Jump to content

Արթուր Քեսթլեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Արթուր Քեսթլեր
գերմ.՝ Arthur Koestler և հունգ.՝ Kösztler Artúr
Դիմանկար
Ծնվել էսեպտեմբերի 5, 1905(1905-09-05)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԲուդապեշտ, Ավստրո-Հունգարիա[4][5]
Մահացել էմարտի 1, 1983(1983-03-01)[1][3][6] (77 տարեկան)
Մահվան վայրԼոնդոն, Միացյալ Թագավորություն
Քաղաքացիություն Ավստրո-Հունգարիա,  Միացյալ Թագավորություն,  Ավստրիա և  Հունգարիա
ԿրթությունՎիեննայի տեխնիկական համալսարան
ԵրկերDarkness at Noon?, The Thirteenth Tribe?, The Yogi and the Commissar? և The Sleepwalkers?
Մասնագիտությունգրող, փիլիսոփա, վիպասան, լրագրող, սցենարիստ, ինքնակենսագիր և քաղաքագետ
ԱմուսինMamaine Koestler?[7], Mamaine Koestler? և Cynthia Koestler?[5]
Ծնողներհայր՝ Henrik Koestler?[8]
ԿուսակցությունԳերմանիայի կոմունիստական կուսակցություն
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԺամանակակից լեզվի միություն[9] և Congress for Cultural Freedom?
 Arthur Koestler Վիքիպահեստում

Արթուր Քեսթլեր (անգլ.՝ Arthur Koestler, սեպտեմբերի 5, 1905(1905-09-05)[1][2][3][…], Բուդապեշտ, Ավստրո-Հունգարիա[4][5] - մարտի 1, 1983(1983-03-01)[1][3][6], Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն), ծնունդով հունգարացի հեղինակ և լրագրող։ Քեսթլերը ծնվել է Բուդապեշտում և դպրոցական տարիներից բացի, կրթություն է ստացել Ավստրիայում։ 1931 թվականին Քեսթլերը միացել է Գերմանիայի կոմունիստական կուսակցությանը, սակայն ստալինիզմից հիասթափվելուց հետո հրաժարական է տվել 1938 թվականին։

1940 թվականին տեղափոխվելով Բրիտանիա՝ նա հրատարակել է իր «Խավարը կեսօրին» վեպը, որը հակատոտալիտար ստեղծագործություն էր, որը նրան միջազգային համբավ բերեց։ Հաջորդ 43 տարիների ընթացքում Քեսթլերը պաշտպանել է բազմաթիվ քաղաքական պատճառներ և գրել վեպեր, հուշեր, կենսագրություններ և բազմաթիվ էսսեներ։ 1949-ին Քեսթլերը սկսեց գաղտնի աշխատել բրիտանական սառը պատերազմի հակակոմունիստական քարոզչության բաժնի հետ, որը հայտնի է որպես Տեղեկատվական հետազոտությունների վարչություն (IRD), որը վերահրատարակելու և տարածելու էր նրա ստեղծագործություններից շատերը, ինչպես նաև ֆինանսավորում էր նրա գործունեությունը[10][11]։ 1968 թվականին նա արժանացել է Sonning մրցանակին «եվրոպական մշակույթի մեջ [իր] ակնառու ավանդի համար»։ 1972-ին նշանակվել է Բրիտանական կայսրության (CBE) շքանշանի հրամանատար։

1976 թվականին նրա մոտ ախտորոշվել է Պարկինսոնի հիվանդություն, իսկ 1979 թվականին՝ տերմինալ լեյկոզ[12][13]։ 1983 թվականի մարտի 1-ին Քեսթլերը և նրա կինը՝ Սինթիան, միասին ինքնասպան են եղել Լոնդոնի իրենց տանը՝ կուլ տալով բարբիթուրատների վրա հիմնված Tuinal պարկուճների մահացու քանակություն։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծագումներ և վաղ կյանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քեսթլերը ծնվել է Բուդապեշտում՝ հրեա ծնողներից՝ Հենրիկ և Ադել Կեսլերներից (ծնվ. Ջեյթելես)։

Հենրիկի հայրը՝ Լիպո Կեստլերը, Ավստրո-Հունգարական բանակի զինվոր էր[14]։ 1861 թվականին Լիպոտը ամուսնացավ Կարոլինա Շոնի՝ փայտանյութի բարգավաճ վաճառականի դստեր հետ, և նրանց որդին՝ Հենրիկը ծնվեց 1869 թվականի օգոստոսի 18-ին Հունգարիայի հյուսիս-արևելքում գտնվող Միսկոլց քաղաքում։ Հենրիկը թողեց դպրոցը 16 տարեկանում և աշխատանքի ընդունվեց որպես պատվավոր տղա՝ վարագույրների ֆիրմայում։ Նա ինքն իրեն սովորեցրեց անգլերեն, գերմաներեն և ֆրանսերեն, և ի վերջո դարձավ ֆիրմայի գործընկեր։ Հետագայում նա հիմնեց իր սեփական բիզնեսը՝ տեքստիլ ներմուծելով Հունգարիա[15]։

Արթուրի մայրը՝ Ադել Ջեյթելեսը, ծնվել է 1871 թվականի հունիսի 25-ին Պրահայի նշանավոր հրեական ընտանիքում։ Նրա նախնիներից էր Յոնաս Միշել Լոեբ Ջեյթելեսը՝ 18-րդ դարի նշանավոր բժիշկ և էսսեիստ, ում որդին՝ Ջուդա Ջեյթելեսը, դարձավ հայտնի բանաստեղծ (Բեթհովենը երաժշտություն է դրել նրա որոշ բանաստեղծությունների վրա)։

Ադելի հայրը՝ Ջեյքոբ Ջեյթելեսը, ընտանիքը տեղափոխեց Վիեննա, որտեղ նա մեծացավ հարաբերական բարեկեցության մեջ մինչև մոտ 1890 թվականը։ Հանդիպելով ֆինանսական դժվարությունների՝ Ջեյքոբը լքեց իր կնոջն ու դստերը և գաղթեց Միացյալ Նահանգներ։ Ադելը և նրա մայրը Վիեննայից տեղափոխվեցին Բուդապեշտ՝ մնալու Ադելի ավագ ամուսնացած քրոջ մոտ։

Հենրիկն ու Ադելը ծանոթացել են 1898 թվականին և ամուսնացել են 1900 թվականին։ Արթուրը՝ նրանց միակ երեխան, ծնվել է 1905 թվականի սեպտեմբերի 5-ին։ Քեսթլերներն ապրում էին ընդարձակ, լավ կահավորված, վարձակալած բնակարաններում Բուդապեշտի տարբեր հիմնականում հրեական թաղամասերում։ Արթուրի վաղ տարիներին նրանք աշխատանքի են ընդունել խոհարար/տնտեսուհի, ինչպես նաև արտասահմանցի կառավարչուհի։ Նրա տարրական դպրոցը սկսվել է փորձարարական մասնավոր մանկապարտեզում, որը հիմնել է Լաուրա Սթրիքերը (ծնվ. Պոլանի)։ Նրա դուստրը՝ Եվա Սթրիքերը, հետագայում դարձավ Քեսթլերի սիրելին, և նրանք ընկերներ մնացին նրա ողջ կյանքում[16]։

1914 թվականին Առաջին համաշխարհային պատերազմի բռնկումը զրկեց Քեսթլերի հորը օտարերկրյա մատակարարներից, և նրա բիզնեսը փլուզվեց։ Ընտանիքը, հանդիպելով աղքատության, ժամանակավորապես տեղափոխվեց Վիեննայի պանսիոնատ։ Երբ պատերազմն ավարտվեց, ընտանիքը վերադարձավ Բուդապեշտ։

Ինչպես նշվում է Քեսթլերի ինքնակենսագրության մեջ, նա և իր ընտանիքը համակրում էին 1919 թվականի հունգարական կարճատև բոլշևիկյան հեղափոխությանը։ Թեև այն ժամանակ Քեստլերի հորը պատկանող փոքր օճառի գործարանը ազգայնացվեց, ավագ Քեսթլերը հեղափոխական կառավարության կողմից նշանակվեց դրա տնօրեն և լավ վարձատրվում էր. Թեև ինքնակենսագրությունը տպագրվել է 1953 թվականին, այն բանից հետո, երբ Քեսթլերը դարձել է բացահայտ հակակոմունիստ, նա հավանություն է տվել հունգարացի կոմունիստներին և նրանց առաջնորդ Բելա Կունին։ Նա սիրով հիշեց ավելի լավ ապագայի հույսերը, որոնք զգացել էր դեռահաս տարիքում հեղափոխական Բուդապեշտում։

Ավելի ուշ Կեստլերները ականատես եղան Բուդապեշտի ժամանակավոր օկուպացմանը ռումինական բանակի կողմից, իսկ հետո Սպիտակ տեռորը՝ ծովակալ Հորտիի աջ վարչակարգի ներքո։ 1920 թվականին ընտանիքը վերադառնում է Վիեննա, որտեղ Հենրիկը հիմնում է ներմուծման նոր հաջող բիզնես։

1922 թվականի սեպտեմբերին Արթուրն ընդունվում է Վիեննայի համալսարան[17] սովորել ճարտարագիտություն և միացել է սիոնիստական մենամարտող ուսանողական եղբայրության՝ «Unitas»-ին[18]։ Երբ Հենրիկի վերջին բիզնեսը ձախողվեց, Քեսթլերը դադարեց հաճախել դասախոսություններին և հեռացվեց վարձերը չվճարելու պատճառով։ 1926թ. մարտին նա նամակ գրեց իր ծնողներին՝ ասելով, որ գնում է Պաղեստին մանդատը մեկ տարով՝ գործարանում որպես ինժեների օգնական աշխատելու, որպեսզի օգնի իրեն Ավստրիայում աշխատանք գտնելու փորձ ձեռք բերել։ 1926 թվականի ապրիլի 1-ին նա Վիեննայից մեկնեց Պաղեստին[19]։

Պաղեստին, Փարիզ, Բեռլին և բևեռային թռիչք, 1926–1931 թթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մի քանի շաբաթ Քեսթլերն ապրել է կիբուցում, սակայն կոլեկտիվին միանալու նրա դիմումը (Kvutzat Heftziba) մերժվել է նրա անդամների կողմից[20]։ Հաջորդ տասներկու ամիսների ընթացքում նա ապահովեց իրեն Հայֆայում, Թել Ավիվում և Երուսաղեմում ծանր աշխատանքով։ Հաճախ դրամազուրկ և սովամահ եղած, նա հաճախ կախված էր ընկերներից և ծանոթներից՝ գոյատևելու համար[21]։ Նա երբեմն գրում կամ խմբագրում էր աղյուսակներ և այլ հրատարակություններ, հիմնականում գերմաներեն։ 1927 թվականի սկզբին նա կարճ ժամանակով հեռացավ Պաղեստինից Բեռլին, որտեղ ղեկավարեց Զեև Ժաբոտինսկու Ռևիզիոնիստական կուսակցության քարտուղարությունը։

