Լուպուլուս

Գայլուկ

Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Ինֆրաթագավորություն	Streptophyta
Վերնաբաժին	Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta)
Տիպ/Բաժին	Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta)
Ենթատիպ	Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ	Վարդածաղկավորներ (Rosales)
Ընտանիք	Կանեփազգիներ (Cannabaceae)
Ցեղ	Գայլուկ (Humulus) L., 1753

Գայլուկը ծաղկող բույսերի ընտանիքին պատկանող միամյա կամ բազմամյա բույս է։ Գայլուկը հատուկ է Հյուսիսային կիսագնդի բարեխառն շրջաններին։ Հոպը գայլուկի տեսակներից է (սերմերի կոները), որպես գարեջրի հիմնական համային բաղադրիչ, լուպուլուսը լայնորեն մշակվում է գարեջրի արդյունաբերության համար։

Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած նրան, որ ամերիկյան գրականության մեջ հաճախ հոպին անվանում են «որթատունկ», այն տեխնիկապես խոտ է, ի տարբերություն որթատունկերի, մակաբույծերի, և այլ հավելումների,(իրենց կցելու համար) որթերն ունեն պինդ ցողուններ` կարծր մազերով` բարձրանալու համար։ Բրիտանական գրականության մեջ «որթ» տերմինը ընդհանուր առմամբ վերաբերում է խաղողի սորտին։ Գայլուկը նկարագրվում է որպես երկչոտ բազմամյա խոտաբույս, որը գարնան սկզբին նոր արմատներ է գցում և խոր աշնանը դառնում կոճղարմատ։ Գայլուկները շատ արագ աճում են, իսկ ամենաշատը շաբաթական կարող է լինել 20-ից 50 սանտիմետր (8-ից 20 սմ․): Հոպի ցողունները աճում են ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ՝ (բացառությամբ Humulus japonicus- ի) և եզակի ցողուններ սովորաբար աճում են 2-ից 15 մետր, կախված այն բանից, թե ինչն է նպաստում աճելուն։ Տերևները հակառակը՝ 7-ից 12 սմ տերևաթաղանթով և սրտի ձևով,երկար և լայն, եզրերը կոպիտ ատամնավորված։ Երբ բարձրանալու ընթացքում ցողունները անջատվում են, հորիզոնական բողբոջները աճում են հիմնական ցողունի տերևների միջև՝ միմյանց շուրջը փաթաթված ցողունների ցանց ձևավորելու համար^[1]։

Հոպի արական և իգական ծաղիկները զարգանում են առանձին բույսերի վրա։ Իգական բույսերը, որոնք ունենում են գարեջրի արտադրության մեջ օգտագործվող ծաղիկներ, հաճախ բազմանում են վեգետատիվ կերպով և աճում են արական բույսերի բացակայության դեպքում։ Սա կանխում է փոշոտումը և կենսունակ սերմերի զարգացումը, որոնք երբեմն անցանկալի են համարվում գարեջրի պատրաստման համար` սերմերից դուրս եկած ճարպաթթուների պատճառով^[2]։

Տեսակները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գոյություն ունի երեք տեսակ՝ որոնցից մեկը հինգ ենթատեսակով.

Humulus japonicus (syn. H. scandens) Ասիական գայլուկներ,Արևելյան Ասիա
Humulus yunnanensis Ասիական գայլուկ Չինաստանում^[3]
Humulus lupulus Սովորական գայլուկ,Եվրոպա,Արևմտյան Ասիա,Հյուսիսային Ամերիկա^[4]
- Humulus lupulus var. lupulus. Եվրոպա,Արևմտյան Ասիա
- Humulus lupulus var. cordifolius. Արևելյան Ասիա
- Humulus lupulus var. lupuloides (syn. H. americanus). Հյուսիսարևելյան Ամերիկա
- Humulus lupulus var. neomexicanus. Հյուսիսարևմտյան Ամերիկա^[5]
- Humulus lupulus var. pubescens. Միջին Արևմուտք և Հյուսարևելյան Ամերիկա^[6]^[7]

Գարեջրագործների հոպերը հատուկ սորտեր են, որոնք տարածվում են անսեռ բազմացմամբ։

Հոպերի կիրառությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոպերը եռացնում են համեմունքի հետ գարեջրի պատրաստման համար և երբեմն ավելացնում են խմորիչ։ Դրանք փոխանցում են դառնություն, համ, ինչպես նաև բույր պատրաստի արտադրանքին^[8]:Չորացած կատկինը, որոնց սովորաբար անվանում են հոպ կոններ, օգտագործում են որպես հոպի թուրմ կամ հոպի ներարկում պատրաստելու համար^[9]։

