Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ

Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ Wolfgang Amadeus Mozart
դասական երաժտության կոմպոզիտոր
Ծնվել է	հունվար 27, 1756
Ծննդավայր	Զալցբուրգ, Ավստրիա
Մահացել է	դեկտեմբեր 5, 1791
Մահվան վայր	Վիեննա, Ավստրիա
Գերեզման	St. Marx Cemetery
Քաղաքացիություն	Զալցբուրգի արքեպիսկոպոսություն
Մայրենի լեզու	գերմաներեն
Կրոն	կաթոլիկություն
Ազդվել է	Յոհան Յոզեֆ Ֆուքս և Յոհան Սեբաստիան Բախ
Երկեր	Կախարդական սրինգ, Ֆիգարոյի ամուսնությունը, Դոն Ժուան, Այդպես են վարվում բոլորը, Առևանգում հարեմից, Սիմֆոնիա № 40, Փոքր գիշերային սերենադ և Ռեքվիեմ
Մասնագիտություն	կոմպոզիտոր, երաժշտության ուսուցիչ, դաշնակահար, երաժիշտ, երգեհոնահար և ջութակահար
Աշխատավայր	Հիերոնիմուս ֆոն Կոլորեդո և Յոզեֆ II
Ամուսին	Կոստանցիա Մոցարտ
Ծնողներ	հայր՝ Լեոպոլդ Մոցարտ, մայր՝ Աննա Մարիա Վալբուրգա Մոցարտ
Պարգևներ և մրցանակներ
Երեխաներ	Կառլ Թոմաս Մոցարտ և Ֆրանց Քսավիեր Վոլֆգանգ Մոցարտ
Ստորագրություն
Wolfgang Amadeus Mozart Վիքիպահեստում

Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ (գերմ.՝ Wolfgang Amadeus Mozart, 1756թ. հունվարի 27 - 1791թ. դեկտեմբերի 5) — ավստրիացի նշանավոր երգահան: Իր կյանքի ընթացքում գրել է 600-ից ավելի գործ: Նա աշխարհի բոլոր ժամանակների ամենանշանավոր եվրոպական երաժիշտներից մեկն է, իսկ նրա գործերը այսօր լայնորեն կատարվում են դասական երաժշտության համերգների ընթացքում:

Կենսագրությունը

Մոցարտը ծնվել է 1756թ. հունվարի 27-ին Զալցբուրգում, որն այն ժամանակ Զլասբուգյան արքեպիսկոպոսության մայրաքաղաքն էր (այժմ այդ քաղաքը գտնվում է Ավստրիայի տարածքում): Ծննդդյան երկրորդ օրը մկրտվել է: Մկրտության գրքում զետեղված գրությունը տալիս է նրա անունը լատիներեն որպես` Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus (Gottlieb) Mozart: Այդ անուններից առաջին երկուսը տրվել են ի պատիվ սբ. Հովհան Ոսկեբերանի և չէին օգտագործվում առօրյա կյանքում, չորրորդը Մոցարտի կյանքի ընթացքում փոփոխվում էր (լատիներեն` Amadeus, գերմաներեն` Gottlieb, իտալերեն` Amadeo, ինչը նշանակում է „Աստծո սիրեցյալը“: Ինքը Մոցարտը գերադասում էր, որ իրեն անվանեն Վոլֆգանգ:

Մոցարտի երաժշտական ընդունակություններն ի հայտ եկան շատ վաղ տարիքում, երբ լրացել էր նրա երեք տարեկանը: Նրա հայրը` Լեոպոլդ Մոցարտը եվրոպական առաջատար մանկավարժների թվին էր պատկանում: Նա սովորեցրեց Վոլֆգանգին կլավեսին, ջութակ և երգեհոն նվագելու հիմունքներին: Ուսուցման նպատակներին էին ծառայում և եվրոպական մայրաքաղաքներ իր որդու և դստեր հետ կատարած ճանապարհորդությունները: Լոնդոնում փոքր Մոցարտը գիտական հետազոտությունների առարկա էր, իսկ Հոլանդիայում, որտեղ պահքի ժամանակ խստիվ արգելվում էր երաժշտություն կատարել, Մոցարտի համար բացառություն արվեց:

1762թ. Մոցարտի հայրը իր որդու և դստեր հետ իրականացրեց ճանապարհորդություն Մյունխեն և Վիեննա, իսկ այնուհետև Գերմանիայի այլ քաղաքներ, Փարիզ, Լոնդոն, Հոլլանդիա, Շվեյցարիա: Ամենուրեք Մոցարտը զարմանք և խանդավառություն էր հարուցում, հաղթող դուրս գալով իրեն առաջարկվող դժվարին երաժշտական ստուգատեսներից: 1763թ. Փարիզում հրատարակվեցին ջութակի և կլավեսինի համար Մոցարտի առաջին սոնատները: 1766 -1769 թթ. ապրելով Զալցբուրգում և Վիեննայում Մոցարտն ուսումնասիրում է հռչակաբվոր երգահաններ Հենդելի, Ստրադլլայի, Կարիսսիմիի, Դուրանտեի ստեղծագործությունները, ապագա կայսր Հովսեփ 2-ի պատվերով մի քանի շաբաթվա ընթացքում գրում է «Թվացյալ պարզամիտը» (итал. La Finta semplice), սակայն իտալական թատրոնի անդամները, որոնց փոխանցվեց 12-ամյա երգահանի ստեղծագործությունը, չցանկացան կատարել այն և նրանց ինտրիգներն այնքան ուժեղ էին, որ Մոցարտի հայրը չհամարձակվեց պնդել օպերայի կատարման վրա:

