Միլթոն Ֆրիդմեն
Միլթոն Ֆրիդմեն (անգլ.՝ Milton Friedman, /ˈfriːdmən/ ( ), հուլիսի 31, 1912[1][2][3][…], Բրուքլին, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ - նոյեմբերի 16, 2006[4][1][5][…], Սան Ֆրանցիսկո, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ[6][7][8]), ամերիկացի ականավոր տնտեսագետ, տնտեսագիտական ուղղություններից մեկի՝ մոնետարիզմի հիմնադիր, 1976 թ. տնտեսագիտության ասպարեզում Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր՝ սպառման վերլուծության, դրամական մատակարարումների պատմության ու տեսության և կայունացման քաղաքականության բարդությունների բնագավառներում կատարած ուսումնասիրությունների համար[21]։ Առաջին մեծ աշխատությունը «Անկախ մասնավոր պրակտիկայի եկամուտները» գիրքն է, որը լույս է տեսել 1940 թվականին (համահեղինակ Ս․ Կուզնեց)։
Ջորջ Ստիգլերի և մի շարք այլ տնտեսագետների հետ մեկտեղ՝ Ֆրիդմենը տնտեսագիտության նորդասական (նեոկլասիկ) ուղղության չիկագոյական դպրոցի այն առաջատար ներկայացուցիչներից էր, որոնք աշխատանքային գործունեությամբ առնչվելով Չիկագոյի համալսարանի տնտեսագիտության ֆակուլտետի հետ, մերժում էին քեյնսյան տնտեսագիտությունը և պաշտպանում մոնետարիզմը մինչև 1970-ական թվականների կեսերը, երբ այն վերափոխվեց ռացիոնալ ակնկալիքների հիմնադրույթի վրա հիմնավորապես հաստատված մակրոտնտեսագիտության[22]։ Ֆրիդմենի հետ այդ տարիներին Չիկագոյում համագործակցած մի շարք ուսանողներ ու երիտասարդ դասախոսներ հետագայում դարձել են անվանի տնտեսագետներ։ Նրանց շարքում են Գերի Բեքերը[23], Ռոբերտ Ֆոգելը[24], Թոմաս Սոուելը[25], Ռոբերտ Լուկաս Կրտսերը[26]։
Ֆրիդմենը մարտահրավեր է նետել քեյնսյան, ինչպես հետագայում ինքը բնորոշել է՝ «նաիվ (պարզունակ) տեսությանը»[27], ձեռք է զարկել սպառման մասին իր վերլուծություններին ու մեկնություններին, քննել, թե սպառողներն ինչպես են ծախսեր կատարում։ Նա ներածել է մի տեսություն, որը հետագայում տնտեսագիտական տիրապետող հոսանքի բաղկացուցիչ մասն է կազմել։ Նորարար տնտեսագետը առաջիններից մեկն է եղել, որ քարոզել, տարածել է սպառման հարթեցման տեսությունը (theory of consumption smoothing)[21]: 1960-ական թվականներին նա դարձել է կառավարման քաղաքականության քեյնսյան մոդելին ընդդիմացող գլխավոր դեմքը[28] և իր մոտեցումները բնորոշել է հետևյալ կերպ. «կիրառել քեյնսյան լեզուն (ձևակերպումները) և գործիքակազմը, սակայն մերժել, ժխտել նրա սկզբնական եզրահանգումները»[29]։ Ֆրիդմենը ձևակերպել է, որ գոյություն ունի գործազրկության այսպես կոչված՝ բնական մակարդակ, և պնդել է, որ եթե գործազրկությունն այդ բնական մակարդակից ցածր լինի, դա կարող է սղաճի (ինֆլյացիայի աճի) մեծացման պատճառ դառնալ[Ն 1][30]: Նա միաժամանակ պնդել է, որ Ֆիլիպսի կորը երկարաժամկետ հեռանկարում գործազրկության բնական մակարդակի նկատմամբ ուղղահահաց դիրք է գրավում, և կանխատեսել է այն երևույթը, որը ներկայումս հայտնի է ստագֆլյացիա (stagflation) անվանումով[31]։ Ֆրիդմենն առաջ է քաշել մակրոտնտեսական հայեցակարգը, որ հայտնի է մոնետարիզմ անվամբ, և պնդել է, որ կառավարության տնտեսական քաղաքականության մեջ դրամական զանգվածի կայուն ու փոքրածավալ ավելացումը գերադասելի է, քան արագ ու անակնկալ փոփոխությունները։ Դրամավարկային քաղաքականության, հարկման,, սեփականաշնորհման, ապակարգավորման (deregulation) վերաբերյալ նրա առաջ քաշած գաղափարները ազդել են կառավարության քաղաքականության վրա (հատկապես 1980-ական թվականներին), իսկ մոնետարիստական դրամավարկային տեսությունն իր հերթին ազդել է 2007-2008 թթ. համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամի հաղթահարման նպատակով դաշնային պահուստարանի (Federal Reserve-ի) ձեռնարկած միջոցառումների վրա[32]։
