Ալվա Մյուրդալ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ալվա Մյուրդալ
 
Կուսակցություն՝ Շվեդիայի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն[1]
Կրթություն՝ Ուփսալայի համալսարան և Ստոկհոլմի համալսարան
Մասնագիտություն՝ դիվանագետ, քաղաքական գործիչ, սոցիոլոգ և գրող
Ծննդյան օր հունվարի 31, 1902(1902-01-31)[2][3][4][…]
Ծննդավայր Ուպսալա, Շվեդիա[3][2][4][…]
Վախճանի օր փետրվարի 1, 1986(1986-02-01)[2][5][3][…] (84 տարեկան)
Վախճանի վայր Դանդերյուդ, Դանդերյուդ, Ստոկհոլմի լեն, Շվեդիա[2][1]
Թաղված Garden of Remembrance, Norra Begravningsplatsen[6][7]
Քաղաքացիություն  Շվեդիա
Հայր Gustaf Albert Jansson Reimer?[2][1]
Ամուսին Գուննար Մյուրդալ[2][1]
Զավակներ Յան Մյուրդալ[1], Սիսելա Բոկ[1] և Գյունար Մյուրդալ[1]
 
Պարգևներ

Ալվա Մյուրդալ (շվեդ.՝ Alva Myrdal, հունվարի 31, 1902(1902-01-31)[2][3][4][…], Ուպսալա, Շվեդիա[3][2][4][…] - փետրվարի 1, 1986(1986-02-01)[2][5][3][…], Դանդերյուդ, Դանդերյուդ, Ստոկհոլմի լեն, Շվեդիա[2][1]), շվեդ դիվանագետ, քաղաքական գործիչ և սոցիոլոգ, Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (1982, Ալֆոնսո Գարսիա Ռոբլեսի հետ համատեղ)։

Տնտեսագետ, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Գուննար Մյուրդալի կինը, գրող Յան Մյուրդալի, փիլիսոփա Սիսելլա Բոկի և սոցիոլոգ Կայ Ֆյոլստերի մայրը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընտանիք և կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է Ուպսալայում, Լով Լարսոնի և շինարարական կապալառու, սոցիալ դեմոկրատական և կոոպերատիվ շարժման ակտիվիստ Ալբերտ Ռեյմարի մանր բուրժուական ընտանիքում։ Ինքը Ալվան նույնպես դարձավ Շվեդիայի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության անդամ։ Եղել է Ստոկհոլմի համալսարանի բակալավր (1924), որտեղ սովորել է սոցիոլոգիա, փիլիսոփայություն, հոգեբանություն և մանկավարժություն։ Այնուհետև նա երեք տարի ուսումը շարունակել է Լոնդոնում, Լայպցիգում և Ստոկհոլմում։ 1929-1930 թվականներին ամուսնու հետ միասին Ռոկֆելլերական հիմնադրամի կենսաթոշակի շրջանակներում սովորել է ԱՄՆ-ում, որից հետո մասնակցել է Ժնևի դասընթացներին, և Ուպսալի համալսարանում 1934 թվականին ստացել է մագիստրոսի կոչում։ Նույն թվականին Մյուրդալ ամուսինները հրապարակեցին «Բնակչության խնդրի ճգնաժամը» (Kris i befolkningsfragan) համատեղ հետազոտությունը, որը դարձավ ժողովրդագրական գիտության կարևորագույն ուղենիշ և իր ներդրումն ունեցավ «սոցիալիզմի շվեդական մոդելի» ստեղծման գործում։

«Շվեդական մոդելի» ճարտարապետների մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հենց այդ ժամանակաշրջանում էլ շվեդական սոցիալ դեմոկրատներն առաջին անգամ կարողացան ձևավորել կառավարություն և իրականացնել իրենց սոցիալական բարեփոխումները։ Մյուրդալը հրավիրվեց կառավարության բնակարանային ապահովման կոմիտե, իսկ 1935 թվականին դարձավ Բնակչության հարցերով Թագավորական հանձնաժողովի խորհրդական։ 1943 թվականին նա ընդգրկվեց երկրի հետպատերազմական զարգացման ծրագրի մշակման ՇՍԴԿ կոմիտեի և Պեռ Ալբին Հանսսոնի կառավարության հետպատերազմական աջակցության և վերակառուցման միջազգային ծրագրերի հանձնաժողովի կազմում։

Զուգահեռաբար նա շարունակում էր աշխատել կրթության բնագավառում՝ հասարակ դպրոցական ուսուցչից հասնելով մինչև իր կողմից հիմնադրված նախադպրոցական ուսուցման Մանկավարժական ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնին (1936-1948) և պայքարում էր մանկավարժության առաջավոր մեթոդների ներդրման համար։ Դրա համար 1946 թվականին նա ներգրավվեց Կրթական բարեփոխումների Թագավորական հանձնաժողովի կազմում, ինչպես նաև նշանակվեց Նախադպրոցական կրթության միջազգային խորհրդի ժամանակավոր հանձնաժողովի նախագահ։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին զբաղվում էր չեզոք Շվեդիայի տարածքում ապաստան գտած փախստականների խնդիրներով և դարձավ Եվրոպայում մշակութային օգնության շվեդական քաղաքացիական կազմակերպությունների միացյալ կոմիտեի փոխնախագահը։

