AD-AS մոդել

AD-AS մոդել կամ համախառն պահանջարկ–համախառն առաջարկ մոդել (անգլ.՝ Aggregate Demand - Aggregate Supply model), մակրոտնտեսական մոդել, որը դիտարկում է մակրոտնտեսական հավասարակշռությունը փոփոխվող գների պայմաններում կարճաժամկետ և երկարաժամկետ հեռանկարում^[1]^[2]։

Այն առաջին անգամ առաջ քաշեց Ջոն Մեյնարդ Քեյնսը իր «Զբաղվածության, տոկոսների և փողի ընդհանուր տեսություն» աշխատության մեջ^[3]։ Սա ժամանակակից մակրոտնտեսության հիմքն է։ Այն ճանաչված է տնտեսագետների լայն շրջանակի կողմից՝ սկսած laissez-faire մոնետարիստ տնտեսագետների կողմնակիցներից, ինչպիսին է Միլթոն Ֆրիդմանը, մինչև սոցիալիստական «հետքեյնսյան» տնտեսական ինտերվենցիոնիզմի (անգլ.՝ economic interventionism կամ state interventionism, «տնտեսական ինտերվենցիոնիզմ կամ պետական միջամտություն») կողմնակիցները, ինչպիսին է Ջոան Ռոբինսոնը^[4]։

Մոդելավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

AD/AS մոդելն օգտագործվում է բիզնես ցիկլի Քեյնսյան մոդելը լուսաբանելու համար։ Այս մոդելը ցույց է տալիս համախառն պահանջարկի և համախառն առաջարկի վարքագիծը և նկարագրում է դրանց ազդեցությունը տնտեսության ընդհանուր գների մակարդակի և համախառն արտադրանքի (կամ իրական ՀՆԱ, երբեմն ՀՆԱ) վրա։ AD-AS մոդելը կարող է օգտագործվել բազմաթիվ մակրոտնտեսական իրադարձություններ ցույց տալու համար, ինչպիսիք են բիզնես ցիկլի փուլերը և ստագֆլյացիան^[5]։

Կորերը մոդելում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համախառն պահանջարկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համախառն պահանջարկի կորի տեղաշարժը դեպի աջ առաջացնում է գների մակարդակի բարձրացում և համախառն արտադրանքի աճ

Համախառն պահանջարկի կորը AD ցույց է տալիս գների մակարդակի և արտադրանքի մակարդակի համակցությունները, որոնցում ապրանքային շուկաները և ակտիվների շուկաները գտնվում են հավասարակշռության մեջ։ AD-AS մոդելում կարևոր ցուցանիշ է համախառն պահանջարկի կորը։ Այս ֆունկցիան բացատրում է մակրոտնտեսական գործակալների՝ տնային տնտեսությունների, ընկերությունների, պետության և արտաքին հատվածի բոլոր հնարավոր պահանջարկների հանրագումարը^[6]։ Այսպիսով, համախառն պահանջարկը կառուցվում է հետևյալ ցուցանիշների հանրագումարից.

Սպառողական ծախսեր - ապրանքների և ծառայությունների տնային տնտեսությունների պահանջարկը^[6]
Ներդրումներ - ֆիրմաների պահանջարկը ապրանքների և ծառայությունների նկատմամբ՝ ապագայում սեփական շահույթը առավելագույնի հասցնելու համար^[6]
Ապրանքների և ծառայությունների պետական գնումներ - պետական ծախսեր այնպիսի չափանիշների վրա, ինչպիսիք են քաղաքացիական ծառայողների աշխատավարձերը, պետական գերատեսչությունների համար սարքավորումների գնումը և այլն^[6]
Զուտ արտահանում - տարբերություն երկրից արտահանման և երկիր ներմուծման միջև^[6]

Համախառն պահանջարկի ֆունկցիան կառուցված է որպես բոլոր թվարկված չորս պարամետրերի գումար։

Մաթեմատիկական լեզվով՝

$AD=C+I+G+(X-M)$ ^[6]:

