Ադմոնտի աբբայություն
| Ադմոնտի աբբայություն | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | աբբայություն, պատկերասրահ, մշակութային արժեք, գրադարան և բնագիտական թանգարան |
| Երկիր |  Ավստրիա |
| Տեղագրություն | Admont?[2] |
| Հասցե | Kirchplatz 1 u. a.[2] |
| Դավանանք | կաթոլիկություն |
| Վանականություն | Բենեդիկտյան միաբանություն |
| Թեմ | Roman Catholic Diocese of Graz-Seckau? |
| Հիմնական ամսաթվերը | 1074[1] |
| Ժառանգության կարգավիճակ | Ավստրիայի ճարտարապետական ժառանգության օբյեկտ[2] |
| Հիմնադիր | Gebhard of Salzburg? |
| Ճարտարապետական ոճ | Նեոգոթիկա |
| Հիմնադրված | 1074[1] |
 | |
 | |
 Stift Admont Վիքիպահեստում | |
| stiftadmont.at(գերմ.)(անգլ.) | |
Ադմոնտի աբբայություն (գերմ.՝ Stift Admont, պաշտոնական անվանումը՝ գերմ.՝ Benediktinerabtei St. Blasius zu Admont), վանք Ավստրիայի Ադմոնտ քաղաքում՝ Էնս գետի ափին[3]։
Համարվում է Շտիրիայի ամենահին վանքը։ Գտնվում է Գեզոյզե ազգային պարկի մուտքի մոտ։ Վանքն ունի աշխարհում ամենամեծ վանական գրադարանը և թանգարանը, որտեղ պահվում են միջնադարյան շրջանից մինչև մեր օրերի ցուցանմուշներ։ Վանքը կազմակերպում է մշակութային տարբեր միջոցառումներ։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վանքը հիմնադրվել է 1074 թվականին արքեպիսկոպոս Գեբհարդի կողմից, որ եղել է Զալցբուրգից։ Դարերի ընթացքում վանքը համարվել է Շտիրիայի ոչ միայն հոգևոր, այլև արվեստի ու գիտության կենտրոնը։ 1120 թվականին նրան է միացվել սուրբ Բենեդիկտոսի կանանց մենաստանը, որը լուծարվել էր Ռեֆորմացիայի շրջանում։ 12-րդ դարում հիմնադրված ձեռագրատունը թողել է բացառիկ ձեռագրեր։ Աբբա Էնգելբերգը, որը վանքը ղեկավարել է 1297-1327 թվականներին, եղել է բազմակողմանի զարգացած գիտնական։
Ռեֆորմացիայի շրջանում Թուրքիայի հետ պատերազմները վանքի երկարատև անկման պատճառ են հանդիսացել։ Այն կրկին ծաղկում է ապրել Հակառեֆորմացիայի շրջանում։ 16-րդ դարի երկրորդ կեսին վանքը ղեկավարել է Յոհան Հոֆմանը։
17-18-րդ դարերում վանքում գործել են նշանավոր մի շարք նկարիչներ ու քանդակագործներ, որոնց թվում են Բեննո Հաննը, Յոզեֆ Շտամելը։ Վանքի վրա լուրջ, որոշ տեղերում անդառնալի հետևանք է ունեցել 1865 թվականի հրդեհը, որից տուժել է գրադարանը, ոչնչացել է 1782 թվականին Ֆրանց Քրիսմանի կողմից կառուցված երգեհոնը։ Վանքի վերականգնումը սկսվել է արդեն հաջորդ տարի, սակայն ավարտին է հասցվել 1890 թվականին։
1930-ական թվականների Մեծ ճգնաժամը աբբայությանը սնանկության եզրին է հասցրել, և վանքը ստիպված վաճառել է իր գեղարվեստական արժեքավոր գործերից մի քանիսը։ Նացիոնալ-սոցիալիզմի ժամանակաշրջանում վանքը լքվել է, վանականները՝ արտաբնակեցվել։ Նրանք կարողացել են այնտեղ վերադառնալ միայն 1946 թվականին՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո։
Ներկայումս այն զարգացում ապրող բենեդիկտյան համայնք է։