Ավելի ուշ, նույն տարի, ընկերոջ միջոցով Քեսթլերը ստացավ Մերձավոր Արևելքի թղթակցի պաշտոնը Բեռլինում գործող Ullstein-Verlag հեղինակավոր թերթերի խմբի համար։ Նա վերադարձավ Երուսաղեմ, որտեղ հաջորդ երկու տարիների ընթացքում նա պատրաստեց մանրամասն քաղաքական էսսեներ, ինչպես նաև ավելի թեթեւ ռեպորտաժներ իր գլխավոր գործատուի և այլ թերթերի համար։ Նա այս պահին բնակվում էր Երուսաղեմի Rehov Hanevi'im 29 հասցեում[22]:Նա շատ է ճանապարհորդել, հարցազրույցներ վերցրել պետությունների ղեկավարներից, թագավորներից, նախագահներից և վարչապետներից[23], և մեծապես բարձրացրել է նրա՝ որպես լրագրողի համբավը։ Ինչպես նշվում է իր ինքնակենսագրության մեջ, նա հասկացավ, որ երբեք իրականում չի տեղավորվի Պաղեստինի սիոնիստական հրեական համայնքի՝ Յիշուվի մեջ, և, մասնավորապես, չի կարողանա եբրայերենով լրագրողական կարիերա ունենալ։

1929 թվականի հունիսին, երբ արձակուրդում էր Բեռլինում, Քեսթլերը հաջողությամբ լոբբինգ արեց Ուլշտեյնում Պաղեստինից հեռանալու համար[24]։ Սեպտեմբերին նրան ուղարկեցին Փարիզ՝ Ullstein News Service-ի բյուրոյի թափուր պաշտոնը զբաղեցնելու համար։ 1931 թվականին նրան կանչեցին Բեռլին և նշանակեցին Vossische Zeitung-ի գիտական խմբագիր և Ուլշտեյն թերթի կայսրության գիտական խորհրդատու[25]։ 1931թ. հուլիսին նա Ուլշտեյնի ընտրությունն էր՝ ներկայացնելու թուղթը Graf ZeppelinԿաղապարի վրա մեկ շաբաթ տևող բևեռային թռիչքը, որը գիտնականների թիմին և բևեռային օդաչու Լինքոլն Էլսվորթին տեղափոխում էր 82 աստիճան հյուսիս և հետ։ Քեսթլերը օդանավում գտնվող միակ լրագրողն էր. նրա ուղիղ անլար հեռարձակումները և հետագա հոդվածներն ու դասախոսական շրջագայությունները ողջ Եվրոպայում նրա ուշադրությունը գրավեցի[26]:Շուտով նա նշանակվեց «Berliner Zeitung am Mittag» զանգվածային շրջանառության օտարերկրյա խմբագիր և գլխավոր խմբագրի օգնական[27][28]։

1931 թվականին Քեսթլերը, խրախուսված Եվա Սթրիքերի կողմից և տպավորված Խորհրդային Միության նվաճումներով, դարձավ մարքսիզմ-լենինիզմի կողմնակիցը։ 1931 թվականի դեկտեմբերի 31-ին նա դիմում է ներկայացրել Գերմանիայի կոմունիստական կուսակցությանն անդամակցելու համար[29]։ Ինչպես նշվում է իր կենսագրության մեջ, նա հիասթափված էր Vossische Zeitung-ի՝ «Գերմանական լիբերալիզմի դրոշակակիր»-ի վարքագծից, որը հարմարվեց փոփոխվող ժամանակներին՝ աշխատանքից հեռացնելով հրեա լրագրողներին, աշխատանքի ընդունելով գերմանական ընդգծված ազգայնական հայացքներով գրողներին և դադարեցնելով կապիտալի դեմ իր երկարամյա արշավը։ պատիժ. Քեսթլերը եզրակացրեց, որ լիբերալներն ու չափավոր դեմոկրատները չեն կարող կանգնել աճող նացիստական ալիքի դեմ, և որ կոմունիստները միակ իրական հակաուժն են։

1930-ական թթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քեսթլերը գիրք է գրել խորհրդային հնգամյա պլանի մասին, սակայն այն չի արժանացել խորհրդային իշխանությունների հավանությանը և երբեք չի տպագրվել ռուսերեն։ Միայն գերմաներեն տարբերակը՝ լայնորեն գրաքննված, հրատարակվել է գերմանախոս խորհրդային քաղաքացիների համար նախատեսված հրատարակության մեջ։

1932 թվականին Քեսթլերը ճանապարհորդեց Թուրքմենստանում և Կենտրոնական Ասիայում, որտեղ հանդիպեց և ճանապարհորդեց Լենգսթոն Հյուզի հետ[30][31]։ 1933 թվականի սեպտեմբերին վերադարձել է Փարիզ և հաջորդ երկու տարիներին ակտիվորեն մասնակցել հակաֆաշիստական շարժումներին։ Նա քարոզչություն էր գրում Արևմուտքում Կոմինտերնի գլխավոր քարոզչական տնօրեն Վիլի Մյունցենբերգի ղեկավարությամբ։

1935 թվականին Քեսթլերն ամուսնացել է կոմունիստ ակտիվիստ Դորոթի Ասչերի (1905-1992 թթ.) հետ։ Նրանք բարեկամաբար բաժանվել են 1937թ[32]։

1936 թվականին, Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ, նա Կոմինտերնի անունից այցելեց Սևիլիայում գտնվող գեներալ Ֆրանցիսկո Ֆրանկոյի գլխավոր գրասենյակ՝ ձևանալով Ֆրանկոյի համախոհ և որպես ծածկույթ օգտագործելով լոնդոնյան News Chronicle օրաթերթի հավատարմագրերը։ Նա հավաքեց ապացույցներ Ֆրանկոյի կողմից ֆաշիստական Իտալիայի և նացիստական Գերմանիայի անմիջական մասնակցության մասին, որոնք այն ժամանակ ազգայնական ապստամբները դեռ փորձում էին թաքցնել[33]։ Նա ստիպված էր փախչել այն բանից հետո, երբ գերմանացի նախկին գործընկերը նրան ճանաչեց և դատապարտեց որպես կոմունիստ։ Դեռևս Ֆրանսիայում նա գրել է L'Espagne Ensanglantée-ն, որը հետագայում ներառվել է նրա «Իսպանական Կտակարան» գրքում։

1937 թվականին նա վերադարձավ լոյալիստական Իսպանիա՝ որպես News Chronicle-ի պատերազմի թղթակից, և գտնվում էր Մալագայում, երբ այն ընկավ Մուսոլինիի զորքերի ձեռքը, որոնք կռվում էին ազգայնականների կողմից։ Նա ապաստան գտավ թոշակառու կենդանաբան սըր Փիթեր Չալմերս Միտչելի տանը, և երկուսն էլ ձերբակալվեցին Ֆրանկոյի գլխավոր քարոզիչ Լուիս Բոլինի կողմից, ով երդվել էր, որ եթե երբևէ իր ձեռքը հասնի Քեսթլերին, «կկրակի նրան շան պես»[34]։ Փետրվարից մինչև հունիս Քեսթլերը բանտարկված էր Սևիլիայում՝ մահապատժի ենթարկելով։ Նրան, ի վերջո, փոխանակեցին «բարձրարժեք» ազգայնական բանտարկյալի հետ, որը պահվում էր լոյալիստների մոտ՝ Ֆրանկոյի էյս կործանիչներից մեկի կնոջը։ Քեսթլերը այն սակավաթիվ հեղինակներից էր, ով դատապարտվել էր մահապատժի, մի փորձ, որի մասին նա գրել է «Մահվան հետ երկխոսություն» գրքում։ Ինչպես նա նշել է իր ինքնակենսագրության մեջ, իր օտարացած կինը՝ Դորոթի Աշերը, մեծապես նպաստել է նրա կյանքը փրկելուն՝ ինտենսիվ, ամիսներ տեւած լոբբինգով իր անունից Բրիտանիայում։ Երբ նա ազատ արձակվելուց հետո գնաց Բրիտանիա, զույգը փորձեց վերսկսել իրենց ամուսնությունը, բայց Քեսթլերի երախտագիտությունը նրան ապացուցեց, որ բավարար հիմք չէր համատեղ առօրյա կյանքի համար։

Քեսթլերը վերադարձավ Ֆրանսիա, որտեղ նա համաձայնվեց գրել սեքսուալ հանրագիտարան՝ ապրելու համար գումար վաստակելու համար։ Այն մեծ հաջողությամբ լույս է տեսել «Սեռական իմացության հանրագիտարան» վերնագրով, «Դոկտոր Ա. Քոսթլեր, Ա. Վիլլի և ուրիշներ» կեղծանուններով[35]։

1938 թվականի հուլիսին Քեսթլերն ավարտեց աշխատանքը իր «Գլադիատորները» վեպի վրա։ Ավելի ուշ նույն տարի նա հրաժարական տվեց Կոմունիստական կուսակցությունից և սկսեց աշխատել նոր վեպի վրա, որը լույս տեսավ Լոնդոնում «Խավարը կեսօր» (1941) վերնագրով։ Նաև 1938-ին նա դարձավ Փարիզում հրատարակվող Die Zukunft (Ապագան) գերմաներեն շաբաթաթերթի խմբագիր[36]։ Կոստլերի՝ Կոմունիստական կուսակցության հետ խզման վրա, հնարավոր է, ազդել է նրա գործընկեր ակտիվիստ Վիլի Մյունցենբերգի նման քայլը։

1939 թվականին Քեստլերը հանդիպեց և կցորդ կազմեց բրիտանացի քանդակագործ Դաֆնի Հարդիի հետ։ Նրանք միասին էին ապրում Փարիզում, և նա 1940-ի սկզբին գերմաներենից անգլերեն թարգմանեց «Խավարը կեսօրին» ձեռագիրը։ Նա այն մաքսանենգ ճանապարհով դուրս բերեց Ֆրանսիայից, երբ նրանք հեռացան գերմանական օկուպացիայից առաջ և կազմակերպեցին դրա հրատարակումը այդ տարի Լոնդոն հասնելուց հետո։

Պատերազմի տարիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի բռնկումից հետո Քեսթլերը Ֆրանսիայի հարավից վերադարձավ Փարիզ։ Նա մի քանի անգամ փորձել է իրեն հանձնվել իշխանություններին որպես օտարերկրյա քաղաքացի և վերջապես ձերբակալվել է 1939թ. հոկտեմբերի 2-ին։ Ֆրանսիական կառավարությունն առաջին անգամ ձերբակալել է Քեստլերին Ստադ Ռոլան Գարոսում, մինչև նրան տեղափոխել են Լե Վերնե ինտերնացիոն ճամբար՝ այլ «անցանկալի այլմոլորակայինների» շարքերում։ նրանց մեծ մասը փախստականներ են[37]։ Նա ազատ է արձակվել 1940 թվականի սկզբին՝ ի պատասխան բրիտանական ուժեղ ճնշման։

