Լուպուլուս
| Գայլուկ | |
| |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Ինֆրաթագավորություն | Streptophyta |
| Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Վարդածաղկավորներ (Rosales) |
| Ընտանիք | Կանեփազգիներ (Cannabaceae) |
| Ցեղ | Գայլուկ (Humulus) L., 1753 |
Գայլուկը ծաղկող բույսերի ընտանիքին պատկանող միամյա կամ բազմամյա բույս է։ Գայլուկը հատուկ է Հյուսիսային կիսագնդի բարեխառն շրջաններին։ Հոպը գայլուկի տեսակներից է (սերմերի կոները), որպես գարեջրի հիմնական համային բաղադրիչ, լուպուլուսը լայնորեն մշակվում է գարեջրի արդյունաբերության համար։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չնայած նրան, որ ամերիկյան գրականության մեջ հաճախ հոպին անվանում են «որթատունկ», այն տեխնիկապես խոտ է, ի տարբերություն որթատունկերի, մակաբույծերի, և այլ հավելումների,(իրենց կցելու համար) որթերն ունեն պինդ ցողուններ` կարծր մազերով` բարձրանալու համար։ Բրիտանական գրականության մեջ «որթ» տերմինը ընդհանուր առմամբ վերաբերում է խաղողի սորտին։ Գայլուկը նկարագրվում է որպես երկչոտ բազմամյա խոտաբույս, որը գարնան սկզբին նոր արմատներ է գցում և խոր աշնանը դառնում կոճղարմատ։ Գայլուկները շատ արագ աճում են, իսկ ամենաշատը շաբաթական կարող է լինել 20-ից 50 սանտիմետր (8-ից 20 սմ․): Հոպի ցողունները աճում են ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ՝ (բացառությամբ Humulus japonicus- ի) և եզակի ցողուններ սովորաբար աճում են 2-ից 15 մետր, կախված այն բանից, թե ինչն է նպաստում աճելուն։ Տերևները հակառակը՝ 7-ից 12 սմ տերևաթաղանթով և սրտի ձևով,երկար և լայն, եզրերը կոպիտ ատամնավորված։ Երբ բարձրանալու ընթացքում ցողունները անջատվում են, հորիզոնական բողբոջները աճում են հիմնական ցողունի տերևների միջև՝ միմյանց շուրջը փաթաթված ցողունների ցանց ձևավորելու համար[1]։
Հոպի արական և իգական ծաղիկները զարգանում են առանձին բույսերի վրա։ Իգական բույսերը, որոնք ունենում են գարեջրի արտադրության մեջ օգտագործվող ծաղիկներ, հաճախ բազմանում են վեգետատիվ կերպով և աճում են արական բույսերի բացակայության դեպքում։ Սա կանխում է փոշոտումը և կենսունակ սերմերի զարգացումը, որոնք երբեմն անցանկալի են համարվում գարեջրի պատրաստման համար` սերմերից դուրս եկած ճարպաթթուների պատճառով[2]։
Տեսակները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գոյություն ունի երեք տեսակ՝ որոնցից մեկը հինգ ենթատեսակով.
