուս (ռումիներեն՝ Dumitru Chipăruș, սեպտեմբերի 16, 1886[1][2], Dorohoi, Dorohoi County, Ռումինիայի թագավորություն - հունվարի 22, 1947[1][2], Փարիզի 14-րդ շրջան, Փարիզ), ռումինացի քանդակագործ։ Ստեղծագործել է ար-դեկո ոճով, ապրել ու աշխատել է Փարիզում։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է Ռումինիայում 1886 թվականի սեպտեմբերի 16-ին։ 1909 թվականին մեկնել է Իտալիա, սովորել է քանդակագործ Ռաֆայելո Ռոմանելիի մոտ։ 1912 թվականին Չիպարուսը տեղափոխվել է Փարիզ, որտեղ հաճախել է Փարիզի գեղարվեստի դպրոց, դասեր առել Անտոնին Մերսիեից ու Ժան Բուշեից։ Ստեղծագործել սկսել է ռեալիստական ոճի ոչ մեծ քանդակներով, որոնց առաջին ցուցադրությունը կայացել է 1914 թվականին Փարիզյան սալոնում։ Վարպետի առաջին քանդակաշարքերը, որոնք արտադրության մեջ են ներառվել, պատկերում են երեխաների։
1920-ական թվականներից ձևավորվել է Չիպարուսի հասուն ոճը, որն առանձնանում է մեծ դեկորատիվությամբ ու ազդեցիկությամբ։ Քանդակագործի արվեստը մեծ մասամբ պատկերում է պարուհիների ու իր ժամանակի նշանավոր կանանց։ Նրա աշխատանքների իրականացման իրավունքի մեծ մասը ձեռք է բերել Edmond Etling et Cie բրոնզ ձուլող ընկերությունը, որի տնօրենը եղել է Ժյուլիեն Դրեյֆուսը։ Les Neveux de J. Lehmann ընկերությունը երկրորդ խոշոր կազմակերպությունն է, որ համագործակցել է քանդակագործի հետ։
Չիպարուսը հազվադեպ է ներկայացրել իր աշխատանքները փարիզյան ամենամյա սալոններում։ 1928 թվականին նա ցուցադրել է «Նետաձգորդուհին» քանդակը, իսկ 1928 թվականին՝ «Տա Կեո պարուհին»։
Նացիստական հալածանքների և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին մետաղաձուլական ընկերությունները գրեթե դադարել էին Չիպարուսի աշխատանքները ձեռք բերելուց։ Տնտեսական իրավիճակը նպաստավոր չէր կիրառական արվեստի զարգացման համար. շատ քանդակագործների ֆինանսական դրությունը գնալով վատանում էր։ 1940-ական թվականների սկզբից Չիպարուսը չէր վաճառել գրեթե ոչ մի մոդել, սակայն շարունակել է աշխատել իր համար` ստեղծելով ար-դեկո ոճի քանդակներ։ 1942 թվականին Փարիզյան սալոնում ցուցադրվել են քանդակագործի «Բևեռային արջ» և «Ամերիկյան բիզոն» գիպսե քանդակները, իսկ 1943 թվականին ներկայացրել է բևեռային արջի մարմարե և ձկնկուլի գիպսե քանդակները։
Չիպարուսը մահացել է 1947 թվականին։
Ոճ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չիպարուսի քանդակները ար-դեկո ոճի դասական օրինակ են կիրառական խրիսոէլեֆանտինային քանդակագործության մեջ։ Ավանդաբար վարպետի ստեղծագործության վրա երեք ազդեցություն է առանձնացվել. Դյագիլևի ռուսական բալետը, Եգիպտոսի արվեստը և ավելի քիչ` ավանգարդ արվեստը։ Չիպարուսի որոշ քանդակներ ռուս պարուհիներով հիացմունքի ուղղակի դրսևորում են։ Այսպես, «Պարսկական պար» քանդակախմբի կերպարներն ունեն Վացլավ Նիժինսկու և Իդա Ռուբինշտեյնի դիմագծերը, իսկ «Ծովային աստղ» քանդակի հագուստը նույնությամբ կրկնում է Ռիմսկի-Կորսակովի «Ստորջրյա թագավորություն» բալետի հագուստի էսքիզը։ Քանդակագործը ռուսական թատրոնի ազդեցությունը կարող էր կրել և միջնորդավորված կերպով` ֆրանսիական լայն հասարակության համար հարմարեցված երաժշտական ներկայացումների միջոցով։ Չիպարուսը հաճախ է իր քանդակները ստեղծել փարիզյան պարուհիների լուսանկարներով, ինչպես «Օղակով պարուհին» քանդակի դեպքում, որը գրեթե նույնությամբ կրկնում է «Փարիզյան մյուզիք-հոլլ» ալբոմի այդ ժամանակ շատ հայտնի լուսանկարները։
Հին Եգիպտոսի և Հին Արևելքի արվեստը փարիզյան նորաձևության մեջ է մտել 1922 թվականին Թութանհամոնի դամբարանի բացումից հետո։ Սա նույնպես իր ազդեցությունն է թողել Չիպարուսի արվեստի վրա։ Նա ստեղծել է մի շարք քանդակներ թագուհի Կլեոպատրայի կերպարանքով, ինչպես նաև «Եգիպտական պարուհիներ» շարքը։
Չիպարուսի աշխատանքներն իր ժամանակի արտացոլանքն են, 1920-1930-ական թվականների ոգու արտացոլանքը։ Հենվելով կիրառական արվեստի փարիզյան հարուստ ավանդույթների վրա` դրանք միավորել են շքեղությունն ու նրբագեղությունը։
Չիպարուսի աշխատանքների հանդեպ գեղարվեստական հետաքրքրություն է առաջացել 1970-ական թվականներին, իսկ 1990-ական թվականներից այն մշտական աճ է դրսևորում։ Ռուսաստանում Չիպարուսի ամենախոշոր հավաքածուն` մոտ 100 աշխատանքով, ներկայացնում է Մոսկվայի Ար-դեկո թանգարանը։
Քանդակագործը իր գրեթե բոլոր աշխատանքները ստորագրել է «DH Chiparus», որ փորագրված է քադակի քարե հիմքին։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
-
Պարող կին -
Ակորդեոնահար -
Թախիծ -
Ծովային աստղ -
Քանդակ լամպերով
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 RKDartists (նիդերլ.)
- ↑ https://barnies.fr/dimitri-chiparus/
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Victor Arwas. «Art deco» — London: 1992 [1] Արխիվացված 2007-09-27 Wayback Machine
- Victor Arwas. «Art Deco Sculpture: Chryselephantine Statuettes of the Twenties and Thirties» — London: 1975 [2] Արխիվացված 2007-09-27 Wayback Machine
- Bryan Catley. «Art Deco and other Figures» — Woodbridge, Suffolk: 1978 [3] Արխիվացված 2007-09-27 Wayback Machine
- Alberto Shayo. «Chiparus: Master of Art Deco» — New York: 1993 [4] Արխիվացված 2013-09-27 Wayback Machine
- Окроян, М. О.. «Скульптура ар деко: истоки и рассвет» (т.1) — Москва: Russian Art Institute, 2008
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Դեմետր Չիպարուսի քանդակները. ար դեկո ոճի շքեղությունն ու փայլը Արխիվացված 2019-03-28 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դեմետեր Չիպարուս» հոդվածին։ |
| ||||||||||||