MI5-ի հետախուզության աշխատակից Միլիսենտ Բագոտը խորհուրդ է տվել նրան ազատել Քեմփ Վերնեթից, սակայն ասել է, որ նրան չպետք է բրիտանական վիզա տրամադրեն։ (Ջոն լե Կարրեն Բագոտին որպես մոդել օգտագործել է Կոննի Սաքսի համար իր «Ջորջ Սմայլի» լրտեսական վեպերում։ Բագոն առաջինն էր, ով զգուշացրեց, որ MI6-ից Քիմ Ֆիլբին հավանաբար լրտեսում է ԽՍՀՄ-ի օգտին[38]:) Քեսթլերը նկարագրում է 1939-1940 թվականների ժամանակաշրջանը և իր բանտարկությունը Լե Վերնեում իր «Երկրի տականքները» հուշագրության մեջ։

Ֆրանսիա գերմանական ներխուժումից կարճ ժամանակ առաջ Քեստլերը միացավ ֆրանսիական օտարերկրյա լեգեոնին՝ երկրից դուրս գալու համար։ Նա լքեց Հյուսիսային Աֆրիկայում և փորձեց վերադառնալ Անգլիա։ Նա լսեց կեղծ հաղորդում, որ նավը, որով ճանապարհորդում էր Հարդին, խորտակվել է, և որ նա և իր ձեռագիրը կորել են։ Նա ինքնասպանության փորձ է արել, սակայն ողջ է մնացել։

Առանց մուտքի թույլտվության ժամանելով Մեծ Բրիտանիա՝ Քեսթլերը բանտարկվեց՝ մինչև իր գործի քննությունը։ Նա դեռ բանտում էր, երբ 1941 թվականի սկզբին լույս տեսավ Դաֆնե Հարդիի «Խավարը կեսօրին» գրքի անգլերեն թարգմանությունը։

Քեսթլերի ազատ արձակվելուց անմիջապես հետո նա կամավոր գնաց բանակ։ 1941թ.-ի հունվարից մարտ ամիսներին սպասելով իր կանչի փաստաթղթերին, նա գրեց իր հուշերը՝ Երկրի տականքները, առաջին գիրքը, որը նա գրել էր անգլերեն։ Հաջորդ տասներկու ամիսների ընթացքում նա ծառայեց պիոներական կորպուսում[39]։

Հունվար 1945, Kibbutz Ein HaShofet, Քեսթլերը աջից 5-րդն է

1942 թվականի մարտին Քեսթլերը նշանակվել է տեղեկատվության նախարարություն, որտեղ աշխատել է որպես պրոպագանդիստական հաղորդումների և ֆիլմերի սցենարիստ[40]։ Ազատ ժամանակ նա գրում էր «Ժամանում և մեկնում»՝ երրորդը իր վեպերի եռագրության մեջ, որը ներառում էր «Խավարը կեսօրին»։ Նա նաև գրել է մի քանի էսսեներ, որոնք հետագայում հավաքվել և տպագրվել են «Յոգի և կոմիսար»-ում։ Էսսեներից մեկը, որը վերնագրված է «Անհավատ վայրագությունների մասին» (ի սկզբանե հրապարակվել է The New York Times-ում)[41], նացիստների վայրագությունների մասին էր հրեաների դեմ։

Դաֆնե Հարդին, ով Օքսֆորդում պատերազմական աշխատանք էր կատարում, 1943 թվականին միացավ Քեստլերին Լոնդոնում, բայց մի քանի ամիս անց նրանք բաժանվեցին։ Նրանք լավ ընկերներ մնացին մինչև Քեսթլերի մահը[42]։

1944 թվականի դեկտեմբերին Քեսթլերը The Times-ի հավատարմագրմամբ մեկնեց Պաղեստին։ Այնտեղ նա գաղտնի հանդիպում է ունեցել «Իրգուն» ռազմական կազմակերպության ղեկավար Մենախեմ Բեգինի հետ, որը հետախուզվում էր բրիտանացիների կողմից և 500 ֆունտ ստեռլինգ պարգև ուներ նրա գլխին։ Քեսթլերը փորձեց համոզել նրան հրաժարվել զինյալների հարձակումներից և ընդունել Պաղեստինի երկու պետությունների լուծումը, բայց չհաջողվեց։ Շատ տարիներ անց Քեսթլերն իր հուշերում գրել է. «Երբ հանդիպումն ավարտվեց, ես հասկացա, թե որքան միամիտ էի պատկերացնում, որ իմ փաստարկները նույնիսկ նվազագույն ազդեցություն կունենան»[43]։

Մնալով Պաղեստինում մինչև 1945 թվականի օգոստոսը՝ Քեսթլերը նյութեր հավաքեց իր հաջորդ՝ «Գիշերը գողերը» վեպի համար։ Երբ նա վերադարձավ Անգլիա, Մամեյն Փեյջը, ում նա սկսել էր տեսնել Պաղեստին դուրս գալուց առաջ, սպասում էր նրան[44][45]։ 1945թ. օգոստոսին զույգը տեղափոխվեց Ֆֆեստինիոգի հովտում գտնվող Բուլչ Օսինի առանձնատունը, որը պատկանում էր Քլաֆ Ուիլյամս-Էլիսին։ Հաջորդ երեք տարիների ընթացքում Քեսթլերը դարձավ գրող Ջորջ Օրուելի մտերիմ ընկերը։ Տարածաշրջանն ուներ իր ինտելեկտուալ շրջանակը, որը համակրելի կլիներ Քեսթլերին. Մյուս գործընկերների թվում էին Ռուպերտ Քրոուշեյ-Ուիլիամսը, Մայքլ Պոլանին, Սթորմ Ջեյմսոնը և, ամենակարևորը, Բերտրան Ռասելը, ովքեր ապրում էին մոտակայքում[46]։

Հետպատերազմյան տարիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արթուր Քեսթլերը Թել Ավիվում 1949 թ

1948 թվականին, երբ պատերազմ սկսվեց Իսրայելի նոր հայտարարված պետության և հարևան արաբական պետությունների միջև, Քեսթլերը հավատարմագրվեց մի քանի թերթերի կողմից՝ ամերիկյան, բրիտանական և ֆրանսիական, և մեկնեց Իսրայել[47]։ Նրա հետ գնաց Մամեն Փեյջը։ Նրանք Իսրայել են ժամանել հունիսի 4-ին և այնտեղ մնացել մինչև հոկտեմբեր[48]:Ավելի ուշ նույն տարի նրանք որոշեցին որոշ ժամանակով հեռանալ Մեծ Բրիտանիայից և տեղափոխվել Ֆրանսիա։ Լուրն այն մասին, որ բրիտանական քաղաքացիության համար երկար սպասված դիմումը բավարարվել է, նրան հասել են Ֆրանսիայում դեկտեմբերի վերջին. 1949 թվականի սկզբին նա վերադարձավ Լոնդոն՝ երդվելու բրիտանական թագին հավատարմության երդում տալու համար[49]։

1949թ. հունվարին Քեսթլերը և Փեյջը տեղափոխվեցին մի տուն, որը նա գնել էր Ֆրանսիայում։ Այնտեղ նա գրեց իր ներդրումը «Աստված, որը ձախողվեց» և ավարտեց աշխատանքը «Խոստում և կատարում. Պաղեստին 1917-1949» թեմայով։ Վերջին գիրքը վատ գնահատականներ է ստացել ինչպես ԱՄՆ-ում, այնպես էլ Մեծ Բրիտանիայում։ 1949 թվականին նա հրատարակել է նաև ոչ գեղարվեստական Insight and Outlook աշխատությունը։ Սա նույնպես գաղջ արձագանքների է արժանացել։ Հուլիսին Քեսթլերը սկսեց աշխատել իր ինքնակենսագրականի առաջին հատորի՝ Կապույտ նետի վրա։ Նա վարձեց նոր կես դրույքով քարտուղար Սինթիա Ջեֆերիսին, որը փոխարինեց Դաֆնի Վուդվորդին[50]։ Սինտիան և Քեսթլերը ի վերջո ամուսնացան։ Աշնանը սկսել է աշխատել «Կարոտի դարը» ֆիլմի վրա, որի վրա շարունակել է աշխատել մինչև 1950 թվականի կեսերը։

Քեսթլերը համաձայնության էր եկել իր առաջին կնոջ՝ Դորոթիի հետ բարեկամական ամուսնալուծության վերաբերյալ, և նրանց ամուսնությունը լուծարվեց 1949 թվականի դեկտեմբերի 15-ին[51]։ Սա բացեց նրա ամուսնության ճանապարհը Մամեյն Փաջեթի հետ[52],որը տեղի ունեցավ 1950 թվականի ապրիլի 15-ին Փարիզում Բրիտանական հյուպատոսությունում[53]։

Հունիսին Քեսթլերը մեծ հակակոմունիստական ելույթ ունեցավ Բեռլինում՝ Կոնգրեսի հովանու ներքո՝ հանուն մշակութային ազատության, մի կազմակերպություն, որը ֆինանսավորվում էր (չնայած նա դա չգիտեր) Միացյալ Նահանգների Կենտրոնական հետախուզական գործակալության (ԿՀՎ) կողմից։ Աշնանը նա գնաց Միացյալ Նահանգներ՝ դասախոսական շրջագայության, որի ընթացքում նա լոբբինգ էր անում ԱՄՆ-ում մշտական բնակության կարգավիճակ ստանալու համար։ Հոկտեմբերի վերջին, դրդապատճառով, նա գնեց Island Farm մի փոքրիկ կղզի, որի վրա տուն էր գտնվում Դելավերում։ Գետ Նյու Հոուփի մոտ, Փենսիլվանիա։ Նա մտադիր էր այնտեղ ապրել գոնե ամեն տարվա մի մասը[54]։

1951 թվականի հունվարին Նյու Յորքում բացվեց Սիդնի Քինգսլիի «Խավարը կեսօրին» դրամատիկական տարբերակը։ Այն արժանացել է Նյու Յորքի դրամատիկական քննադատների մրցանակին։ Քեսթլերը պիեսից ստացած իր բոլոր հոնորարները նվիրաբերեց իր ստեղծած ֆոնդին՝ պայքարող հեղինակներին օգնելու համար՝ Մտավոր ազատության հիմնադրամին (FIF)[55]: Հունիսին ԱՄՆ Սենատում օրինագիծ է ներկայացվել Քեսթլերին ԱՄՆ-ում մշտական բնակություն տրամադրելու մասին[56]։ Քեսթլերը ներկայացման տոմսեր ուղարկեց իր պալատի հովանավոր Ռիչարդ Նիքսոնին և Սենատի հովանավոր Օուեն Բրյուսթերին, որը Ջոզեֆ Մաքքարթիի մտերիմ մարդն է[57]։ Օրինագիծը օրենք է դարձել 1951 թվականի օգոստոսի 23-ին՝ որպես մասնավոր օրենք 221, Գլուխ 343 «ԱԿՏ՝ Արթուր Քեսթլերի օգնության համար»[58]։

1951 թվականին լույս է տեսել Քեսթլերի վերջին քաղաքական աշխատությունները՝ «Կարոտի դարաշրջանը»։ Դրանում նա ուսումնասիրել է հետպատերազմյան Եվրոպայի քաղաքական լանդշաֆտը և մայրցամաքի առջև ծառացած խնդիրները։