1977 թվականին Ֆրիդմենը թողել է աշխատանքը Չիկագոյի համալսարանում։ 1983 թվականին ստացել է վաստակավոր պրոֆեսորի (Emeritus professor) կոչում։ Այնուհետև դարձել է ԱՄՆ նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանի և Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Մարգարետ Թետչերի խորհրդականը[33]։ Նրա քաղաքական փիլիսոփայությունը հիմնված է եղել ազատ շուկայական տնտեսական համակարգի վրա՝ հասարակական գործերի կառավարության նվազագույն միջամտությամբ։ Ականավոր գիտնականն իր գլխավոր ձեռքբերումն է համարել ԱՄՆ-ում պարտադիր զինվորական ծառայության վերացման գործում ներդրած ավանդը։ 1962 թվականին լույս ընծայած «Կապիտալիզմ և ազատություն» (Capitalism and Freedom) գրքում Ֆրիդմենը հանդես է եկել կամավոր զինծառայության, դրամի փոխանակման ազատ լողացող կուրսի, բժշկական հավաստագրման վերացման, բացասական եկամտահարկի և դպրոցական (կրթական) վաուչերների ներդրման պաշտպանությամբ[34]։ Դպրոցի ազատ ընտրության կողմնակից լինելով՝ հիմնել է Friedman Foundation for Educational Choice հիմնադրամը, որը հետագայում վերանվանվել է EdChoice[35][36]:
Միլտոն Ֆրիդմենն իր աշխատություններում անդրադարձել է տնտեսագիտական և հանրային քաղաքականության ամենատարբեր հիմնախնդիրների[37]։ Նրա գրքերն ու ամսագրային հոդվածները զգալի ազդեցություն են գործել գրեթե ամբողջ աշխարհում, ներառյալ նախկին կոմունիստական հանրապետությունները[38][39][40][41]։ 2011 թվականին Econ Journal Watch|EJW ամսագրի իրականացրած հետազոտության արդյունքների համաձայն՝ Միլտոն Ֆրիդմենը ճանաչվել է երկրորդը 20-րդ դարում աշխարհի առավել մեծ ժողովրդականություն վայելած տնտեսագետների շարքում (զիջել է միայն Ջոն Մեյնարդ Քեյնսին)[42] Upon his death, The Economist described him as "the most influential economist of the second half of the 20th century ... possibly of all of it".[43]:
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ավարտել է Չիկագոյի համալսարանը, ստացել մագիստրոսի աստիճան 1933 թվականին։ Կոլումբիայի համալսարանի փոիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր՝ Չիկագոյի և Քեմբրիջի համալսարաններում (1953-1954)։ 1950-ական թվականներին մասնակցել է «Մարշալի պլան»-ին որպես խորհրդատու։ 1967 թվականին եղել է Ամերիկայի տնտեսագիտական ընկերության նախագահը։ Պարգևատրվել է Ջ․ Կլարկի շքանշանով (1951)։ Կինը՝ Ռոուզ Ֆրիդմանը (1910-2009), նույնպես հայտնի տնտեսագետ էր։ 2002 թվականին գիտնականի պատվին Կատոյի ինստիտուտը հանձնում է «Միլթոն Ֆրիդմանի անվան մրցանակ» ազատության զարգացման համար։
Պատկերասրահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
Միլտոն Ֆրիդմենը 1920 թվականի ընտանեկան լուսանկարում (կենտրոնում)
-
Միլտոնի հայրը՝ Ենյո Սաուլ Ֆրիդմենը
-
Միլտոն Ֆրիդմենը իր ապագա կնոջ՝ Ռոզի հետ, 1935 թ.
-
Միլտոն Ֆրիդմենը 1976 թ.
Աշխատությունների ընտրանի
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- A Theory of the Consumption Function (1957) 1614278121.
