Ռազմական գիտություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Ռազմական գիտություն կամ ռազմագիտություն, գիտելիքների համակարգ պետությունների, պետությունների խմբավորումների կամ դասակարգերի պատերազմների բնույթի, օրենքների, վարման եղանակների մասին։ Ռազմական գիտության տվյալներն օգտագործվում են ռազմական տեսություններ մշակելու ժամանակ։ Ռազմական գիտության կառուցվածքն ու բովանդակությունը կապված է պետության հասարակական կառուցվածքի և տիրապետող գաղափարախոսության հետ։ Ռազմական պատմության և տեսության առաջին ուսումնասիրությունները երևան են եկել Հին Հունաստանում (Հերոդոտոս, Քսենոփոն, Թուկիդիդես և ուրիշներ)։

Ռազմագիտության պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռազմական գիտելիքների զարգացման գործում կարևոր նշանակություն է ունեցել Հին Հռոմի մղած պատերազմների փորձի ընդհանրացումը։ Ավատատիրության կամ ֆեոդալիզմի ժամանակաշրջանում պատերազմներն իրենց նպատակներով և մասշտաբներով սահմանափակ էին, և ռազմատեսական միտքը մեծ զարգացում չի ստացել։ Կենտրոնացված պետությունների կազմավորման (XV-XVI դար) ժամանակաշրջանում, երբ սկսել է կիրառվել հրազենը, Երևան են եկել պատերազմներում և ճակատամարտերում հրազենի օգտագործման տեսություններ։ Բուրժուական ռազմական գիտությանն առաջացել է XVIII դարում և նրա հիմքերը ձևավորվել են հիմնականում Ֆրանսիական հեղափոխության ընթացքում։ Ռազմական տեսության մեջ կարևոր ներդրում ունեցավ Ֆրանսիական Առաջին հանրապետության բանակի գեներալ Նապոլեոն Բոնապարտը՝ հետագայում Ֆրանսիայի կայսր Նապոլեոն I-ը, որը մշակեց և հաջողությամբ կիրառեց ռազմագիտության գործողությունների նոր ձևեր ու եղանակներ։

Ռազմագիտությունը Արևմուտքում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրոպա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին համաշխարհային պատերազմից (1914 -1918) հետո գերմանացի ռազմական տեսաբանները ուշադրության հիմնական խնդիր դարձրեցին կայծակնային պատերազմի (blitz-krieg) տեսությունը, Ֆրանսիայում տիրապետող էր դիրքային պատերազմի տեսությունը։ Պաշտպանությունն համարվում էր առավել արդյունավետ հարձակումից։ ԱՄՆ-ում և Մեծ Բրիտանիայում լայն տարածում գտավ «ծովային ուժի» տեսությունը։

Ամերիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին համաշխարհային պատերազմից (1914 -1918) հետո ԱՄՆ-ում լայն տարածում գտավ «ծովային ուժի» տեսությունը։

Ռազմագիտությունը Արևելքում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հնդկաստան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չինաստան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճապոնիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իրան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արաբական Երկրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այլ երկրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռազմագիտությունը Ռուսաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչխորհրդային ժամանակաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսական ռազմական գիտության մեջ մեծ ներդրում ունեն Պետրոս I-ը, Պ․ Ա․ Ռումյանցևը, Ա․ Վ․ Սուվորովը, Մ․ Ի․ Կուտուզովը, Ֆ․ Ֆ․ Ուշակովը, Գ․ Ի․ Բուտակովը, Ի․ Ա․ Միլյուտինը, Պ․ Ս․ Նախիմովը, Ս․ Օ․ Մակարովը և ուրիշներ։ XIX դարի 2-րդ կեսին դրվեցին պրոլետարական, սոցիալիստական ռազմական գիտության հիմքերը։ Կ․ Մարքսը և Ֆ․ Էնգելսը առաջինն էին, որ դիալեկտիկական մատերիալիզմը կիրառեցին ռազմական գիտության մեջ, ռազմական գործի զարգացումը վերլուծելու համար։ Մարքսիզմի հիմնադիրները գտան, որ պատերազմն իբրև հասարակական երևույթի ենթակա է որոշակի օրենքների։ Կառլ Մարքսի և Ֆրիդրիխ Էնգելսի աշխատություններում արտահայտված են բազմաթիվ տեսական դրույթներ հեղափոխություններ պայքարում պրոլետարիատի ռազմական ստրատեգիայի (ռազմավարության) և տակտիկայի (մարտավարության), բանակի կազմակերպական կառուցվածքի, նյութական մատակարարման, հրամանատարական կադրերի դերի մասին են։