1952 թվականի օգոստոսին նրա ամուսնությունը Մամեյնի հետ փլուզվեց։ Նրանք բաժանվեցին, բայց մտերիմ մնացին մինչև նրա անսպասելի և անսպասելի մահը 1954 թվականի հունիսին[59][60]։ Մամեյն Քեսթլերի նամակները 1945–51 գիրքը, որը խմբագրվել է Մամենի երկվորյակ քրոջ՝ Սելիա Գուդմանի կողմից, պատկերացում է տալիս նրանց համատեղ կյանքի մասին։

Քեսթլերը որոշել է իր մշտական տունը դարձնել Բրիտանիայում։ 1953 թվականի մայիսին Լոնդոնի Մոնպելիե հրապարակում նա գնել է վրացական եռահարկ քաղաքային տուն և վաճառել իր տները Ֆրանսիայում և ԱՄՆ-ում։

Նրա ինքնակենսագրության առաջին երկու հատորները՝ «Նետ կապույտում», որն ընդգրկում է նրա կյանքը մինչև 1931 թվականի դեկտեմբերը, երբ նա միացավ Գերմանիայի կոմունիստական կուսակցությանը, և «Անտեսանելի գրությունը», որը ներառում է 1932-1940 թվականները, հրատարակվել են համապատասխանաբար 1952 և 1954 թվականներին։ . Էսսեների ժողովածուն՝ «Դինոզավրի արահետը և այլ էսսեներ, արևմտյան քաղաքակրթության առջև ծառացած վտանգների մասին», հրատարակվել է 1955 թվականին։

1955 թվականի ապրիլի 13-ին Ջանին Գրեյցը, ում հետ Քեսթլերը երկար տարիներ շարունակ հարաբերություններ ուներ, ծնեց իր դստերը՝ Քրիստինային[61]։ Չնայած Ջանինի բազմիցս փորձերին՝ համոզելու Քեսթլերին որոշակի հետաքրքրություն ցուցաբերել իր նկատմամբ, Քեսթլերն իր ողջ կյանքի ընթացքում գրեթե ոչ մի շփում չի ունեցել Քրիստինայի հետ։ 1956թ. սկզբին նա կազմակերպեց, որ Սինթիա Ջեֆրիսը աբորտ աներ, երբ նա հղիացավ. այն այդ ժամանակ անօրինական էր[62]։ 1955 թվականի ընթացքում Քեսթլերի հիմնական քաղաքական գործունեությունը մահապատժի վերացման արշավն էր (որը Մեծ Բրիտանիայում կախաղանի միջոցով էր)։ Հուլիսին նա սկսել է աշխատել «Մտորումներ կախվելու մասին» թեմայով։

Հետագա կյանք, 1956–1975 թթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած Քեսթլերը վերսկսեց աշխատանքը Կեպլերի կենսագրության վրա 1955 թվականին, այն հրապարակվեց միայն 1959 թվականին։ Ընթացքում այն վերնագրվեց «Քնկոտողները»։ Գրքի շեշտադրումը փոխվել և ընդլայնվել է դեպի «Տիեզերքի մարդու փոփոխվող տեսլականի պատմությունը», որը դարձել է նաև գրքի ենթավերնագիր։ Կոպեռնիկոսը և Գալիլեոն ավելացվել են Կեպլերին որպես գրքի հիմնական թեմաներ։

Ավելի ուշ՝ 1956 թվականին, Հունգարիայի ապստամբության հետևանքով, Քեստլերը զբաղված էր հակասովետական հանդիպումների և բողոքի ցույցերի կազմակերպմամբ։ 1957 թվականի հունիսին Քեսթլերը դասախոսություն կարդաց Ալպբախում (Ավստրիա) սիմպոզիումում և սիրահարվեց գյուղին։ Նա այնտեղ հող գնեց, տուն կառուցեց և հաջորդ տասներկու տարին օգտագործեց այն որպես ամառային հանգստի և սիմպոզիումներ կազմակերպելու վայր։

1958 թվականի մայիսին ճողվածքի վիրահատություն է տարել[63]։ Դեկտեմբերին նա մեկնեց Հնդկաստան և Ճապոնիա և բացակայեց մինչև 1959 թվականի սկիզբը։ Իր ճանապարհորդությունների հիման վրա նա գրեց «Լոտոսը և ռոբոտը» գիրքը։

1960 թվականի սկզբին, Սան Ֆրանցիսկոյից կոնֆերանսից վերադառնալիս, Քեսթլերը ընդհատեց իր ճանապարհորդությունը Միչիգանի համալսարանում, Էն Արբորում, որտեղ որոշ փորձարարական հետազոտություններ էին ընթանում հալյուցինոգենների հետ։ Նա փորձեց պսիլոցիբինը և «վատ ճանապարհորդություն» ունեցավ։ Ավելի ուշ, երբ նա ժամանեց Հարվարդ՝ տեսնելու Թիմոթի Լիրիին, նա ավելի շատ դեղամիջոցներ փորձարկեց, բայց այդ փորձից նույնպես խանդավառ չէր[64]։

1960 թվականի նոյեմբերին ընտրվել է Գրականության թագավորական ընկերության կրթաթոշակ։

1962 թվականին իր գործակալ Էյ Դ Փիթերսի և The Observer-ի խմբագիր Դեյվիդ Աստորի հետ Քեսթլերը ստեղծեց մի սխեման՝ խրախուսելու բանտարկյալներին զբաղվել արվեստի գործունեությամբ և պարգևատրել նրանց ջանքերը։ Koestler Arts-ն ամեն տարի աջակցում է ավելի քան 7000 դիմորդների Մեծ Բրիտանիայի բանտերից և մրցանակներ է շնորհում արվեստի հիսուն տարբեր ձևերով։ Ամեն տարի սեպտեմբերին Koestler Arts-ը ցուցահանդես է կազմակերպում Լոնդոնի Southbank կենտրոնում։

Քեսթլերի «Արարման ակտը» գիրքը լույս է տեսել 1964 թվականի մայիսին։ Նոյեմբերին նա դասախոսական շրջագայություն անցկացրեց Կալիֆորնիայի տարբեր համալսարաններում։ 1965 թվականին Նյու Յորքում ամուսնացել է Սինթիայի հետ[65]; նրանք տեղափոխվեցին Կալիֆորնիա, որտեղ նա մասնակցեց մի շարք սեմինարների Սթենֆորդի համալսարանի վարքագծային գիտությունների առաջադեմ ուսումնասիրության կենտրոնում։

1966 թվականի մեծ մասը և 1967 թվականի առաջին ամիսները Քեսթլերն անցկացրել է «Ուրվականը մեքենայի մեջ» ֆիլմի վրա։ Իր «Վերադարձ դեպի Նիրվանա» հոդվածում, որը հրապարակվել է 1967 թվականին Sunday Telegraph-ում, Քեսթլերը գրել է թմրամիջոցների մշակույթի և հալյուցինոգենների հետ ունեցած իր փորձի մասին։ Հոդվածը նաև վիճարկեց Օլդոս Հաքսլիի «Ընկալման դռները» աշխատության մեջ մեսկալինի փորձի մասին եզրակացությունը։

1968 թվականի ապրիլին Քեստլերը արժանացել է Սոնինգի մրցանակին «եվրոպական մշակույթի մեջ [իր] ակնառու ավանդի համար»։ The Ghost in the Machine հրատարակվել է նույն թվականի օգոստոսին, իսկ աշնանը նա ստացել է պատվավոր դոկտորի կոչում Քինգսթոնի համալսարանում, Կանադա։ Նոյեմբերի վերջին կեսերին Քեսթլերը թռավ Ավստրալիա մի շարք հեռուստատեսային ելույթների և մամուլի հարցազրույցների համար։

1970-ականների առաջին կեսին լույս տեսավ Քեսթլերի ևս չորս գրքեր՝ «Մանկաբարձ դոդոշի դեպքը» (1971), «Պատահականության արմատները» և «Կանչ աղջիկները» (երկուսն էլ՝ 1972), և «Աքիլլեսի գարշապարը. էսսեներ 1968–1973»: (1974): 1972-ի Ամանորյա պատվերի ժամանակ նա նշանակվել է Բրիտանական կայսրության (CBE) շքանշանի հրամանատար[66]։

Վերջին տարիներ, 1976–1983 թթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1976 թվականի սկզբին Քեսթլերին ախտորոշեցին Պարկինսոնի հիվանդություն։ Նրա ձեռքի դողն աստիճանաբար դժվարացնում էր գրելը[67]։ Նա կրճատեց արտասահմանյան ճամփորդությունները և ամառային ամիսներն անցկացրեց Սաֆոլկի Դենսթոնում գտնվող ֆերմայում, որը նա գնել էր 1971 թվականին։ Նույն տարում լույս տեսավ «Տասներեքերորդ ցեղը» գիրքը, որը ներկայացնում է Աշքենազի ծագման մասին նրա խազար վարկածը[68][69][70][71][72][73][74]։

1978 թվականին Քեսթլերը հրատարակել է «Յանուս. ամփոփում» հոդվածը։ 1980 թվականին նրա մոտ ախտորոշվել է քրոնիկ լիմֆոցիտային լեյկոզ[75]։ Այդ տարի լույս է տեսել նրա «Կուբիկներ դեպի Բաբելոն» գիրքը։ Նրա վերջին գիրքը՝ Կալեիդոսկոպը, որը պարունակում է էսսեներ «Անսահմանության խմողները» և «Աքիլլեսի գարշապարը. Էսսեներ 1968–1973» գրքերից, ավելի ուշ հատվածներով և պատմվածքներով, հրատարակվել է 1981 թվականին։

Իր կյանքի վերջին տարիներին Քեսթլերը, Բրայան Ինգլիսը և Թոնի Բլումֆիլդը ստեղծեցին KIB Society-ը (անունը ստացել է իրենց ազգանվան սկզբնատառերից)՝ հովանավորելու «գիտական ուղղափառություններից դուրս» հետազոտությունները։ Նրա մահից հետո այն վերանվանվեց The Koestler Foundation:

Որպես Կամավոր էվթանազիայի միության փոխնախագահ, որը հետագայում վերանվանվեց Ելք, Քեսթլերը գրեց մի բրոշյուր ինքնասպանության մասին, որտեղ նկարագրված էր թե՛ կողմ, թե՛ դեմ գործը, և մի հատված, որը վերաբերում էր հատկապես այն, թե ինչպես դա անել լավագույնս[76]։

Քեսթլերը և Սինթիան ինքնասպան եղան 1983 թվականի մարտի 1-ի երեկոյան Լոնդոնի իրենց տանը՝ Մոնպելիե հրապարակ 8-ում՝ ալկոհոլի հետ ընդունված բարբիթուրատ Թուինալի չափից մեծ դոզայով[77]։ Նրանց մարմինները հայտնաբերվել են մարտի 3-ի առավոտյան, այդ ժամանակ նրանք մահացած էին արդեն 36 ժամ[78][79]։