1770—1774 թթ. Մոցարտը անցկացնում է Իտալիայում: 1771 թ. Միլանում բեմադրվում է Մոցարտի «Միհրդատ, Պոնտոսի թագավորը» (իտալերեն` Mitridate, Re di Ponto) օպերան, որը մեծ խանդավառությամբ է ընդունվում հանդիսատեսի կողմից: Նույն հաջողությամբ է անցնում և նրա երկրորդ իտալական օպերա` «Լուցիո Սուլլայի» (Lucio Sulla,1772) բեմադրությունը: Զալցբուրգի համար Մոցարտը գրում է «Սկիպիոնի քունը» (իտալերեն` Il sogno di Scipione) օպերան (1772), Մյունխենի համար` «Չքնաղ այգեպանուհին» (La bella finta Giardiniera) օպերան, 2 ժամերգություն, օֆֆերտորիում (1774): 17 տարեկանը թևակոխելու պահին նրա ստեղծագործությունների մեջ հաշվվում էր արդեն 4 օպերա, 13 սիմֆոնիա, 24 սոնատ և բազմաթիվ այլ ստեղծագործություններ:

1775—1780 թթ. չնայած նյութական ապահովություն գտնելու փնտրտուքներին, Մյունխեն, Մանհեյմ և Փարիզ կատարած անպտուղ ճանապարհորդությանը, մոր կորստին, Մոցարտը գրում է 6 դաշնամուրային սոնատ, սրինգի և տավիղի համար համերգը, № 31 D-dur «Փարիզյան» մեծ սիմֆոնիան, հոգևոր խմբերգեր, բալետային համարներ:

1779թ. Մոցարտը ստանում է արքունի երգեհոնահարի տեղը: 1781թ, հունվարի 26-ին մեծ Մյունխենում հաջողությամբ բեմադրվում է Մոցարտի «Իդոմենեոս» օպերան, որը համարվում է իտալական opera-seria ժանրի գլուխգործոցներից մեկը և այսօր էլ չի իջնում օպերային թատրոնների բեմերից: Յուրաքանչյուր նոր օպերայով Մոցարտի ստեղծագործական հանճարը ավելի ու ավելի էր ի հայտ գալիս: «Առևանգում հարեմից» ( գերմաներեն` Die Entführung aus dem Serail) օպերան` գրված կայսր Հովսեփ 2-ի հանձնարարությամբ 1782թ. լավ ընդունելության արժանացավ Վիեննայում և շուտով մեծ տարածում գտավ Գերմանիայում: Նույն 1782թ. Մոցարտը տեղափոխվում է Վիեննա, որտեղ և ամուսնանում է Կոնստանցիա Վեբերի հետ:

Վիեննայում Մոցարտը հանդես էր գալիս համերգներով, երաժշտության մասնավոր դասեր էր տալիս, ստեղծագործում: 1783—1785 թթ. ստեղծվում են 6 հայտնի լարային քառյակները, որոնք Մոցարտը ձոնում է իր ժամանակակից համբավավոր երգահան Հայդնին: 1786 թվականին գրում է «Ֆիգարոյի ամուսնությունը» օպերան, որը ապշեցնում է իր ձևի վարպետությամբ, երաժշտական բնութագրության կատարելությամբ, անսպառ ներշնչմամբ: Վիեննայում «Ֆիգարոյի ամուսնությունը» գրեթե աննկատ անցավ, սակայն Պրահայում այն ապշեցուցիչ հաջողություն է ունենում, ինչը ստիպում է թատրոնի տնօրենին Մոցարտին նոր օպերա պատվիրել: Մյուս տարի (1787) Մոցարտը Պրահայի համար գրում է «Դոն Ժուան» օպերան, որը էլ ավելի ջերմ ընդունելության է արժանանում:

1787թ. Մոցարտին շնորհվեց արքունի երգահանի պաշտոնը 800 ֆլորին ռոճիկով: 1788թ. Մոցարտը գրում է իր երեք ամենահայտնի սիմֆոնիաները` № 39 մի բեմոլ մաժոր (KV 543), № 40 սոլ մինոր (KV 550) և № 41 դո մաժոր «Յուպիտեր» (KV 551):