Հոպ քիմիան և դեղաբանությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գարեջրացման գործընթացին ավելացնելով բնութագրվող դառնությունը,որը հիմնականում պայմանավորված է դառը թթուների առկայությամբ, պատված են ացիլֆլորլոկլինոլի ածանցյալներով^[10]։ Դառը թթուները բաժանվում են ալֆա-թթուների, իսկ բետա-թթուները՝ լուպուլոնի հիմնական միացությունի^[8], ալֆա-թթուները կոնֆորմացվում են խմորվելու ընթացքում կազմում են իզո-ալֆա թթուներ, որոնք ունեն դառը համ։ Այս հոպ թթուները վինիլոգրաթթուներ են, թթվային օղակի էնոլները` օղակի և փոխարինող կարբոնիլային խմբերի հետ համատեղ^[8]^[11]:Հումուլուսի սեռի բույսերը արտադրում են տերպենոֆենոլիկ նյութափոխանակիչներ^[12]։ Նախնական հետազոտության շրջանակներում՝ հոպը պարունակում է նաև քսանթոհումոլ, նախնիլացված կալկոն և այլ միացություններ^[13]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Brickell, Christopher, ed. (2008). The Royal Horticultural Society A-Z Encyclopedia of Garden Plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. էջ 550. ISBN 9781405332965.
↑ Interactive Agricultural Ecological Atlas of Russia and Neighboring Countries. Economic Plants and their Diseases, Pests and Weeds. Humulus lupulus. Արխիվացված 2012-03-10 Wayback Machine
↑ Humulus yunnanensis - Encyclopedia of Life
↑ «Humulus lupulus». Lady Bird Johnson Wildflower Center, University of Texas at Austin. 2012.
↑ Nelson, A.; Cockerell. «Humulus lupulus L. var. neomexicanus». USDA PLANTS Database. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 5-ին.
↑ «NCGR Corvallis - Humulus Germplasm : USDA ARS». www.ars.usda.gov. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 8-ին.
↑ «Plants Profile for Humulus lupulus pubescens (common hop)».
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 Cynthia Almaguer; Christina Schönberger; Martina Gastl; Elke K. Arendt; Thomas Becker (2014). «Humulus lupulus – a story that begs to be told. A review». Journal of the Institute of Brewing. 120 (4): n/a. doi:10.1002/jib.160. {{cite journal}}: Invalid |name-list-style=yes (օգնություն)
↑ Reynolds, Francis J., ed. (1921). «Hop» . Collier's New Encyclopedia. New York: P. F. Collier & Son Company.
↑ Verzele, M.; De Keukeleire, D. (1991). Chemistry and analysis of hop and beer bitter acids. New York: Elsevier. ISBN 978-0-444-88165-6.
↑ Jaskula; և այլք: (2008). «A kinetic study on the isomerization of hop α-acids». J. Agric. Food Chem. 56 (15): 6408–6415. doi:10.1021/jf8004965. PMID 18598038.
↑ Page, Jonathan E.; Nagel, Jana (2006). «Biosynthesis of terpenophenolic metabolites in hop and cannabis». Recent Advances in Phytochemistry. Vol. 40. էջեր 179–210. doi:10.1016/S0079-9920(06)80042-0. ISBN 9780080451251.
↑ Stevens JF, Page JE (2004). «Xanthohumol and related prenylflavonoids from hops and beer: to your good health!». Phytochemistry. 65 (10): 1317–1330. doi:10.1016/j.phytochem.2004.04.025. PMID 15231405.

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լուպուլուս» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լուպուլուս» հոդվածին։

[RHSAZ-1] Brickell, Christopher, ed. (2008). The Royal Horticultural Society A-Z Encyclopedia of Garden Plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. էջ 550. ISBN 9781405332965.

[2] Interactive Agricultural Ecological Atlas of Russia and Neighboring Countries. Economic Plants and their Diseases, Pests and Weeds. Humulus lupulus. Արխիվացված 2012-03-10 Wayback Machine

[3] Humulus yunnanensis - Encyclopedia of Life

[4] «Humulus lupulus». Lady Bird Johnson Wildflower Center, University of Texas at Austin. 2012.

[5] Nelson, A.; Cockerell. «Humulus lupulus L. var. neomexicanus». USDA PLANTS Database. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 5-ին.

[6] «NCGR Corvallis - Humulus Germplasm : USDA ARS». www.ars.usda.gov. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 8-ին.

[7] «Plants Profile for Humulus lupulus pubescens (common hop)».

[Humulus_lupulus_–_a_story_that_begs-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 Cynthia Almaguer; Christina Schönberger; Martina Gastl; Elke K. Arendt; Thomas Becker (2014). «Humulus lupulus – a story that begs to be told. A review». Journal of the Institute of Brewing. 120 (4): n/a. doi:10.1002/jib.160. {{cite journal}}: Invalid |name-list-style=yes (օգնություն)

[colliers-9] Reynolds, Francis J., ed. (1921). «Hop» . Collier's New Encyclopedia. New York: P. F. Collier & Son Company.

[10] Verzele, M.; De Keukeleire, D. (1991). Chemistry and analysis of hop and beer bitter acids. New York: Elsevier. ISBN 978-0-444-88165-6.

[11] Jaskula; և այլք: (2008). «A kinetic study on the isomerization of hop α-acids». J. Agric. Food Chem. 56 (15): 6408–6415. doi:10.1021/jf8004965. PMID 18598038.

[12] Page, Jonathan E.; Nagel, Jana (2006). «Biosynthesis of terpenophenolic metabolites in hop and cannabis». Recent Advances in Phytochemistry. Vol. 40. էջեր 179–210. doi:10.1016/S0079-9920(06)80042-0. ISBN 9780080451251.

[13] Stevens JF, Page JE (2004). «Xanthohumol and related prenylflavonoids from hops and beer: to your good health!». Phytochemistry. 65 (10): 1317–1330. doi:10.1016/j.phytochem.2004.04.025. PMID 15231405.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]