Քեսթլերը մեկ անգամ չէ, որ հայտարարել է, որ վախենում է ոչ թե մահանալուց, այլ մահանալու ընթացքից[80]։ Նրա ինքնասպանությունն անսպասելի չէր մտերիմների շրջանում. Ինքնասպանությունից կարճ ժամանակ առաջ նրա բժիշկը աճուկի այտուց էր հայտնաբերել, որը վկայում էր քաղցկեղի մետաստազիայի մասին[81][82][83]։

Քեսթլերի ինքնասպանության գրառումը.[84]

Ում դա կարող է վերաբերել։

Այս գրառման նպատակն է անվրեպ հստակեցնել, որ ես մտադիր եմ ինքնասպանություն գործել՝ առանց որևէ այլ անձի իմացության կամ օգնության չափից մեծ չափաբաժնով թմրանյութ ընդունելով։ Թմրամիջոցները օրինական ճանապարհով ձեռք են բերվել և կուտակվել զգալի ժամանակահատվածում։

Ինքնասպանության փորձը մոլախաղ է, որի արդյունքը խաղամոլին հայտնի կլինի միայն այն դեպքում, եթե փորձը ձախողվի, բայց ոչ, եթե այն հաջողվի։ Եթե այս փորձը ձախողվի, և ես գոյատևեմ այն ֆիզիկապես կամ մտավոր խանգարված վիճակում, երբ ես այլևս չեմ կարող վերահսկել, թե ինչ են անում ինձ կամ հայտնել իմ ցանկությունները, ես սույնով խնդրում եմ, որ ինձ թույլ տան մեռնել իմ տանը և չլինեմ։ վերակենդանացնել կամ կենդանի պահել արհեստական միջոցներով. Ես նաև խնդրում եմ, որ իմ կինը, կամ բժիշկը, կամ ներկա գտնվող ընկերը դիմի habeas corpus՝ ինձ բռնի կերպով իմ տնից հիվանդանոց տեղափոխելու փորձի դեմ։

Իմ կյանքին վերջ դնելու որոշմանս պատճառները պարզ և համոզիչ են. Պարկինսոնի հիվանդություն և լեյկեմիայի դանդաղ սպանվող բազմազանությունը (CCI): Վերջինս գաղտնի էի պահում նույնիսկ մտերիմ ընկերներից՝ նրանց նեղությունից փրկելու համար։ Վերջին տարիների ընթացքում քիչ թե շատ կայուն ֆիզիկական անկումից հետո գործընթացն այժմ հասել է սուր վիճակի՝ հավելյալ բարդություններով, որոնք նպատակահարմար են դարձնում ինքնազարգացում փնտրել հենց հիմա, նախքան ես անկարող դառնամ անհրաժեշտ պայմանավորվածություններ ձեռք բերել։

Մաղթում եմ, որ իմ ընկերներն իմանան, որ ես հեռանում եմ իրենց ընկերությունից խաղաղ հոգեվիճակում, որոշ երկչոտ հույսերով ապաանձնավորված հետագա կյանքի համար՝ տարածության, ժամանակի և նյութի համապատասխան սահմաններից դուրս և մեր հասկացողության սահմաններից դուրս։ Այս «օվկիանոսային զգացումը» հաճախ է ինձ աջակցել դժվարին պահերին, և դա անում է հիմա, երբ ես գրում եմ սա։

Այն, ինչ, այնուամենայնիվ, դժվարացնում է այս վերջին քայլը կատարելը, այն ցավի արտացոլումն է, որը նա պետք է պատճառի իմ ողջ մնացած ընկերներին, առաջին հերթին իմ կնոջը՝ Սինտիային։ Հենց նրան եմ պարտական հարաբերական խաղաղությանն ու երջանկությանը, որ վայելել եմ կյանքիս վերջին շրջանում, և երբևէ նախկինում։

Գրառումը թվագրված է 1982 թվականի հունիսին։ Ստորև նշված է հետևյալը.

Քանի որ վերը նշվածը գրվել է 1982 թվականի հունիսին, կինս որոշեց, որ երեսունչորս տարի միասին աշխատելուց հետո նա չի կարող դիմակայել կյանքին իմ մահից հետո։

Էջի ներքևում հայտնվեց Սինթիայի սեփական հրաժեշտի գրառումը.

Ես վախենում եմ և՛ մահից, և՛ մահանալուց, որը մեզ սպասվում է։ Ես կցանկանայի ավարտել Արթուրի համար աշխատելու իմ պատմությունը. պատմություն, որը սկսվեց այն ժամանակ, երբ մեր ճանապարհները հատվեցին 1949 թվականին։ Այնուամենայնիվ, ես չեմ կարող ապրել առանց Արթուրի, չնայած որոշակի ներքին ռեսուրսների։

Կրկնակի ինքնասպանությունն ինձ երբեք չի գրավել, բայց հիմա Արթուրի անբուժելի հիվանդությունները հասել են մի փուլի, որ այլեւս անելիք չկա։

Հուղարկավորությունը տեղի է ունեցել Հարավային Լոնդոնի Մորթլեյք դիակիզարանում 1983 թվականի մարտի 11-ին[78]։

Վեճեր ծագեցին, թե ինչու Քեսթլերը թույլ տվեց, համաձայնեց կամ (ըստ որոշ քննադատների) պարտադրեց իր կնոջ միաժամանակյա ինքնասպանությունը։ Նա ընդամենը 55 տարեկան էր և ենթադրվում էր, որ նա լավ առողջություն ուներ էր։ Ամուսնու ինքնասպանության գրառման մեքենագրված հավելման մեջ Սինթիան գրել է, որ չի կարող ապրել առանց ամուսնու։ Հաղորդվում է, որ Քեսթլերների ընկերներից քչերն են զարմացել այս խոստովանությունից՝ ըստ երևույթին հասկանալով, որ Սինտիան իր կյանքն ապրել է ամուսնու միջոցով, և որ նա չունի «իր սեփական կյանքը»[85]։ Նրա բացարձակ նվիրվածությունը Քեսթլերին ակնհայտորեն երևում է նրա մասամբ ավարտված հուշերում[86]։ Այնուամենայնիվ, ըստ Փիթեր Կուրտի Քեսթլերի պրոֆիլի.[87]

Նրանց բոլոր ընկերներին անհանգստացնում էր այն, ինչ Ջուլիան Բարնսը անվանում է «աննշված, կիսատ-պռատ հարցը» Սինթիայի արարքների համար Քեստլերի պատասխանատվության մասին։

«Արդյո՞ք նա դավաճանել է նրան»։ հարցնում է Բարնսը։ Եվ «եթե նա չի բռնել նրան դրա մեջ, ինչու՞ նա չի բռնել նրան դրանից»։ Որովհետև, հետադարձ հայացքով, ապացույցները, որ Սինթիայի կյանքն իր ամուսնու հետ անկում էր ապրում, չափազանց ակնհայտ էր։

Բացառությամբ որոշ աննշան կտակարանների, Քեսթլերը թողեց իր ունեցվածքի մնացորդը՝ մոտ 1 միլիոն ֆունտ (2021 թվականին մոտ 3,59 միլիոն ֆունտ արժողությամբ), որպեսզի խրախուսվի պարանորմալության ուսումնասիրությունը՝ համալսարանում պարահոգեբանության ամբիոնի հիմնադրման միջոցով։ Բրիտանիան. Կալվածքի հոգաբարձուները մեծ դժվարությամբ էին գտնում այնպիսի համալսարան, որը ցանկանում էր հիմնել նման ամբիոն։ Օքսֆորդին, Քեմբրիջին, Լոնդոնի Քինգս քոլեջին և Լոնդոնի համալսարանական քոլեջին դիմեցին, և բոլորը մերժեցին։ Ի վերջո, հոգաբարձուները համաձայնություն ձեռք բերեցին Էդինբուրգի համալսարանի հետ՝ ստեղծելու ամբիոն՝ համաձայն Քեսթլերի խնդրանքի[88]։

Անձնական կյանք և մեղադրանքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քեսթլերի հարաբերությունները կանանց հետ վեճերի առիթ են դարձել։ Դեյվիդ Սեզարանին 1998 թվականին հրապարակված Քեսթլերի իր կենսագրության մեջ պնդում է, որ Քեսթլերը սերիական բռնաբարող է եղել՝ վկայակոչելով բրիտանացի ֆեմինիստ գրող Ջիլ Քրեյգիի դեպքը, ով ասել է, որ ինքը եղել է իր զոհը 1951 թվականին։ Ֆեմինիստ ցուցարարները ստիպել են հեռացնել նրա կիսանդրին Էդինբուրգի համալսարանից[89]։ Մայքլ Սքեմելն իր կենսագրության մեջ՝ «Kestler. Ավելի ուշ Քրեյգի կողմից ավելացվել են այն պնդումները, որ Քեսթլերը բռնի է եղել, թեև Սքեմելը ընդունում է, որ Քեստլերը կարող էր կոպիտ և սեռական ագրեսիվ լինել։

Որոշ քննադատներ կարծում էին, որ Սեզարանիի պնդումները, թե Քեսթլերը «սերիական բռնաբարող» է եղել, անհիմն էին. The New York Times-ում Չեզարանիի կենսագրության իր ակնարկում պատմաբան Մարկ Մազովերը նկատել է. «Նույնիսկ նրանք, ովքեր ծափահարում են Սեզարանին բռնաբարության հարցը առաջ քաշելու համար, կարող են մտածել, թե արդյոք նրա մոտեցումը այնքան էլ միակողմանի չէ համոզիչ դիմանկար ստեղծելու համար։ տիրող տղամարդ։ Բայց նա գրավեց կանանց, և շատերը մնացին մտերիմ ընկերներ, երբ նրանք քնեցին նրա հետ։ Անհավանական է նրանց բոլորին դուրս գրել որպես մազոխիստներ, ինչպես իրականում անում է Սեզարանին։ Ոմանք խզվեցին նրանից, բայց հետո նույնպես շատ այլ ընկերներ և ծանոթներ[90]»: Նմանապես, Ջոն Բանվիլը, London Review of Books-ում, գրել է.