- Humulus japonicus (syn. H. scandens) Ասիական գայլուկներ,Արևելյան Ասիա
- Humulus yunnanensis Ասիական գայլուկ Չինաստանում[3]
- Humulus lupulus Սովորական գայլուկ,Եվրոպա,Արևմտյան Ասիա,Հյուսիսային Ամերիկա[4]
- Humulus lupulus var. lupulus. Եվրոպա,Արևմտյան Ասիա
- Humulus lupulus var. cordifolius. Արևելյան Ասիա
- Humulus lupulus var. lupuloides (syn. H. americanus). Հյուսիսարևելյան Ամերիկա
- Humulus lupulus var. neomexicanus. Հյուսիսարևմտյան Ամերիկա[5]
- Humulus lupulus var. pubescens. Միջին Արևմուտք և Հյուսարևելյան Ամերիկա[6][7]
Գարեջրագործների հոպերը հատուկ սորտեր են, որոնք տարածվում են անսեռ բազմացմամբ։
Հոպերի կիրառությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հոպերը եռացնում են համեմունքի հետ գարեջրի պատրաստման համար և երբեմն ավելացնում են խմորիչ։ Դրանք փոխանցում են դառնություն, համ, ինչպես նաև բույր պատրաստի արտադրանքին[8]:Չորացած կատկինը, որոնց սովորաբար անվանում են հոպ կոններ, օգտագործում են որպես հոպի թուրմ կամ հոպի ներարկում պատրաստելու համար[9]։
Հոպ քիմիան և դեղաբանությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գարեջրացման գործընթացին ավելացնելով բնութագրվող դառնությունը,որը հիմնականում պայմանավորված է դառը թթուների առկայությամբ, պատված են ացիլֆլորլոկլինոլի ածանցյալներով[10]։ Դառը թթուները բաժանվում են ալֆա-թթուների, իսկ բետա-թթուները՝ լուպուլոնի հիմնական միացությունի[8], ալֆա-թթուները կոնֆորմացվում են խմորվելու ընթացքում կազմում են իզո-ալֆա թթուներ, որոնք ունեն դառը համ։ Այս հոպ թթուները վինիլոգրաթթուներ են, թթվային օղակի էնոլները` օղակի և փոխարինող կարբոնիլային խմբերի հետ համատեղ[8][11]:Հումուլուսի սեռի բույսերը արտադրում են տերպենոֆենոլիկ նյութափոխանակիչներ[12]։ Նախնական հետազոտության շրջանակներում՝ հոպը պարունակում է նաև քսանթոհումոլ, նախնիլացված կալկոն և այլ միացություններ[13]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Brickell Christopher, ed. (2008)։ The Royal Horticultural Society A-Z Encyclopedia of Garden Plants։ United Kingdom: Dorling Kindersley։ էջ 550։ ISBN 9781405332965
- ↑ Interactive Agricultural Ecological Atlas of Russia and Neighboring Countries. Economic Plants and their Diseases, Pests and Weeds. Humulus lupulus. Archived 2012-03-10 at the Wayback Machine.
- ↑ Humulus yunnanensis - Encyclopedia of Life
- ↑ «Humulus lupulus»։ Lady Bird Johnson Wildflower Center, University of Texas at Austin։ 2012
- ↑ Nelson A., Cockerell։ «Humulus lupulus L. var. neomexicanus»։ USDA PLANTS Database։ Վերցված է մայիսի 5, 2016
- ↑ «NCGR Corvallis - Humulus Germplasm : USDA ARS»։ www.ars.usda.gov։ Վերցված է 2017-04-08
- ↑ «Plants Profile for Humulus lupulus pubescens (common hop)»
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Cynthia Almaguer, Christina Schönberger, Martina Gastl, Elke K. Arendt & Thomas Becker (2014)։ «Humulus lupulus – a story that begs to be told. A review»։ Journal of the Institute of Brewing 120 (4): n/a։ doi:10.1002/jib.160
- ↑
«Hop»։ Collier's New Encyclopedia։ 1921
- ↑ Verzele M., De Keukeleire D. (1991)։ Chemistry and analysis of hop and beer bitter acids։ New York: Elsevier։ ISBN 978-0-444-88165-6
- ↑ Jaskula (2008)։ «A kinetic study on the isomerization of hop α-acids»։ J. Agric. Food Chem. 56 (15): 6408–6415։ PMID 18598038։ doi:10.1021/jf8004965
- ↑ Page Jonathan E., Nagel Jana (2006)։ «Biosynthesis of terpenophenolic metabolites in hop and cannabis»։ Recent Advances in Phytochemistry 40։ էջեր 179–210։ ISBN 9780080451251։ doi:10.1016/S0079-9920(06)80042-0
- ↑ «Xanthohumol and related prenylflavonoids from hops and beer: to your good health!»։ Phytochemistry 65 (10): 1317–1330։ 2004։ PMID 15231405։ doi:10.1016/j.phytochem.2004.04.025
| ||||||||||