Համախառն պահանջարկը կարող է ներկայացվել մի քանի ձևով։ Այս ֆունկցիայի հայտնի մոդելը այսպես կոչված «Քեյնսյան խաչն»^[7] է, որի դեպքում համախառն պահանջարկի կորը դրական թեքություն ունի։ Այնուամենայնիվ, AD-AS մոդելում ընդհանուր պահանջարկի կորը, ընդհակառակը, սովորաբար պատկերվում է որպես անսահման նվազող ֆունկցիա։ Դրա համար կան երեք հիմնական բացատրություններ (էֆեկտներ)։ Առաջինը, որը առաջ քաշեց ֆրանսիացի տնտեսագետ Արթուր Պիգուն, ասում է, որ գների ընդհանուր մակարդակի բարձրացման հետ մեկտեղ նվազում է մարդու իրական հարստությունը, ինչը հանգեցնում է տնային տնտեսությունների կողմից ապրանքների և ծառայությունների սպառման նվազմանը, և դա, համապատասխանաբար. , հանգեցնում է համախառն պահանջարկի արժեքի նվազմանը^[6]։ Ջոն Մեյնարդ Քեյնսն այլ կերպ էր մտածում։ Նա մտածում էր, որ գների մակարդակի բարձրացման հետ բնականաբար մեծանում է փողի պահանջարկը։ Սա հանգեցնում է բանկային տոկոսադրույքի բարձրացման, քանի որ մեծանում է փոխառու միջոցների պահանջարկը։ Ներդրողները տուժում են բարձր տոկոսադրույքից, ինչը հանգեցնում է տնտեսության մեջ ներդրումների և, հետևաբար, համախառն պահանջարկի մեծության նվազմանը^[6]։ Ավելի ժամանակակից տնտեսագետներ Ռոբերտ Մանդելը և Ջոն Ֆլեմինգը գտնում էին, որ երկրում գների մակարդակի բարձրացմամբ նրա արտահանումը նվազում է, քանի որ ազգային ապրանքները, տվյալ դեպքում, թանկանում են ինչպես օտարերկրացիների, այնպես էլ տեղի բնակիչների համար, ինչը, իր հերթին, բերում է ներմուծման աճի։ Այս անհավասարակշռությունը նվազեցնում է զուտ արտահանումը և, հետևաբար, համախառն պահանջարկի արժեքը։ Այսպիսով, համախառն պահանջարկի կորը հակադարձ համեմատական է գների մակարդակին^[6]։

Համախառն առաջարկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարբեր դպրոցների ներկայացուցիչներ այսպես են պատկերել համախառն առաջարկը

Համախառն առաջարկի կորը ավելի «հակասական» պատմություն ունի։ Դասական մակրոտնտեսական դպրոցի ներկայացուցիչները կարծում էին, որ համախառն առաջարկը կախված չէ գների մակարդակից։ Այսպիսով, դասականները պատկերել են այս կորը ընդհանուր արդյունքի առանցքին ուղղահայաց^[8]։ Ավելի ուշ, քեյնսականները ենթադրեցին, որ համախառն առաջարկը ոչ մի կերպ կախված չէ համախառն արտադրանքի մակարդակից։ Հետևաբար, ծայրահեղ քեյնսականները պատկերել են այս ֆունկցիան համախառն արդյունքի առանցքին զուգահեռ^[8]։ Մեր ժամանակներում գոյություն ունեն համախառն առաջարկի կորի գրաֆիկական ներկայացման և՛ նման, և՛ այլ տեսակներ։ Մեր օրերում խիստ ուղղահայաց կառուցում են համախառն առաջարկը երկարաժամկետ հեռանկարում, իսկ դրական թեքությամբ պատկերված կորը կարճաժամկետ հեռանկարում համախառն առաջարկն է^[8]։

Համախառն առաջարկի վրա ազդում են և՛ գնային գործոններ, և՛ ոչ գնային։ Գները ազդում են միայն կարճաժամկետ մատակարարման վրա։ Ընկերությունների ծախսերի ցանկացած փոփոխություն արտացոլվում է տնտեսության ընդհանուր առաջարկի մեջ, ընդ որում՝ հակադարձ համեմատական^[8]։ Սա նշանակում է, որ, օրինակ, ծախսերի յուրաքանչյուր լրացուցիչ միավորի համար ֆիրմաները որոշակի քանակությամբ նվազեցնում են իրենց ապրանքների և ծառայությունների առաջարկը։ Ոչ գնային գործոնները ազդում են ցանկացած տեսակի համախառն առաջարկի վրա՝ ինչպես կարճաժամկետ, այնպես էլ երկարաժամկետ։ Նման գործոնները ներառում են ռեսուրսների քանակը, ռեսուրսների արտադրողականությունը, ֆիզիկական և մարդկային կապիտալի որակը, տեխնոլոգիական առաջընթացը և նմանատիպ չափանիշներ։ Որպես կանոն, այս գործոնների արժեքների աճը ուղիղ համեմատական է համախառն առաջարկին^[8]։ Այսպես, օրինակ, եթե երկրում կրթության որակը բարելավվում է, և կրթական հաստատություններն ավարտում են ավելի պատրաստված մասնագետներ, համախառն առաջարկի կորը տեղափոխվում է աջ և վար։

Հավասարակշռությունը AD-AS մոդելում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

AD-AS մոդելում կարելի է դիտարկել երկու տեսակի հավասարակշռություն^[9]։

Իրական հավասարակշռություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս դեպքում հավասարակշռությունը հասնում է այն դեպքում, երբ համախառն պահանջարկը կարճաժամկետ հեռանկարում հավասար է համախառն առաջարկին։ Երկու կորերի հատման կետը կազմում է երկու հավասարակշռության արժեք՝ ընդհանուր գների մակարդակը և համախառն պահանջարկ։ Տրված երկու գրաֆիկներից գոնե մեկը տեղափոխելիս հավասարակշռության կետը տեղափոխվում է այնտեղ, որտեղ այս կամ այն կորը տեղաշարժվել է՝ ձևավորելով տնտեսության նոր հավասարակշռության պարամետրեր։ Այսպիսով, օգտագործելով AD-AS մոդելը, հնարավոր է մոտավորապես կանխատեսել գների և ազգային հաշիվների համակարգի հիմնական պարամետրերի փոփոխությունները, երբ փոխվում է համախառն պահանջարկը կամ համախառն առաջարկը։