Արդի ռուսաստանյան ռազմագիտությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռազմագիտությունը Հայաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հին և միջնադարյան ժամանակաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նոր և նորագույն ժամանակաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԳրականությունТухачевский М․Н․, Война как проблема вооружённой борьбы, Избр․ произв․, т․ 2, М․, 1964.[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Фрунзе М․ В․, Единая военная доктрина и Красная Армия, Избр․ произв․, М․, 1965.
  • Марксизм-ленинизм о войне и армии, 5 изд․, М․, 1968, с․ 262—300.
  • 50 лет Вооружённых Сил СССР, М․, 1968.
  • Программа КПСС, М․,1975, с․ 100-112․
  • Հարությունյան Մհեր (2021)։ Արցախում ռազմարվեստի զարգացման արդի փուլի առանձնահատկությունները։ Շուշի-Երևան։ «Կաճառ» գիտական կենտրոն։ 352 էջ։ ISBN ISBN 978-9939-1-1244-2
  • Մնացական Ռ. Խաչատրյան։ Արցախի 2016 թ. ապրիլյան քառօրյա պատերազմը և պատերազմների էվոլյուցիան։ Մասն Ա։ «Անդին» ամսագիր, 2016, հ.4:
  • Մնացական Ռ. Խաչատրյան։ Արցախի 2016 թ. ապրիլյան քառօրյա պատերազմը և պատերազմների էվոլյուցիան։ Մասն Բ։ «Անդին» ամսագիր, 2016, հ.5:
  • Մնացական Ռ. Խաչատրյան։ Արցախի 2016 թ. ապրիլյան քառօրյա պատերազմը և պատերազմների էվոլյուցիան։ Մասն Գ։ «Անդին» ամսագիր, 2016, հ.6:
  • Խաչատրեան Մնացական Ռ. (Գնդապետ Մնացական Ռ. Խաչատրեան) 6-րդ սերնդի պատերազմներ։ // Ազգ. – 2016. –29 ապր. – Էջ 7։
  • Խաչատրեան Մնացական Ռ. (Գնդապետ Մնացական Ռ. Խաչատրեան) Ադրբեջանի զինված ուժերում առկա ծանր զինատեսակները։ // Ազգ. – 2016. – 8 ապր. – Էջ 7։
  • Գևորգյան Հայկ։ Այդ ճստիկ Շվեյցարիան; [Բանակի մասին] // Հայկ. ժամանակ. – 2016. – 15 ապր. – Էջ 2։
  • Խրամչիխին Ալեքսանդր։ Մ´եկ պատերազմի բանակը։ Մասն Ա։ [Ադրբեջանի բանակը ռուսաստանցի ռազմաքաղ. վերլուծաբանի տեսակետից] / Ալեքսանդր Խրամչիխին։ Թարգմանությունը և մեկնաբանությունները՝ Գնդապետ Մնացական Ռ. Խաչատրեանի։ // «Հայ զինվոր». – 2016. – 30մարտի-19 ապր. – Էջ 12։ [1]
  • Խրամչիխին Ալեքսանդր։ Մեկ պատերազմի բանակը։ Մասն Բ։ [Ադրբեջանի բանակը ռուսաստանցի ռազմաքաղաքական վերլուծաբանի տեսակետից] / Ալեքսանդր Խրամչիխին։ Թարգմանությունը և մեկնաբանությունները՝ Գնդապետ Մնացական Ռ. Խաչատրեանի։ // «Հայ զինվոր». – 2016. – 6-12 ապր. – Էջ 13։ [2]
  • Խրամչիխին Ալեքսանդր։ Մեկ պատերազմի բանակը։ Մասն Գ։ [Ադրբեջանի բանակը ռուսաստանցի ռազմաքաղաքական վերլուծաբանի տեսակետից] / Ալեքսանդր Խրամչիխին։ Թարգմանությունը և մեկնաբանությունները՝ Գնդապետ Մնացական Ռ. Խաչատրեանի։ // «Հայ զինվոր». – 2016. – 20-26 ապր. – Էջ 12։ [3]
  • Տարածաշրջանի կայունությունը բխում է ՀԱՊԿ-ի շահերից //Հայաստանի Հանրապետ. – 2016. – 16 ապր. – Էջ 3։
  • В Ереване обсудили развитие военного компонента ОДКБ // Новое время. – 2016. – 16 апр. – С. 1.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։