Ինքը՝ Քեսթլերը, և առնվազն հունգարացի ընկերներից մեկը, ոչ մի տարօրինակ բան չտեսան (Քեսթլերի) անկողնում թռչելու մեջ։ «Կենտրոնական Եվրոպայում», - գրել է Ջորջ Մայքսը, ի պաշտպանություն Քեսթլերի, «յուրաքանչյուր կին համարվում էր ազնիվ խաղ։ Նա միշտ կարող էր «ոչ» ասել, և նրա ոչ-ը կընդունվեր որպես պատասխան, թեկուզ ակամա»։ Չեզարանին չի ունենա այս քաղաքական սխալներից ոչ մեկը, և հաստատակամորեն հայտարարում է. «Ապացույցներ կան, որ կանանց նկատմամբ նրա հետևողական բռնությունները Քեսթլերը սերիական բռնաբարող է եղել»։ Ապացույցը, որ Սեզարանին ներկայացնում է ի պաշտպանություն այս մեղադրանքի, ներկայացնում է Քեսթլերի և Ջիլ Քրեյգիի՝ Մայքլ Ֆութի կնոջ առանձնահատուկ հանդիպման պատմությունը[91]։

Սեզարանին և մյուսները պնդում են, որ Քեսթլերն ուներ միասեռական հակումներ։ Նա զբաղվում էր բազմաթիվ սեռական հարաբերություններով և ընդհանրապես վատ էր վերաբերվում իր կյանքի կանանց[92][93][94]։ Իր ինքնակենսագրության մեջ՝ «Անտեսանելի գիրը», Քեսթլերը խոստովանում է, որ Նադեժդա Սմիրնովային, ում հետ հարաբերություններ ուներ, դատապարտել է խորհրդային գաղտնի ոստիկանությանը[95]։

Ազդեցություն և ժառանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դժվար է մտածել քսաներորդ դարի մեկ կարևոր մտավորականի մասին, ով չի առնչվել Արթուր Քեսթլերի հետ, կամ 20-րդ դարի մեկ կարևոր մտավոր շարժման մասին, որին Քեսթլերը կամ չմիացավ, կամ դեմ չեղավ։ Սկսած պրոգրեսիվ կրթություն և Ֆրեյդյան հոգեվերլուծությունից մինչև Սիոնիզմ, կոմունիզմ և էկզիստենցիալիզմ մինչև հոգեբանական թմրամիջոցներ, պարահոգեբանություն և էվթանազիա, Քեսթլերը հիացած էր իր դարաշրջանի յուրաքանչյուր փիլիսոփայական մոդայով, լուրջ և անլուրջ, քաղաքական և ապաքաղաքական։

– Anne Applebaum, The New York Review Of Books[96]

Քեսթլերը գրել է մի քանի հիմնական վեպեր, երկու հատոր ինքնակենսագրական գործեր, երկու հատոր ռեպորտաժ, գիտության պատմության վերաբերյալ մի մեծ աշխատություն, մի քանի հատոր էսսեներ, ինչպես նաև բազմաթիվ այլ գրություններ և հոդվածներ այնպիսի տարբեր թեմաների վերաբերյալ, ինչպիսիք են գենետիկան, էվթանազիան, արևելքը։ միստիցիզմ, նյարդաբանություն, շախմատ, էվոլյուցիա, հոգեբանություն, պարանորմալ և այլն[97]։

«Խավարը կեսօրին» երբևէ գրված ամենաազդեցիկ հակասովետական գրքերից էր[98]։ Նրա ազդեցությունը Եվրոպայում կոմունիստների և համախոհների և, անուղղակիորեն, Եվրոպայում ընտրությունների արդյունքների վրա զգալի էր[99]։ Ջեֆրի Ուիթկրոֆթը կարծում է, որ Քեսթլերի ամենակարևոր գրքերը հինգն են, որոնք ավարտվել են մինչև 40 տարեկանը[92]։

Արթուր Քեսթլերի արձանը Բուդապեշտում

Քաղաքականություն և պատճառներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քեսթլերն ընդունել է բազմաթիվ քաղաքական, ինչպես նաև ոչ քաղաքական հարցեր։ Սիոնիզմը, կոմունիզմը, հակակոմունիզմը, կամավոր էվթանազիան, մահապատժի վերացումը, մասնավորապես՝ կախաղան հանելը և Միացյալ Թագավորություն վերաներմուծվող շների կարանտինի վերացումը օրինակներ են։

Գիտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իր «Մանկաբարձ դոդոշի դեպքը» (1971) գրքում Քեսթլերը պաշտպանում էր կենսաբան Փոլ Քամմերերին, ով պնդում էր, որ գտել է փորձնական աջակցություն Լամարկյան ժառանգությանը։ Ըստ Քեսթլերի, Կամմերերի փորձերը մանկաբարձ դոդոշի վրա, հնարավոր է, կեղծվել են Վիեննայի համալսարանի նացիստների համախոհների կողմից։ Քեսթլերը եկել է այն եզրակացության, որ մի տեսակ ձևափոխված «մինի-լամարկիզմը» կարող է բացատրել որոշ հազվագյուտ էվոլյուցիոն երևույթներ։

Քեսթլերն իր մի շարք գրքերում քննադատել է նեոդարվինիզմը, սակայն նա ընդհանրապես դեմ չէր էվոլյուցիայի տեսությանը[100]։ Կենսաբանության պրոֆեսոր Հարրի Գերշենովիցը Քեսթլերին նկարագրել է որպես գիտության «հանրահռչակող», չնայած նրա տեսակետները չեն ընդունվում «ուղղափառ ակադեմիական համայնքի» կողմից[101]։ Ըստ Skeptical Inquirer-ի հոդվածի, Քեսթլերը «Լամարկյան էվոլյուցիայի ջատագովն էր, և Դարվինյան բնական ընտրության քննադատը, ինչպես նաև հոգեկան երևույթների հավատացյալը[102]»:

Ի լրումն նեոդարվինիզմի իր հատուկ քննադատություններին, Քեսթլերը դեմ էր նրան, ինչ նա համարում էր վտանգավոր գիտական ռեդուկցիոնիզմը ավելի ընդհանուր առմամբ, ներառյալ վարքագծային հոգեբանության դպրոցը, որը հատկապես 1930-ականներին առաջ էր քաշում Բ. Ֆ. Սքինները[103]:Քեսթլերը հավաքեց մի խումբ բարձրակարգ հակառեդուկցիոնիստ գիտնականների, այդ թվում՝ Կ. Հ. Վադինգթոնի, Վ. Հ. Թորփի և Լյուդվիգ ֆոն Բերտալանֆիի հանդիպմանը Ալպբախում 1968 թվականին իր նահանջում։, ռազմավարություն, որը նրան հակասության մեջ գցեց այնպիսի անհատների հետ, ինչպիսին Պիտեր Մեդավարն էր, ովքեր իրենց համարում էին գիտության ամբողջականությունը կողմնակի մարդկանցից պաշտպանող[103]։ Թեև որպես գիտնական նա երբեք զգալի վստահություն ձեռք չբերեց, Քեսթլերը հրատարակեց մի շարք աշխատություններ գիտության և փիլիսոփայության սահմանին, ինչպիսիք են Insight and Outlook, The Act of Creation և The Ghost in the Machine:

Պարանորմալ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միստիկան և պարանորմալի հանդեպ հրապուրանքը ներծծեցին Քեսթլերի հետագա աշխատանքների մեծ մասը, և նա քննարկեց պարանորմալ երևույթներ, ինչպիսիք են էքստրասենսորային ընկալումը, փսիխոկինեզը և հեռապատիան իր «Պատահականության արմատները» գրքում (1972)[104] նա պնդում է, որ նման երեւույթները երբեք չեն կարող բացատրվել տեսական ֆիզիկայով[105]։ Ըստ Քեսթլերի, պատահականության տարբեր տեսակներ կարող են դասակարգվել, օրինակ՝ «գրադարանի հրեշտակը», որտեղ տեղեկատվությունը (սովորաբար գրադարաններում) հասանելի է դառնում պատահականության, այլ ոչ թե կատալոգի որոնման միջոցով[106][107][108]:Գրքում նշվում է Փոլ Կամերերի ոչ ավանդական հետազոտության ևս մեկ գիծ՝ պատահականության կամ սերիականության տեսությունը։ Նա նաև քննադատորեն ներկայացնում է Կարլ Յունգի հարակից հասկացությունները։ Ավելի հակասական էին Քեսթլերի ուսումնասիրություններն ու փորձերը լևիտացիայի և հեռապատիայի վերաբերյալ[109]։

Հուդայականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քեսթլերը ծնունդով հրեա էր, բայց նա չէր դավանում կրոնը։ 1950 թվականին բրիտանական « The Jewish Chronicle »թերթում հրապարակված հարցազրույցում նա պնդում էր, որ հրեաները պետք է կա՛մ գաղթեն Իսրայել, կա՛մ ամբողջությամբ ձուլվեն այն մեծամասնության մշակույթներին, որտեղ նրանք ապրում էին[110][111][112]։

Տասներեքերորդ ցեղում (1976) Քեսթլերը առաջ քաշեց մի տեսություն, ըստ որի աշքենազի հրեաները սերում են ոչ թե հնության իսրայելցիներից, այլ խազարներից՝ Կովկասի թյուրքական ժողովրդից, որը 8-րդ դարում ընդունեց հուդայականությունը և հետագայում հարկադրված արևմուտք ընկավ։ Քեսթլերը պնդում էր, որ ապացույցը, որ աշքենազի հրեաները կենսաբանական կապ չունեն աստվածաշնչյան հրեաների հետ, կվերացնի եվրոպական հակասեմիտիզմի ռասայական հիմքը։

Անդրադառնալով Բալֆուրի հռչակագրին՝ Քեսթլերը հայտարարել է, որ «մեկ ազգ հանդիսավոր կերպով խոստացել է երկրորդ ազգին երրորդի երկիրը»[113]։

Համագործակցություն տեղեկատվական հետազոտությունների բաժնի հետ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արթուր Քեսթլերի աշխատանքների մեծ մասը ֆինանսավորվել և գաղտնի տարածվել է Միացյալ Թագավորության արտաքին գործերի նախարարության գաղտնի քարոզչական թևի կողմից, որը հայտնի է որպես Տեղեկատվական հետազոտությունների վարչություն (IRD): Քեսթլերը 1949 թվականից սկսած ուներ ամուր անձնական հարաբերություններ IRD գործակալների հետ և աջակցում էր դեպարտամենտի հակակոմունիստական նպատակներին։ Քեսթլերի հարաբերությունները բրիտանական կառավարության հետ այնքան ամուր էին, որ նա դարձավ բրիտանացի պրոպագանդիստների դե ֆակտո խորհրդականը՝ կոչ անելով նրանց ստեղծել հակակոմունիստական ձախ գրականության հանրաճանաչ շարք՝ «Ձախ գրքի ակումբի» հաջողությանը մրցակցելու համար[10][11]։

Լեզուներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քեսթլերը սկզբում հունգարերեն է սովորել, սակայն հետագայում նրա ընտանիքը տանը հիմնականում գերմաներեն էր խոսում։ Վաղ տարիքից նա վարժ տիրապետում էր երկու լեզուներին։ Հավանական է, որ նա նույնպես որոշ իդիշ է վերցրել իր պապի հետ շփման միջոցով[114]։ Դեռահաս տարիքում նա վարժ տիրապետում էր հունգարերեն, գերմաներեն, ֆրանսերեն և անգլերեն լեզուներին[115]։

Պաղեստինում անցկացրած տարիների ընթացքում Քեսթլերը բավական վարժ տիրապետեց եբրայերենին՝ այդ լեզվով պատմություններ գրելու, ինչպես նաև ստեղծելու այն, ինչ համարվում է աշխարհում առաջին եբրայերեն խաչբառը[116]։ Խորհրդային Միությունում աշխատելու տարիներին (1932–33), թեև նա ժամանել էր ռուսերեն ընդամենը 1000 բառից բաղկացած բառապաշարով և առանց քերականության, նա բավականաչափ խոսակցական ռուսերեն էր վերցրել այդ լեզուն խոսելու համար[117]։

Մինչև 1940 թվականը Քեսթլերը գրել է իր գրքերը գերմաներեն, բայց հետո գրել միայն անգլերեն։ (L'Espagne ensanglantée-ն գերմաներենից թարգմանվել է ֆրանսերեն)[118]։