- A Program for Monetary Stability (Fordham University Press, 1960) 110 pp. online version Արխիվացված 2011-11-01 Wayback Machine 0-8232-0371-9
- Capitalism and Freedom (1962), highly influential series of essays that established Friedman's position on major issues of public policy (excerpts)
- A Monetary History of the United States, 1867–1960, with Anna J. Schwartz, 1963; part 3 reprinted as The Great Contraction
- "The Role of Monetary Policy." American Economic Review, Vol. 58, No. 1 (Mar. 1968), pp. 1–17 JSTOR presidential address to American Economics Association
- "Inflation and Unemployment: Nobel Lecture", 1977, Journal of Political Economy. Vol. 85, pp. 451–72. JSTOR
- Free to Choose: A Personal Statement, with Rose Friedman, (1980), highly influential restatement of policy views
- The Essence of Friedman, essays edited by Kurt R. Leube, (1987) (0-8179-8662-6)
- Two Lucky People: Memoirs (with Rose Friedman) 0-226-26414-9 (1998) excerpt and text search
- Milton Friedman on Economics: Selected Papers by Milton Friedman, edited by Gary S. Becker (2008)
- Պոզիտիվ տնտեսության ուրվագծեր (1953)
- Մոնետար կայունացման ծրագիր (1959)
- Դրամական և գանձարանային քաղաքականություն (1969)
- Հակահեղափոխություն փողի տեսության մեջ (1970)
- Մոնետար փոփոխությունները ԱՄՆ-ում և Միացյալ Թագավորությունում (1981)
Աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գրականություն Միլտոն Ֆրիդմենի և նրա ուսումնասիրությունների մասին
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- «Symposium: Why Is There No Milton Friedman Today?». Econ Journal Watch. 10 (2). 2013 թ․ մայիս.
- Jones, Daniel Stedman. Masters of the Universe: Hayek, Friedman, and the Birth of Neoliberal Politics (2nd ed. 2014) excerpt.
- McCloskey, Deirdre (Winter 2003). «Other Things Equal: Milton». Eastern Economic Journal. 29 (1): 143–146. JSTOR 40326463.
- Steelman, Aaron (2008). «Friedman, Milton (1912–2006)». In Hamowy, Ronald (ed.). The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, CA: SAGE; Cato Institute. էջեր 195–197. doi:10.4135/9781412965811.n118. ISBN 978-1-4129-6580-4. LCCN 2008009151. OCLC 750831024.
- Wood, John Cunningham, and Ronald N. Wood, ed. (1990), Milton Friedman: Critical Assessments, v. 3. Scroll to chapter-preview links. Routledge.
- Блауг М. Фридмен, Милтон // Великие экономисты после Кейнса = Great Economists since Keynes: An introduction to the lives & works of one handred great economists of the past. — СПб.: Экономикус, 2009. — С. 316-321. — 384 с. — (Библиотека «Экономической школы», вып. 42). — 1 500 экз. — ISBN 978-5-903816-03-3
- Илларионов А. Фридман и Россия։ Судьба великого экономиста как ответ на вопрос, почему одни страны процветают, а другие приходят в упадок // Публикации Института Катона Արխիվացված 2008-05-03 Wayback Machine. — 18.11.2007 г.
- Усоскин В. М. Денежный мир Милтона Фридмана. — М.։ Наука, 1989
- Ebenstein L. Milton Friedman։ A Biography. — New York and Basingstoke, England։ Palgrave Macmillan, 2007—272 p. — ISBN 978-1-4039-7627-7.
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 3,0 3,1 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Milton Friedman, economist, dies aged 94 // Financial Times — Nikkei Inc., 2006. — ISSN 0307-1766; 1476-8844
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Rockoff H. Friedman, Milton (31 July 1912–16 November 2006) // American National Biography Online / S. Ware — [New York]: Oxford University Press, 2017. — ISSN 1470-6229 — doi:10.1093/ANB/9780198606697.ARTICLE.2001952
- ↑ 6,0 6,1 6,2 https://archive.org/details/openmind_ep494
- ↑ 7,0 7,1 7,2 http://www.legacy.com/obituaries/sfgate/obituary.aspx?pid=173292483
- ↑ 8,0 8,1 8,2 http://www.theguardian.com/business/2006/nov/16/usnews.internationalnews
- ↑ https://www.nbcnews.com/id/wbna15750712
- ↑ Find A Grave — 1996.
- ↑ Notable Names Database — 2002.
- ↑ 12,0 12,1 Scientific Legacy Database — Institute of Mathematical Statistics.