Պոտենցիալ հավասարակշռություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հավասարակշռության այս տեսակը ցույց է տալիս, թե ինչ կարող է պատահել բոլոր տնտեսական ռեսուրսների լիարժեք կիրառմամբ ապրանքների գների մակարդակի և արտադրանքի հետ։ Նման հավասարակշռությունը վերացական է և չունի հատման հատուկ կետեր, որոնք կարող են բացատրել այն։ Այս դեպքում դիտարկվում է երկարաժամկետ համախառն առաջարկի կորը և դրա դիրքը իրական հավասարակշռության կետից։ Եթե իրական մնացորդը պոտենցիալից ցածր է, այսինքն՝ եթե երկարաժամկետ առաջարկի կորը գտնվում է իրական հավասարակշռության կետից աջ, ապա երկիրը գտնվում է ռեցեսիայի մեջ, քանի որ ռեսուրսներն օգտագործվում են ոչ արդյունավետ և ոչ ամբողջությամբ։ Եթե իրական հավասարակշռությունը գերազանցում է պոտենցիալ հավասարակշռությանը, հետևաբար, կարելի է խոսել տնտեսության գերտաքացման մասին, քանի որ այդ դեպքում ռեսուրսները «գերօգտագործվում են»։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

IS–LM մոդել

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «Определение модели AD-AS». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 22-ին.
↑ InvenTech, «Равновесие совокупного спроса и совокупного предложения (модель AD-AS)»
↑ Матвеева Т. Ю. 3.2. Классическая макроэкономическая модель // Введение в макроэкономику. — «Издательский дом ГУ-ВШЭ», 2007. — С. 140. — 511 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-7598-0611-0
↑ Матвеева Т. Ю. 3.2. Классическая макроэкономическая модель // Введение в макроэкономику. — «Издательский дом ГУ-ВШЭ», 2007. — С. 140. — 511 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-7598-0611-0.
↑ InvenTech, «Равновесие совокупного спроса и совокупного предложения (модель AD-AS)»
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 ^6,6 ^6,7 ^6,8 Матвеева Т. Ю. 3.1. Совокупный спрос и его факторы // Введение в макроэкономику. — «Издательский дом ГУ-ВШЭ», 2007. — С. 124 - 133. — 511 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-7598-0611-0
↑ Деньги, банковское дело и денежно-кредитная политика, «Кейнсианская модель макроэкономического равновесия»
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 Матвеева Т. Ю. 3.2. Совокупное предложение в классической и кейнсианской моделях // Введение в макроэкономику. — «Издательский дом ГУ-ВШЭ», 2007. — С. 134 - 146. — 511 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-7598-0611-0
↑ Матвеева Т. Ю. 3.4. Равновесие в модели AD-AS // Введение в макроэкономику. — «Издательский дом ГУ-ВШЭ», 2007. — С. 152 - 156. — 511 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-7598-0611-0

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «AD-AS մոդել» հոդվածին։

[1] «Определение модели AD-AS». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 22-ին.

[invent-2] InvenTech, «Равновесие совокупного спроса и совокупного предложения (модель AD-AS)»

[matveeva-3] Матвеева Т. Ю. 3.2. Классическая макроэкономическая модель // Введение в макроэкономику. — «Издательский дом ГУ-ВШЭ», 2007. — С. 140. — 511 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-7598-0611-0

[4] Матвеева Т. Ю. 3.2. Классическая макроэкономическая модель // Введение в макроэкономику. — «Издательский дом ГУ-ВШЭ», 2007. — С. 140. — 511 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-7598-0611-0.

[5] InvenTech, «Равновесие совокупного спроса и совокупного предложения (модель AD-AS)»

[tanya4-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 ^6,6 ^6,7 ^6,8 Матвеева Т. Ю. 3.1. Совокупный спрос и его факторы // Введение в макроэкономику. — «Издательский дом ГУ-ВШЭ», 2007. — С. 124 - 133. — 511 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-7598-0611-0

[7] Деньги, банковское дело и денежно-кредитная политика, «Кейнсианская модель макроэкономического равновесия»

[AS-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 Матвеева Т. Ю. 3.2. Совокупное предложение в классической и кейнсианской моделях // Введение в макроэкономику. — «Издательский дом ГУ-ВШЭ», 2007. — С. 134 - 146. — 511 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-7598-0611-0

[9] Матвеева Т. Ю. 3.4. Равновесие в модели AD-AS // Введение в макроэкономику. — «Издательский дом ГУ-ВШЭ», 2007. — С. 152 - 156. — 511 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-7598-0611-0

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]