Նապաստակներ

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Նապաստակների ընտանիք

Նապաստակներ (լատ. Lepus), ճագարանմանների ընտանիքի տեսակ: Տարածված է ամենուր, բացի Ավստրալիայի և Անտարկտիդայի, ընդամենը 30 տեսակ: Տարբերվում են երկար ականջներով, կարճ բարձրացրած պոչով, չզարգացած վերջույթներով, երկար հետևի թաթերով, որը թույլ է տալիս շարժվել թրչկոտելով: Ռուսակի արագությունը կարող է հասնել 70 կմ/ժ:

Նապաստակները ապրում են մենակ կամ զույգերով: Իտարբերություն ճագարների, նապաստակները բույն չեն փորում, այլ փոքրիկ փոսերում բույն են սարքում:Նապաստակները ծնվելուց արդեն զարգացած են լինում, բրթով և բաց աչքերով, և մայրը նրանց հետ է մնում ընդամենը 5-6 օր, իսկ հետո ընդամենը մի քանի անգամ իրենց մոտ է գնում; այդ պատճառով շատ նապաստակներ մահանում են թշնամիներից: Նապաստակների տեսողությունը թույլ է, հոտառությունը՝ լավ է, լսողությունը՝ հրաշալի: Բազմաթիվ թշնամիների (մարդ, գիշատից կաթնասուններ և թռչուններ) նկատմամբ անպաշպանությունը դարցնում է իրենց ուշադիր և աննկատ:

Սնվում է տարբեր խոտաբույսերով. խոտով, հացազգի բույսերով, բանջարեղեններով, ծառի կեղևով, և կարող է նշանակալի վնաս հասցնել; հատկապես սիրում է մաղադանոս, կաղամբ և բողկ և այլն:

Գարնանը, զուգավորման շրջանից հետո, արուները պայքարում են էքերի համար. կանգնում են հետևի թաթերի վրա և մեկը միուսին հարվածում է առաչիններով: Ընդ որում նրանք կորցնում են իրենց ուշադրությունը, և այդ պահին նրանց կարող են տեսնել:

Ռուսաստանի տարածքում տարածված են ռուսակը և բելյակը, նապաստակ մանչուռսկին, նապաստակ՝ տոլայը:

Տեսակներ

Նապաստակների ցեղի մեջ ներառվում են հետևյալ տեսակները.

• Ենթացեղ Macrotolagus
  • այծքաղային կամ Ալենի նապաստակ, Lepus alleni
• Ենթացեղ Poecilolagus
  • ամերիկյան բելյակ, Lepus americanus
• Ենթացեղ Lepus
  • արկտիկական բելյակ, Lepus arcticus
  • ալյասկյան նապաստակ, Lepus othus
  • նապաստակ-բելյակ կամ իռլանդական նապաստակ, Lepus timidus
  • † դոնյան նապաստակ, Lepus tanaiticus Gureev, 1964
• Ենթացեղ Proeulagus
  • սևապոչ կամ կալիֆոռնիական նապաստակ, Lepus californicus
  • սպիտակակող նապաստակ, Lepus callotis
  • կապյան նապաստակ, Lepus capensis
  • դեղնավուն նապաստակ, Lepus flavigularis
  • սևագորշ նապաստակ, Lepus insularis
  • մացառուտային նապաստակ, Lepus saxatilis
  • նապաստակ-ավազամուկ կամ տիբեթական նապաստակ, Lepus tibetanus
  • նապաստակ-տոլայ, Lepus tolai
• Ենթացեղ Eulagos
  • ջրուռային նապաստակ, Lepus castroviejoi
  • յուննանյան նապաստակ, Lepus comus
  • կորեական նապաստակ, Lepus coreanus
  • կորսիկական նապաստակ, Lepus corsicanus
  • գորշ նապաստակ կամ նապաստակ-ռուսակ, Lepus europaeus
  • իբերական նապաստակ, Lepus granatensis
  • մանչժուրյան նապաստակ, Lepus mandschuricus
  • գանգրամազ նապաստակ, Lepus oiostolus
  • Շտարկի նապաստակ, Lepus starcki
  • սպիտակապոչ նապաստակ, Lepus townsendii
• Ենթացեղ Sabanalagus
  • Եթովպիական նապաստակ (Lepus fagani)
  • Տարատեսակ Indolagus
  • Հայնայան նապաստակ (Lepus hainanus)
  • Մուգ վզով նապաստակ (Lepus nigricollis)
  • Բիռմական նապաստակ (Lepus peguensis)
• Տարատեսակ Sinolagus
  • Չինական նապաստակ (Lepus sinensis)
• Տարատեսակ Tarimolagus
  • Յարկենդիան նապաստակ (Lepus yarkandensis)
  • Անորոշ տարատեսակ
  • Ճապոնական նապաստակ (Lepus brachyurus)
  • Աբիսական նապաստակ (Lepus habessinicus)

Նապաստակը մշակույթի մեջ

Նապաստակի կերպարը ունի մի քանի նշանակություն: Մի կողմից, նա կապված է մահվան հետ. հեքիաթներում պահպանում է Կոշչեյի մահը, նախանշանները խորհուրդ են տալիս խուսափել նրանց հետ հանդիպումից (օրինակ՝ «Եվգենի Օնեգին» չափածո վիպակում և Ա. Ս. Պուշկինի նապաստակ հետ հանդիպման մասին լեգենդը): Մյուս կողմից, նապաստակը հանդիպում է հարսանեկան երգերի մեջ պտղաբերության և ամուսնական սիրո փոխաբերական իմաստով: Որոշ հեքիաթներում նապաստակը ներկայանում է, որպես վախի և թուլության օրինակ: Նապաստակի թշնամին հանդես է գալիս գայլը, հազվադեպ՝ աղվեսը: Սակայն նապաստակը չի համարվում անվնաս կենդանի: Հետևի ուժեղ թաթերը և երկար ճանկերը թույլ են տալիս հասցնել երկար և խորը պատռված վերքեր:

Նապաստակը երբեմն հայտնվում է ֆիլմերում (օրինակ՝ «Դե, սպասի՛ր» մուլտսերիալում): Նապաստակի հուշարձանները տեղադրել են Միխայլովսկոյե գյուղում, քաղաք Ռամինսկում և Սանկտ-Պետերբուրգում (Նապաստակի կղզի):

«Նապաստակներով» ժարգոնային լեզվով անվանում են «անտոմս» կենդանի:

Գրականություն

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նապաստակներ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նապաստակներ» հոդվածին։

• «Зайцы». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)