- ↑ 13,0 13,1 https://www.econometricsociety.org/society/organization-and-governance/fellows/memoriam
- ↑ Internet Archive — 1996.
- ↑ https://phillysoc.org/about/distinguished-members
- ↑ https://phillysoc.org/about/past-trustees
- ↑ CONOR.Sl
- ↑ 18,0 18,1 Mathematics Genealogy Project — 1997.
- ↑ The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1976 — Nobel Foundation, 2019.
- ↑ Chira S. D. Schmidt, Friedman, Cousteau, 8 Others Receive Honoraries at Commencement(անգլերեն) // The Harvard Crimson — (untranslated): 1979.
- ↑ 21,0 21,1 «Milton Friedman on nobelprize.org». Nobel Prize. 1976. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 12-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 20-ին.
- ↑ «Commanding Heights : The Chicago School | on PBS». www.pbs.org. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 17-ին.
- ↑ «Our Legacy». Becker Friedman Institute (ամերիկյան անգլերեն). Chicago. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 17-ին.
{{cite web}}
: CS1 սպաս․ url-status (link) - ↑ Chicago Remembers Milton Friedman, Sanderson, Allen; 2012, University of Chicago, [1]
- ↑ Sowell, Thomas (2001). A Personal Odyssey. Simon and Schuster. էջ 320. ISBN 0743215087.(չաշխատող հղում)
- ↑ Van Overtveldt, Johan (2009). The Chicago School: How the University of Chicago Assembled the Thinkers Who Revolutionized Economics and Business. Agate Publishing. էջ 8. ISBN 978-1-57284-649-4.
- ↑ «Milton Friedman». Commanding Heights. PBS. 2000 թ․ հոկտեմբերի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2011 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
- ↑ "Milton Friedman—Economist as Public Intellectual" Արխիվացված Մայիս 29, 2009 Wayback Machine. . Dallasfed.org (April 1, 2016). Retrieved on September 6, 2017.
- ↑ Mark Skousen (2009). The Making of Modern Economics: The Lives and Ideas of the Great Thinkers. M.E. Sharpe. էջ 407. ISBN 978-0-7656-2227-3.
- ↑ Friedman, Milton (1968). The Role of Monetary Policy. էջեր 215–31. ISBN 9780333594520.
{{cite book}}
:|work=
ignored (օգնություն) - ↑ Krugman, Paul R. (1995). Peddling prosperity : economic sense and nonsense in the age of diminished expectations. New York: W. W. Norton. էջ 43. ISBN 9780393312928.
- ↑ Edward Nelson (April 13, 2011). "Friedman's Monetary Economics in Practice" Արխիվացված Դեկտեմբեր 31, 2014 Wayback Machine. "in important respects, the overall monetary and financial policy response to the crisis can be viewed as Friedman's monetary economics in practice. ... Friedman's recommendations for responding to a financial crisis largely lined up with the principal financial and monetary policy measures taken since 2007". "Review" in Journal of Economic Literature (December 2012). 50#4. pp. 1106–09.
- ↑ Ebenstein, Lanny (2007). Milton Friedman: A Biography. St. Martin's Publishing Group. էջ 208. ISBN 9780230604094.
- ↑ "Milton Friedman (1912–2006)" Արխիվացված Հունվար 3, 2007 Wayback Machine. Econlib.org. Retrieved on September 6, 2017.
- ↑ Maureen Sullivan (2016 թ․ հուլիսի 30). «Milton Friedman's Name Disappears From Foundation, But His School-Choice Beliefs Live On». Forbes. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.
- ↑ «Friedman Foundation changes name to focus on benefits of educational choice». Atlas Network. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 23-ին.
- ↑ Caldwell, Bruce. «Milton Friedman». Encyclopedia Britannica. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 2-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 2-ին.
- ↑ "Capitalism and Friedman" (editorial). The Wall Street Journal. November 17, 2006.
- ↑ Václav Klaus (2007 թ․ հունվարի 29). «Remarks at Milton Friedman Memorial Service». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հուլիսի 2-ին. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 22-ին.
- ↑ Johan Norberg (October 2008). "Defaming Milton Friedman: Naomi Klein's disastrous yet popular polemic against the great free market economist" Արխիվացված Ապրիլ 11, 2010 Wayback Machine. Reason Magazine. Washington, D.C.
- ↑ Friedman 1999 , p. 506.