1790թ. բեմադրվում է «Նրանք բոլորն էլ նույնն են» (Cosi fan tutte), իսկ 1791թ., Լեոպոլդ 2-րդ կայսեր թագադրության առիթով, «Տիտոսի ողորմածությունը» (La Clemenza di Tito) օպերաները: 1791թ. վերջերին ջերմ ընդունելության է արժանանում Վիեննայում բեմադրված «Կախարդական սրինգ» օպերան:

1791թ. վերջերին մինչև իր մահը Մոցարտն աշխատում է «Ռեքվիեմ»-ի վրա (KV 626), որը սակայն չի հասցնում ավարտել: Մոցարտը մահացել է 1791թ. դեկտեմբերի 5-ին, հնարավոր է, երիկամային վարակից, (թեև առ այսօր մահվան պատճառը վեճեր է հարուցում, հայտնի վարկածով Մոցարտին թույնել է նրան ժամանակակից երգահան Անտոնիո Սալիերին): Մոցարտը թաղվել է Սմ. Մարկոսի գերեզմանատանը ընդհանուր գերեզմանի մեջ, ուստի թաղման ճիշտ տեղը այսօր անհայտ է:

Ստեղծագործությունները

Մոցարտը 2007թ. Հայաստանում թողարկված նամականիշների վրա

Օպերաները

• Առաջին պատվիրանի պարտքը (Die Schuldigkeit des ersten Gebotes), 1767
• Ապոլոն և Հիացինտ (Apollo et Hyacinthus), 1767
• Բաստիեն և Բաստիենե (Bastien und Bastienne), 1768
• Թվացյալ պարզամիտը (La finta semplice), 1768
• Միհրդատ, Պոնտոսի արքա (Mitridate, re di Ponto), 1770
• Ասկանիոսը Ալբայում (Ascanio in Alba), 1771
• Ազատագրված Բետիղուան (Betulia Liberata), 1771 — օրատորիա
• Սկիպիոնի քունը (Il sogno di Scipione), 1772. Опера-серенада (пастораль)
• Լուցիո Սուլլա (Lucio Silla), 1772. Опера-сериа
• Թամոս, Եգիպտոսի արքան (Thamos, König in Ägypten), 1773, 1775
• Թվացյալ այգեպանուհին (La finta giardiniera), 1774-5
• Հովիվ-արքան (Il Re Pastore), 1775
• Զաիդե (Zaide), 1779
• Իդոմենեոս, Կրետեի արքան (Idomeneo), 1781
• Առևանգում հարեմից (Die Entführung aus dem Serail), 1782
• Կահիրեի սագը (L’oca del Cairo), 1783
• Խաբված ամուսինը (Lo sposo deluso), 1786- անավարտ
• Թատրոնի տնօրենը (Der Schauspieldirektor), 1786- անավարտ
• Ֆիգարոյի ամուսնությունը (Le nozze di Figaro), 1786
• Դոն Ժուան (Don Giovanni), 1787
• Այդպես են վարվում բոլորը (Così fan tutte), 1789
• Տիտոսի ողորմածությունը (La clemenza di Tito), 1791
• Կախարդական սրինգը (Die Zauberflöte), 1791

Այլ ստեղծագործություններ

• 17 ժամերգություն, այդ թվում
  • «Թագադրման», KV 317 (1779)
  • "Մեծ" C-moll, KV 427 (1782)
  • «Ռեքվիեմ», KV 626 (1791)

    

    Հատված Մոցարտի «Ռեքվիեմի» ձեռագրից

• շուրջ 50 սիմֆոնիա, այդ թվում`
  • «Փարիզյան» (1778)
  • № 35, KV 385 «Հաֆներ» (1782)
  • № 36, KV 425 «Լինցի» (1783)
  • № 38, KV 504 «Պրահայի (1786)
  • № 39, KV 543 (1788)
  • № 40, KV 550 (1788)
  • № 41, KV 551 «Յուպիտեր» (1788)

• 27 համերգ դաշնամուրի և նվագախմբի համար

• 5 համերգ ջութակի և նվագախմբի համար

• Համերգ երկու ջութակի և նվագախմբի համար (1774)

• Համերգ ջութակի, ալտի և նվագախմբի համար (1779)

• 2 համերգ տավիղի և նվագախմբի համար (1778)

• Համերգ հոբոյի և նվագախմբի համար (1777)

• Համերգ կլարնետի և նվագախմբի համար, K. 622 (1791)

• Համերգ ֆագոտի և նվագախմբի համար, K. 191 (1774)

• 4 համերգ վակտորնի և նվագախմբի համար

• 10 սերենադ լարային նվագախմբի համար, այդ թվում
  • «Փոքրիկ գիշերային սերենադ (1787)

• 19 սոնատ դաշնամուրի համար

• դաշնամուրի համար վարիացիաներ, ռոնդոներ, ֆանտազիաներ, պիեսներ

• 50-ից ավել մեներգեր

• անսամբլներ, երգչախմբային ստեղծագործություններ, երգեր և այլն:

Արտաքին հղումներ

• Մոցարտի արխիվը

Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ էջը Վիքիպահեստում