Աբբայության տաճար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ադմոնտի Հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցին նախագծվել և կառուցվել է ճարտարապետ Վիլհելմ Բյուհերի կողմից (նա եղել է Գրացից) 1865 թվականին հրդեհից ավերված եկեղեցու տեղում։ 1869 թվականի սեպտեմբերի 12-ին Զենո Մյուլլերի (Zeno Müller) ղեկավարությամբ կայացել է տաճարի օծման արարողությունը։ Այն կառուցված է նեոգոթիկայի ոճով Ռեգենբուրգի տաճարի նմանությամբ։ Տաճարը դարձել է նեոգոթիկայի ոճով կրոնական առաջին շինությունն Ավստրիայում։ Երկու աշտարակները՝ 73 և 74 մ բարձրություններով, զարդարում են տաճարը և տեսանելի են Ադմոնտի հարթության հեռուներից։
Գրադարան և թանգարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աբբայության գրադարանը կառուցվել է 1776 թվականին և այդ ժամանակ անվանվել «աշխարհի ութերորդ հրաշալիք»։ Այն աշխարհում վանական ամենամեծ գրադարանն է։ Վանքը նախագծել է ճարտարապետ Յոզեֆ Հյուբերը, առաստաղի ֆրեսկոների հեղինակը Բարտոլոմեո Ալտոմոնտեն է, իսկ քանդակների հեղինակը՝ Յոզեֆ Շտամելենը։ Այն ունի 70 մ երկարություն, 14 մ լայնություն և 13 մ բարձրություն։ Գրքերի սրահը պարունակում է մոտ 70,000 հատոր գիրք, գրադարանային ամբողջ ֆոնդը՝ 200,000 հատոր։ Աբբայության գրադարանն ունի մոտ 1,400 արժեքավոր ձեռագիր, որոնց կեսի միջնադարից է, իսկ ինկունաբուլաների (մինչև 1500 թվականը չտպագրված) ու 1501-1520 տպագիր հրատարակությունների թիվը մոտ 930 է։
Բարոկկոյի շրջանից սկսած՝ աբբայությունը հավաքել է տարբեր տիպի հազվագյուտ շատ նմուշներ, որոնք ամբողջությամբ ոչնչացել են 1865 թվականի հրդեհի ժամանակ։ 1866 թվականից թանգարանային նոր հավաքածուի հիմնադրմամբ զբաղվել է Գաբրիել Շտրոբլը, որ եղել է հոգևորական ու գիտնական, բուսաբան ու միջատաբան։ Ձևավորվել է նաև բյուրեղների, հանքային ապարների տեսականու և էկզոտիկ տեսակների հավաքածու։ Թանգարանն ունի նաև պատմական ու ժամանակակից արվեստի երկու հավաքածու։ Պատմական հավաքածուն սկսել է կազմվել 1959 թվականից հայր Ադալբերտ Կրաուզեի (Adalbert Krause) կողմից և զգալիորեն ընդարձակվել է 1980 թվականից։ 1997 թվականից աբբայությունը սկսել է հավաքել նաև ժամանակակից արվեստի գործեր, որոնց մեջ հիմնականում երիտասարդ ավստրիացի նկարիչների ստեղծագործություններն են։ 2005 թվականին Ադմոնտի աբբայությունն արժանացել է Դաշնության կրթության, գիտության ու մշակույթի նախարարության Österreichische Museumspreis մրցանակին։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Bruno Hubl, Michael Braunsteiner. Admont. Ein Fotoporträt von Rudi Molacek. Admont 2003, ISBN 3-9501594-1-X.
- Adalbert Krause. Stift Admont. Kolorit, Wien 1974, ISBN 3-85142-001-2.
- Gerald Unterberger. Universum im Kloster. Eine Führer durch das Stift, seine Bibliotheken & Museen. Verlag Bibliothek der Provinz, Admont 2010, ISBN 978-3-900000-95-0.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ադմոնտի աբբայություն» հոդվածին։ |
| ||||||||||||