Ասում են, որ Քեսթլերը հորինել է միմոֆանտ բառը՝ Բոբի Ֆիշերին նկարագրելու համար[119][120]։

Մեջբերումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Գրողին սիրելը և հետո գրողին հանդիպելը նման է սագի լյարդին սիրելուն և հետո սագի հետ հանդիպելուն»[121]։

1945 թվականի օգոստոսին Քեսթլերը գտնվում էր Պաղեստինում, որտեղ նա կարդացել է Palestine Post-ում Հիրոսիմայի վրա ատոմային ռումբ նետելու մասին։ «Դա համաշխարհային պատերազմի ավարտն է», - ասաց նա ընկերոջը, «և դա նաև աշխարհի վերջի սկիզբն է»[122]։

Հրատարակված աշխատություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գեղարվեստական գրականություն (նովելներ)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1934 (2013). Ընկեր Պիեպվոգելի փորձառությունները արտագաղթի ժամանակ
  • 1939. Գլադիատորները (Սպարտակի ապստամբության մասին)
  • 1940. Խավար կեսօրին
  • 1943. Ժամանում և մեկնում
  • 1946. Գողերը գիշերը
  • 1951. Կարոտի դարաշրջան, 978-0-09-104520-3.
  • 1972. Կանչ աղջիկները. տրագիկոմեդիա նախաբանով և վերջաբանով։ Միջազգային սեմինար-կոնֆերանսների շրջանակում ապրուստ վաստակող գիտնականների մասին վեպ։ 978-0-09-11

Դրամա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1945.Մթնշաղի բար

Ինքնակենսագրական գրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1937.Իսպանական Կտակարան.
  • 1941. Երկրի տականք.
  • 1942. Երկխոսություն մահվան հետ.
  • 1952. Կապույտ նետ. ինքնակենսագրության առաջին հատորը, 1905–31, 2005 վերահրատարակություն, 978-0-09-949067-8
  • 1954. The Invisible Writing: The Second Volume of an Autobiography, 1932–40, 1984 reprint, 978-0-8128-6218-8
  • 1984. Անծանոթը հրապարակում գրված Սինտիա Քեսթլերի հետ համատեղ, հրատարակված հետմահու, խմբագրված և ներածությունով և վերջաբանով Հարոլդ Հարիսի կողմից, Լոնդոն. Հաթչինսոն, 1984, 978-0-09-154330-3։

NB «Լոտոսը և ռոբոտը», «Աստված ձախողված» և «Von weissen Nächten und roten Tagen» գրքերը, ինչպես նաև նրա բազմաթիվ էսսեները կարող են պարունակել լրացուցիչ ինքնակենսագրական տեղեկություններ։

Այլ ոչ գեղարվեստական գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1934. Von weissen Nächten und roten Tagen. Քեսթլերի ԽՍՀՄ ճանապարհորդությունների մասին. Իր «Անտեսանելի գրքում» Քեսթլերը գիրքն անվանում է «Կարմիր օրեր և սպիտակ գիշերներ», կամ ավելի սովորաբար՝ «Կարմիր օրեր»։ Նախատեսված հինգ օտարալեզու հրատարակություններից՝ ռուսերեն, գերմաներեն, ուկրաիներեն, վրացերեն, հայերեն, միայն գերմաներեն տարբերակը ի վերջո հրատարակվեց Խարկովում, Ուկրաինական ԽՍՀՄ։ Հրատարակությունը շատ հազվադեպ է։
  • 1937. L'Espagne ensanglantée.
  • 1942 (ամառ) Le yogi et le commissaire.
  • 1945. Յոգին և կոմիսարը և այլ էսսեներ.
  • 1948. «Ինչ է անում ժամանակակից աշխարհը մարդու հոգու համար». Էսսե «Մեր ժամանակի մարտահրավերը» գրքում։ 1948 թ.
  • 1949. Խոստում և կատարում. Պաղեստին 1917–1949 թթ.
  • 1949.  Insight and Outlook. 1949 թ.
  • 1952. Դինոզավրի արահետը. Google Գրքեր
  • 1955. Դինոզավրի արահետը և այլ էսսեներ.
  • 1955. The Anatomy of Snobbery in The Anchor review No.1
  • 1956. Մտորումներ կախվելու մասին.
  • 1959. The Sleepwalkers. A History of Man's Changing Vision of the Universe: 978-0-14-019246-9   Գիտական պարադիգմների փոփոխության պատմություն։
  • 1960. Ջրբաժան. Յոհաննես Կեպլերի կենսագրությունը. (քաղված է The Sleepwalkers-ից) 978-0-385-09576-1
  • 1960. The Lotus and the Robot, 978-0-09-059891-5. Քեսթլերի ճանապարհորդությունը Հնդկաստան և Ճապոնիա և նրա գնահատականը Արևելքի և Արևմուտքի վերաբերյալ։
  • 1961. Մտքի կառավարում.
  • 1961. Վզից կախված. Կրկին օգտագործում է որոշ նյութեր Reflections on Hanging-ից։
  • 1963. Ազգի ինքնասպանություն.
  • 1964. Արարման ակտ.
  • 1967. The Ghost in the Machine. Պինգվինների վերահրատարակություն 1990 թ.՝ 978-0-14-019192-9։
  • 1968. Անսահմանության խմողները. Էսսեներ 1955–1967 թթ.
  • 1971. Մանկաբարձ դոդոշի գործը, 978-0-394-71823-1։ Լամարկյան էվոլյուցիայի և այն, ինչ նա անվանել է «սերիական զուգադիպություններ» Փոլ Կամերերի հետազոտության պատմությունը։
  • 1972. Պատահականության արմատները, 978-0-394-71934-4։ The Case of the Midwife Toad-ի շարունակությունը։
  • 1973. Առյուծն ու ջայլամը.
  • 1974. Աքիլլեսի գարշապարը. Էսսեներ 1968–1973, 978-0-09-119400-0:
  • 1976. Տասներեքերորդ ցեղը՝ Խազարների կայսրությունը և նրա ժառանգությունը, 978-0-394-40284-0։
  • 1976. Զբոսնեք երկու մշակույթները. Արթուր Քեսթլեր 70, 978-0-394-40063-1։
  • 1977. Քսաներորդ դարի տեսակետներ. քննադատական ակնարկների ժողովածու, 978-0-13-049213-5։
  • 1978. Յանուս. Ամփոփում, 978-0-394-50052-2։ The Ghost in the Machine-ի շարունակությունը
  • 1980. Աղյուսներ Բաբելոնին. Random House, 978-0-394-51897-8: Նրա գրքերից շատերի այս 1980 թվականի անթոլոգիան, որը նկարագրված է որպես «Ընտրություն նրա 50 տարվա գրվածքներից, ընտրված և նոր մեկնաբանությամբ հեղինակի կողմից», հանդիսանում է Քեսթլերի գրության և մտքի համապարփակ ներածություն։
  • 1981. Կալեյդոսկոպ. Էսսեներ «Անսահմանության խմողները» և «Աքիլլեսի գարշապարը» գրքից, գումարած ավելի ուշ կտորներ և պատմություններ։
  • քարտերը որպես ներդրում
  • The Encyclopœdia of Sexual Knowledge (1934) (Իր ինքնակենսագրության մեջ «Անտեսանելի գրություն» Քեսթլերը օգտագործում է կապանքը œ «Հանրագիտարան» բառի ուղղագրության մեջ)։
  • Օտարերկրյա թղթակից (1940) Ալֆրեդ Հիչքոկի ֆիլմի անվնաս ներդրում, որը արտադրվել է Վալտեր Վանգերի կողմից
  • Աստված, որ ձախողվեց (1950) (նախկին կոմունիստների վկայությունների ժողովածու)
  • Աթիլա, բանաստեղծը (1954) (Հանդիպում; 1954.2 (5)). Փոխառությամբ Սլավոնական և Արևելյան Եվրոպայի ուսումնասիրությունների դպրոցի UCL գրադարանում։
  • Լոնդոնի համալսարանական քոլեջ
  • Reductionism-ից այն կողմ. Ալպբախի սիմպոզիում. New Perspectives in the Life Sciences (J. R. Smythies-ի հետ համահեղինակ, 1969), 978-0-8070-1535-3
  • Պատահականության մարտահրավերը. զանգվածային փորձ տելեպատիայի մեջ և դրա անսպասելի արդյունքը (1973)
  • Ստեղծագործության հայեցակարգը գիտության և արվեստի մեջ (1976)
  • Կյանքը մահից հետո, (համախմբագիր, 1976)
  • Հումոր և խելք. I՝ Բրիտանական հանրագիտարան։ 15-րդ հրատ. հատոր 9. (1983)
  • հումոր, Encyclopædia Britannica