Որպես սոցիալիստական ֆեմինիստ՝ Ալվա Մյուրդալը համարվում է կանանց քաղաքական և տնտեսական իրավահավասարության շարժման կարևոր դեմքերից մեկը։ Նա եղել է կանանց աշխատանքի պետական հանձնաժողովի պատասխանատու քարտուղարը և գործարար ու աշխատող կանանց Ստոկհոլմյան կազմակերպության փոխնախագահը (1935-1936), խմբագրել է կանանց սոցիալ դեմոկրատական ամսագիրը։ Սոցիալական ապահովության, կրթության և գենդերային հավասարության հարցերում առաջադիմական դիրքեր զբաղեցնելով, Ալվա Մյուրդալը կոչ էր անում «բարելավել ազգի գենոֆոնդը», «արատավորների» ստերիլացման միջոցով[12]։

Միջազգային գործունեությունը և պայքարը զինաթափման համար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալվա Մյուրդալը 1934 թվականին ամուսնու՝ Գուննարի հետ

Ալվա Մյուրդալը եղել է գործարար և աշխատավոր կանանց Միջազգային ֆեդերացիայի փոխնախագահը (1938-1947), Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո հիմնականում զբաղվել է միջազգային հարաբերություններով։ Երկար ժամանակ աշխատել է ՄԱԿ-ի համակարգում, այդ թվում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում (1946 թվականին նա ներկայացնում էր իր երկիրը ՄԱԿ-ի Փարիզյան կոնֆերանսում, կրթության, գիտության և մշակույթի հարցերով), զբաղվել է կրթության, զինաթափման և սոցիալական ապահովության խնդիրներով։ 1947 թվականից եղել է «Միջազգային հասկացություն դպրոցների միջոցով» ծրագրի խորհրդատուն։ 1950-1955 թվականներին ղեկավարել է ՄԱԿ-ի հասարակական գիտությունների բաժինը, Նյու Յորքում։ 1955-1961 թվականներին եղել է Շվեդիայի դեսպանը Հնդկաստանում։

1962-1973 թվականներին ղեկավարել է Շվեդիայի պատվիրակությունը Զինաթափման հարցերով Ժնևյան կոմիտեում։ Ալվա Մյուրդալը կարևոր դեր է խաղացել Ժնևի զինաթափման բանակցություններում՝ ղեկավարելով չմիացած և չեզոք երկրների խումբը, պայքարելով «սառը պատերազմի» և սպառազինությունների մրցավազքի դեմ, բանակցությունների, պատերազմի և խաղաղության խնդիրների մասին իր տեսակետները նա ներկայացրել է «Զինաթափման խաղ։ Ինչպես են Միացյալ Նահանգները և Ռուսաստանը բորբոքում սպառազինության մրցավազքը» գրքում։

Միաժամանակ 1962 թվականին Ալվա Մյուրդալն ընտրվում է Ռիկսդագի պատգամավոր, իսկ 1967 թվականն ընդգրկվում է Տագե Էռլանդերի սոցիալ դեմոկրատական կառավարության նախարարների կաբինետում՝ որպես զինաթափման հարցերով հատուկ ներկայացուցիչ՝ Ուլոֆ Պալմայի կառավարությունում մնալով նախարար առանց պորտֆելի մինչև 1973 թվականը։ 1966 թվականին Ալվա Մյուրդալի գլխավորած հանձնաժողովը իր զեկույցում առաջարկեց ստեղծել Ստոկհոլմի խաղաղության խնդիրների հետազոտության միջազգային ինստիտուտ։ Խաղաղության համար պայքարում նրա ձեռքբերումները նշանավորվեցին մի շարք մրցանակներով, այդ թվում Նոբելյան և Ալբերտ Էյնշտեյնի անվան խաղաղության մրցանակ (1980)։

Հիմնական աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • «Ազգ և ընտանիք. Ժողովրդավարական ընտանիքի և պոպուլյացիոն քաղաքականության շվեդական փորձ» (Nation and Family. The Swedish Experiment in democratic family and population policy, 1941):
  • «Կնոջ երկու դերը` տուն և աշխատանք» (Women’s Two Roles. Home and Work, 1956, Վ. Կլեյնի հետ համատեղ)։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 Two-Chamber Parliament 1867–1970. — 1985.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 Alva Myrdal (շվեդերեն) — 1917.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Շվեդիայի մահվան գիրքը
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Uppsala domkyrkoförsamlings kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, huvudserie, SE/ULA/11632/C a/17 (1898-1904), bildid: 00150896_00230 — P. 224.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Encyclopædia Britannica
  6. ↑ http://norrabegravningsplatsen.se/kandisarna/ — Norra begravningsplatsen.se.
  7. ↑ Myrdal, Alva — Svenskagravar.se.
  8. ↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1982/myrdal-facts.html
  9. ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
  10. ↑ 10,0 10,1 Alva Myrdal 1902-01-31 — 1986-02-01
  11. ↑ https://www.friedenspreis-des-deutschen-buchhandels.de/alle-preistraeger-seit-1950/1970-1979/alva-und-gunnar-myrdal
  12. ↑ Ъ-Власть — Скандал / ШВЕДСКАЯ МОДЕЛЬ СОЦИАЛИЗМА

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Myrdal, Alva & Klein, Viola, Women's Two Roles: Home and Work. London: Routledge and Kegan Paul, 1956.
  • Etzemüller, Thomas, Alva and Gunnar Myrdal. Social Engineering in Sweden, Lanham: Lexington Books, 2014

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալվա Մյուրդալ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ալվա_Մյուրդալ&oldid=9748140» էջից