- ↑ William L Davis, Bob Figgins, David Hedengren and Daniel B. Klein (May 2011). "Economic Professors' Favorite Economic Thinkers, Journals, and Blogs" Արխիվացված Դեկտեմբեր 18, 2011 Wayback Machine. Econ Journal Watch. 8(2). pp. 126–46.
- ↑ «Milton Friedman, a giant among economists». The Economist. 2006 թ․ նոյեմբերի 23. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 20-ին.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Միլթոն Ֆրիդմենի կենսագրությունը Նոբելյան մրցանակի կայքում
- Collected Works of Milton Friedman (Multiple Text, audio, video)
- The Milton Friedman papers at the Hoover Institution Archives
- Selected Bibliography for Milton Friedman at the University of Chicago Library
- Profile and Papers at Research Papers in Economics/RePEc
- Միլթոն Ֆրիդմեն collected news and commentary at Նյու Յորք Թայմս
- Միլթոն Ֆրիդմեն Internet Movie Database կայքում
- Becker Friedman Institute at the University of Chicago
- The Foundation for Educational Choice
- Milton Fridman at Scarlett
- Կաղապար:Nobelprize with the Prize Lecture December 13, 1976 Inflation and Unemployment
- Inflation and Unemployment 1976 lecture at NobelPrize.org
- Nobel Memorial Prize acceptance speech
- «Milton Friedman (1912–2006)». The Concise Encyclopedia of Economics. Library of Economics and Liberty (2nd ed.). Liberty Fund. 2008.
- Interview with Milton Friedman, Dominic Streatfeild, May 25, 2000, source material for Cocaine: An Unauthorised Biography
- Milton Friedman vs. The Fed Bailout by Michael Hirsh, Newsweek, July 17, 2009
- Four Deformations of the Apocalypse, David Stockman, The New York Times, July 31, 2010
- Roberts, Russ. «Milton Friedman Podcasts». EconTalk. Library of Economics and Liberty.
- A collection of Milton Friedman's works
- Տեսաֆիլմեր
- Appearances on C-SPAN
- "The Open Mind – Living Within Our Means (1975)"
- "The Open Mind – A Nobel Laureate on the American Economy (1977)"
- Free To Choose ՅուԹյուբում
- Milton Friedman, Commanding Heights, PBS, October 1, 2000, interview, profile and video
- "Free To Choose" (1980), a PBS TV series by Milton Friedman
- Milton Friedman at the Cato Institute
- Free to Choose Network
Պարգևներ | ||
---|---|---|
Նախորդող: Leonid Vitaliyevich Kantorovich |
Laureate of the Nobel Memorial Prize in Economics 1976 |
Հաջորդող: Bertil Ohlin |
|
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միլթոն Ֆրիդմեն» հոդվածին։ |
|
Քաղվածելու սխալ՝ <ref>
tags exist for a group named "Ն", but no corresponding <references group="Ն"/>
tag was found
- Հուլիսի 31 ծնունդներ
- 1912 ծնունդներ
- Բրուքլինում ծնվածներ
- Նոյեմբերի 16 մահեր
- 2006 մահեր
- Սան Ֆրանցիսկո քաղաքում մահացածներ
- ԱՄՆ-ում թաղվածներ
- Չիկագոյի համալսարանում դասավանդողներ
- ԱՄՆ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամներ
- Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամներ
- Ամերիկյան փիլիսոփայական ընկերության անդամներ
- Կոլումբիայի համալսարանի շրջանավարտներ
- Ռատգերսի համալսարանի շրջանավարտներ
- Չիկագոյի համալսարանի շրջանավարտներ
- Քեմբրիջի համալսարանի շրջանավարտներ
- Ազատության նախագահական մեդալով պարգևատրվածներ
- Տնտեսագիտության բնագավառում Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ
- ԱՄՆ-ի հանրապետական կուսակցության անդամներ
- Գիտնականներ այբբենական կարգով
- Անձինք այբբենական կարգով
- 20-րդ դարի ամերիկացի տղամարդ գրողներ
- 20-րդ դարի ամերիկացի տնտեսագետներ
- 21-րդ դարի ամերիկացի տղամարդ գրողներ
- Ամերիկացի գիտնականներ
- Ամերիկացի գրողներ
- Ամերիկացի հակակոմունիստներ
- Ամերիկացի նոբելյան մրցանակակիրներ
- Ամերիկացի տնտեսագետներ
- Կոլումբիայի համալսարանի դասախոսներ
- Հրեա հակակոմունիստներ
- Հրեա նոբելյան մրցանակակիրներ