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Internet Broadway Database — 2000.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Кёстлер Артур // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ (գերմ.)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  7. ↑ http://www.anatpro.com/index_files/Mamaine_Paget.htm
  8. ↑ 8,0 8,1 Lundy D. R. The Peerage
  9. ↑ http://www.mla.org/honfell_past
  10. ↑ 10,0 10,1 Defty, Andrew (2005). Britain, America and Anti-Communist Propaganda 1945-1953: The Information Research Department. eBook version: Routledge. էջ 87.
  11. ↑ 11,0 11,1 Jenks, John (2006). British Propaganda and News Media in the Cold War. Edinburgh: Edinburgh University Press. էջեր 64.
  12. ↑ «Arthur Koestler: Bloomsbury Publishing (US)».
  13. ↑ Koestler, Arthur; Koestler, Cynthia (1984). Stranger on the Square. London: Hutchinson. էջ 10. ISBN 978-0-09-154330-3. Cited as "ACK".
  14. ↑ Scammell, Michael (2009). Koestler: The Literary and Political Odyssey of a Twentieth-Century Skeptic. New York: Random House. էջեր 6–7 (Leopold Koestler), 7 (Zeiteles), 8–9 (parents' marriage), 10 (Koestler's birth). ISBN 978-0-394-57630-5.
  15. ↑ Arthur Koestler, Arrow in the Blue (AIB), Collins with Hamish Hamilton, 1952, p. 21.
  16. ↑ Judith Szapor, The Hungarian Pocahontas – The Life and Times of Laura Polányi Stricker, 1882–1959. Boulder, Colorado: East European Monographs, Columbia University Press, 2005.
  17. ↑ «Arthur Koestler | British writer | Britannica». www.britannica.com (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 15-ին.
  18. ↑ AIB p. 86.
  19. ↑ AIB pp. 115–121.
  20. ↑ AIB pp. 125–132.
  21. ↑ AIB pp. 137, 165.
  22. ↑ AIB p. 179.
  23. ↑ Cesarani p57
  24. ↑ AIB pp. 183–186.
  25. ↑ AIB p. 212.
  26. ↑ Dick, Harold G; Robinson, Douglas H (1985). The golden age of the great passenger airships : Graf Zeppelin & Hindenburg. Washington, D.C., US: Smithsonian Institution Press. էջ 40. ISBN 978-1-56098-219-7.
  27. ↑ Cesarani pp. 69–70.
  28. ↑ Hamilton, David. (Hamilton) Koestler, Secker & Warburg, London 1982, 978-0-436-19101-5, p. 14.
  29. ↑ AIB pp. 303–304.
  30. ↑ Koestler, Arthur (2011 թ․ հոկտեմբերի 31). The invisible writing : the second volume of an autobiography: 1932-40. Random House. ISBN 978-1-4090-1873-5. OCLC 1004570783.
  31. ↑ Hughes, Langston (2015 թ․ հոկտեմբերի 13). I Wonder as I Wander: An Autobiographical Journey (անգլերեն). Farrar, Straus and Giroux. էջեր 125–140. ISBN 978-1-4668-9488-4.
  32. ↑ ACK p. 24.
  33. ↑ Koestler, Dialogue with Death, London: Arrow Books, 1961, p. 7 (no ISBN).
  34. ↑ My House in Málaga, Sir Peter Chalmers Mitchell, Faber & Faber, London, 1938 / The Clapton Press, London, 2019.
  35. ↑ IW p. 260.
  36. ↑ IW p. 495.
  37. ↑ IW p. 509.
  38. ↑ British Writers and MI5 Surveillance, 1930–1960, James Smith, Cambridge University Press, December 2012.
  39. ↑ Scammell, Michael, 2009. Koestler: The Literary and Political Odyssey of a Twentieth-Century Skeptic 978-0-394-57630-5. also published in UK as Koestler: The Indispensable Intellectual, London: Faber, 2010. 978-0-571-13853-1
  40. ↑ ACK p. 28.
  41. ↑ January 1944.
  42. ↑ Celia Goodman, ed. (CG), Living with Koestler: Mamaine Koestler's Letters 1945–51, London: Weidenfeld & Nicolson, 1985, 978-0-297-78531-6, p. 7.
  43. ↑ ACK p. 37.
  44. ↑ ACK pp. 29–38.
  45. ↑ CG p .21.
  46. ↑ «The Untouched Legacy of Arthur Koestler and George Orwell». 2016 թ․ փետրվարի 24. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  47. ↑ Hamilton, p. 146.
  48. ↑ CG pp. 84 & 94.
  49. ↑ Cesarani p. 325.
  50. ↑ Koestler, A. and C., Stranger on the Square, page 53
  51. ↑ CG p. 120.
  52. ↑ CG pp. 120 & 131.
  53. ↑ CG p. 131.
  54. ↑ Cesarani pp. 375–376.
  55. ↑ ACK pp. 103–107.
  56. ↑ library.clerk.house.gov/reference-files/House_Calendar_82nd_Congress.pdf, p. 191
  57. ↑ Scammell, Michael, Koestler: The Indispensable Intellectual, Faber and Faber, London, 2011, p. 383
  58. ↑ Text of the act gpo.gov
  59. ↑ ACK pp. 139–140.
  60. ↑ CG p. 193.
  61. ↑ Cesarani p. 425.
  62. ↑ Cesarani, p. 443.
  63. ↑ Cesarani p. 453.
  64. ↑ Cesarani pp. 467–468.
  65. ↑ Cesarani p. 484.
  66. ↑ United Kingdom list: Կաղապար:London Gazette
  67. ↑ Cesarani p. 535.
  68. ↑ Behar, DM; Metspalu, M; Baran, Y; Kopelman, NM; Yunusbayev, B; Gladstein, A; Tzur, S; Sahakyan, H; Bahmanimehr, A; Yepiskoposyan, L; Tambets, K; Khusnutdinova, EK; Kushniarevich, A; Balanovsky, O; Balanovsky, E; Kovacevic, L; Marjanovic, D; Mihailov, E; Kouvatsi, A; Triantaphyllidis, C; King, RJ; Semino, O; Torroni, A; Hammer, MF; Metspalu, E; Skorecki, K; Rosset, S; Halperin, E; Villems, R; Rosenberg, NA (2013). «No evidence from genome-wide data of a Khazar origin for the Ashkenazi Jews». Hum Biol. 85 (6): 859–900. doi:10.3378/027.085.0604. PMID 25079123. S2CID 2173604.
  69. ↑ Elhaik, E (2013 թ․ հունվարի 1). «The missing link of Jewish European ancestry: Contrasting the Rhineland and the Khazarian hypotheses». Genome Biology and Evolution. 5 (1): 61–74. doi:10.1093/gbe/evs119. PMC 3595026. PMID 23241444.
  70. ↑ Das, R (2016 թ․ ապրիլի 19). «Localizing Ashkenazic Jews to Primeval Villages in the Ancient Iranian Lands of Ashkenaz». Genome Biology and Evolution. 8 (7): 1132–49. doi:10.1093/gbe/evw046. PMC 4860683. PMID 26941229.
  71. ↑ Elhaik, E (2016 թ․ օգոստոսի 5). «In search of the judische Typus: a proposed benchmark to test the genetic basis of Jewishness challenges notions of "Jewish biomarkers"». frontiers in Genetics. 7 (141): 141. doi:10.3389/fgene.2016.00141. PMC 4974603. PMID 27547215.
  72. ↑ Keys, David (2016 թ․ ապրիլի 20). «Scientists reveal Jewish history's forgotten Turkish roots». The Independent.
  73. ↑ Editorial: Population Genetics of Worldwide Jewish People, Frontiers in Genetics 28 July 2017
  74. ↑ Ranajit Das, Paul Wexler, Mehdi Pirooznia and Eran Elhaik, 'The Origins of Ashkenaz, Ashkenazic Jews, and Yiddish,'Frontiers in Genetics 21 June 2017
  75. ↑ Cesarani p. 542.
  76. ↑ Cesarani pp. 542–43.
  77. ↑ GM pp. 75–78.
  78. ↑ 78,0 78,1 Cesarani p. 547.
  79. ↑ Mikes, George (1983). Arthur Koestler: The Story of a Friendship. London: André Deutsch. էջ 76. ISBN 978-0-233-97612-9.
  80. ↑ GM p. 75.
  81. ↑ GM p. 76.
  82. ↑ Cesarani p. 546.
  83. ↑ ACK p. 11.
  84. ↑ GM pp. 78–79. (This information is in the public domain.)
  85. ↑ ACK pp. 10–11.
  86. ↑ ACK part 2.
  87. ↑ Kurth, Peter (n.d.). «Koestler's Legacy». Արխիվացված է օրիգինալից 2003 թ․ մարտի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  88. ↑ Cesarani p. 551.
  89. ↑ «Women Force Removal of Koestler Bust». BBC. 1998 թ․ դեկտեմբերի 29. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 19-ին.
  90. ↑ Mazower, Mark (2000 թ․ հունվարի 2). «A Tormented Life». The New York Times.
  91. ↑ Banville, John (1999 թ․ փետրվարի 18). «All Antennae · LRB 18 February 1999». London Review of Books. 21 (4).
  92. ↑ 92,0 92,1 Geoffrey Wheatcroft (1998 թ․ նոյեմբերի 20). «The Darkness at Noon for Arthur Koestler Was in His Heart ...». New Statesman. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 8-ին.
  93. ↑ Lister, David (1999 թ․ փետրվարի 23). «Storm as Raphael Defends Rapist Koestler – News». The Independent. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 8-ին.
  94. ↑ «UK | Women Force Removal of Koestler Bust». BBC News. 1998 թ․ դեկտեմբերի 29. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 8-ին.
  95. ↑ "During my seven years in the Communist Party, the only person whom I denounced or betrayed was Nadeshda ...", The Invisible Writing. p. 107
  96. ↑ [http://www.huffingtonpost.com/2010/01/26/did-the-death-of -communis_n_435939.html Արդյո՞ք կոմունիզմի մահը իր հետ տարավ Քեսթլերին և այլ գրական գործիչների։ Anne Applebaum, The Huffington Post, 26 հունվարի 2010
  97. ↑ Cesarani p. 557.
  98. ↑ See, for example, John V. Fleming, The Anti-Communist Manifestos: Four Books that Shaped the Cold War. Norton, 2009.
  99. ↑ Theodore Dalrymple: Drinkers of Infinity http://www.city-journal.org/html/17_2_oh_to_be.html
  100. ↑ «Can Genes Learn? Arthur Koestler Thinks So». archive.nytimes.com.
  101. ↑ Arthur Koestler's Osculation with Lamarckism and Neo-Lamarckism by Harry Gershenowitz Արխիվացված 27 Մայիս 2013 Wayback Machine
  102. ↑ The Skeptical Inquirer. (1985). Committee for the Scientific Investigation of Claims of the Paranormal. p. 274
  103. ↑ 103,0 103,1 Stark, James (2016). «Anti-reductionism at the Confluence of Philosophy and Science: Arthur Koestler and the Biological Periphery». Notes and Records of the Royal Society. 70 (3): 269–286. doi:10.1098/rsnr.2016.0021. PMC 4978729. PMID 31390423.
  104. ↑ The Roots of Coincidence First American Edition, Random House 978-0-394-48038-1 LCCN 76-37058
  105. ↑ Ch 2 The Perversity of Physics § 9 p 81 "... It only means that though we must accept the evidence, we have to renounce any reasonable hope of a physical explanation, even in terms of the most advanced and permissive quantum mechanics"
  106. ↑ David Cesarani. Arthur Koestler: The Homeless Mind. Free Press; 1998. 978-0-684-86720-5.
  107. ↑ Synchronicity: Through the Eyes of Science, Myth, and the Trickster(չաշխատող հղում). Da Capo Press; 28 February 2001. 978-1-56924-599-6. p. 21–.
  108. ↑ Allan H. Pasco. Sick Heroes: French Society and Literature in the Romantic Age, 1750–1850. University of Exeter Press; 1997. 978-0-85989-550-7. p. 181–.
  109. ↑ Kendrick Frazier. Science Confronts the Paranormal. Prometheus Books, Publishers; 978-1-61592-619-0. p. 49–.
  110. ↑ Michael Ignatieff, Isaiah Berlin, London: Chatto and Windus, 1998, p. 183.
  111. ↑ The Jewish Chronicle, 5 May 1950.
  112. ↑ Arthur Koestler, "Judah at the Crossroads", in The Trail of the Dinosaur and Other Essays, London, 1955, pp. 106–142.
  113. ↑ Koestler, Arthur (1949). Promise and Fulfillment. Ramage Press. ISBN 978-1-4437-2708-2.
  114. ↑ Cesarani pp. 20–21.
  115. ↑ Hamilton p. 4.
  116. ↑ AIB p. 153.
  117. ↑ Cesarani p. 84.
  118. ↑ IW, pp. 408–409.
  119. ↑ David Edmonds and John Eidinow, Bobby Fischer Goes To War, p. 24
  120. ↑ ""A mimophant is a hybrid species: a cross between a mimosa and an elephant. A member of this species is sensitive like a mimosa where his own feelings are concerned and thick-skinned like an elephant trampling over the feelings of others.".
  121. ↑ Fadiman, Clifton, ed., The Little, Brown Book of Anecdotes, Little, Brown (2009)
  122. ↑ Fadiman, Clifton, ed., The Little Brown Book of Anecdotes, Boston, 1985, p. 335
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արթուր_Քեսթլեր&oldid=9931520» էջից