Նապաստակներ
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Նապաստակների ընտանիք
Նապաստակներ (լատ. Lepus), ճագարանմանների ընտանիքի տեսակ: Տարածված է ամենուր, բացի Ավստրալիայի և Անտարկտիդայի, ընդամենը 30 տեսակ: Տարբերվում են երկար ականջներով, կարճ բարձրացրած պոչով, չզարգացած վերջույթներով, երկար հետևի թաթերով, որը թույլ է տալիս շարժվել թրչկոտելով: Ռուսակի արագությունը կարող է հասնել 70 կմ/ժ:
Նապաստակները ապրում են մենակ կամ զույգերով: Իտարբերություն ճագարների, նապաստակները բույն չեն փորում, այլ փոքրիկ փոսերում բույն են սարքում:Նապաստակները ծնվելուց արդեն զարգացած են լինում, բրթով և բաց աչքերով, և մայրը նրանց հետ է մնում ընդամենը 5-6 օր, իսկ հետո ընդամենը մի քանի անգամ իրենց մոտ է գնում; այդ պատճառով շատ նապաստակներ մահանում են թշնամիներից: Նապաստակների տեսողությունը թույլ է, հոտառությունը՝ լավ է, լսողությունը՝ հրաշալի: Բազմաթիվ թշնամիների (մարդ, գիշատից կաթնասուններ և թռչուններ) նկատմամբ անպաշպանությունը դարցնում է իրենց ուշադիր և աննկատ:
Սնվում է տարբեր խոտաբույսերով. խոտով, հացազգի բույսերով, բանջարեղեններով, ծառի կեղևով, և կարող է նշանակալի վնաս հասցնել; հատկապես սիրում է մաղադանոս, կաղամբ և բողկ և այլն:
Գարնանը, զուգավորման շրջանից հետո, արուները պայքարում են էքերի համար. կանգնում են հետևի թաթերի վրա և մեկը միուսին հարվածում է առաչիններով: Ընդ որում նրանք կորցնում են իրենց ուշադրությունը, և այդ պահին նրանց կարող են տեսնել:
Ռուսաստանի տարածքում տարածված են ռուսակը և բելյակը, նապաստակ մանչուռսկին, նապաստակ՝ տոլայը:
Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այդ տարատեսակի մեջ ներգրաված են հետևյալ տեսակները.
- Տարատեսակ Macrotolagus
- Անտիլոպյան նապաստակ (Lepus alleni)[1]
- Տարատեսակ Poecilolagus
- Ամերիկայի սպիտակամորթ նապաստակ (Lepus americanus)[1]
- Տարատեսակ Lepus
- Արկտիկայի սպիտակամորթ նապաստակ (Lepus arcticus)[2]
- Ալյասկայի նապաստակ (Lepus othus)[2]
- Սպիտակ նապաստակ (Lepus timidus)[1]
- †Դոնի նապաստակ (Lepus tanaiticus Gureev, 1964)[3]
- Տարատեսակ Proeulagus
- Սևապոչ նապաստակ (Lepus californicus)[1]
- Սպիտակակողմ նապաստակ (Lepus callotis)[1]
- Կապսկի նապաստակ (Lepus capensis)[1]
- Դեղնավուն նապաստակ (Lepus flavigularis)[1]
- Սևագորշ նապաստակ (Lepus insularis)[1]
- Թփուտային նապաստակ (Lepus saxatilis)
- Նապաստակ-ավազամուկ (Lepus tibetanus)
- Տոլայ նապաստակ (Lepus tolai)[1]
- Տարատեսակ Eulagos
- Ջրուռային նապաստակ (Lepus castroviejoi)[2]
- Յունյայան նապաստակ (Lepus comus)[2]
- Կորեական նապաստակ (Lepus coreanus)[2]
- Կորսիկանի նապաստակ (Lepus corsicanus)[2]
- Գորշ նապաստակ (Lepus europaeus)[1]
- Իբերիայի նապաստակ (Lepus granatensis)[2]
- Մանչժուրիան նապաստակ (Lepus mandschuricus)[1]
- Գանգուր նապաստակ (Lepus oiostolus)[1]
- Lepus starcki
- Սպիտակապոչ նապաստակ (Lepus townsendii)[4]
- Տարատեսակ Sabanalagus
- Տարատեսակ Sinolagus
- Չինական նապաստակ (Lepus sinensis)[1]
- Տարատեսակ Tarimolagus
Նապաստակը մշակույթի մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նապաստակի կերպարը ունի մի քանի նշանակություն: Մի կողմից, նա կապված է մահվան հետ. հեքիաթներում պահպանում է Կոշչեյի մահը, նախանշանները խորհուրդ են տալիս խուսափել նրանց հետ հանդիպումից (օրինակ՝ «Եվգենի Օնեգին» չափածո վիպակում և Ա. Ս. Պուշկինի նապաստակ հետ հանդիպման մասին լեգենդը): Մյուս կողմից, նապաստակը հանդիպում է հարսանեկան երգերի մեջ պտղաբերության և ամուսնական սիրո փոխաբերական իմաստով: Որոշ հեքիաթներում նապաստակը ներկայանում է, որպես վախի և թուլության օրինակ: Նապաստակի թշնամին հանդես է գալիս գայլը, հազվադեպ՝ աղվեսը: Սակայն նապաստակը չի համարվում անվնաս կենդանի: Հետևի ուժեղ թաթերը և երկար ճանկերը թույլ են տալիս հասցնել երկար և խորը պատռված վերքեր:
Նապաստակը երբեմն հայտնվում է ֆիլմերում (օրինակ՝ «Դե, սպասի՛ր» մուլտսերիալում): Նապաստակի հուշարձանները տեղադրել են Միխայլովսկոյե գյուղում, քաղաք Ռամինսկում և Սանկտ-Պետերբուրգում (Նապաստակի կղզի):
«Նապաստակներով» ժարգոնային լեզվով անվանում են «անտոմս» կենդանի:
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Зайцы»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 Կաղապար:Книга:Пятиязычный словарь названий животных. Млекопитающие
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Կաղապար:Книга:Полная иллюстрированная энциклопедия. «Млекопитающие». Кн. 2
- ↑ Улитко А. И. Таксономическое разнообразие крупных млекопитающих позднего неоплейстоцена в бассейне реки Чусовая (Средний Урал) // Биодиверситиология: Современные проблемы изучения и сохранения биологического разнообразия: Сборник научных статей IV Международной научно-практической конференции / Под ред. к.б.н. А. В. Димитриева, Е. А. Синичкина. — Чебоксары: типография «Новое время», 2012.
- ↑ Гуреев А. А. 1964. Зайцеобразные (Lagomorpha) // Фауна СССР. Млекопитающие. Т. 3, Вып. 10. C. 190.