Ֆադու

Ֆադու fado
Ոճային հիմքեր	Պորտուգալական երաժշտություն
Մշակութային հիմքեր	19-րդ դարի սկիզբ, Լիսաբոն, Պորտուգալիա
Ծագման ժամանակ	19-րդ դար
Ծագման երկիր	Պորտուգալիա
Բխող ժանրեր	Կոիմբրա ֆադու

Ֆադու, նկարիչ` Ժոզե Մալոա (1910 թվական)

Ֆադու (պորտ.՝ fado` լատ.՝ fatum բառից, որ նշանակում է ճակատագիր), ավանդական պորտուգալական երաժշտության հատուկ ոճ, որում զգացմունքային առումով գերակշռում է միայնության, նոստալգիայի, տխրության և սիրային կարոտի զգացումների բարդ համադրումը, որ պորտուգալերենում կոչվում է սաուդադի (պորտ.՝ saudade): Պորտուգալական կիթառի համադրությամբ լիրիկական սոլո երգերի տարատեսակներ են:

Պատմություն

Fado Verdes Anos խումբը Կոիմբրայից

Ժանրը վերջնականապես ձևավորվել է 19-րդ դարի սկզբում հունական ազգային, արաբական երաժշտությունների խառնման արդյունքում` բրազիլական երաժշտության ազդեցությամբ: Ֆադուն կարևոր տեղ է զբաղեցնում պորտուգալացիների ազգային ինքնարտահայտման գործում և շատ է տարբերվում իսպանական պայծառ և կենդանի ռիթմերից, որոնք արտահայտում են իսպանական կտրուկ բնավորությունը: Ֆադուում տեսանելի է պորտուգալացիների նուրբ և մելանխոլիկ հոգին:

Գոյություն ունի ֆադուի երկու հիմնական կենտրոն. Լիսաբոն և Կոիմբրա: Ֆադուի կոիմբրյան ոճը կապված է Կոիմբրայի համալսարանի ակադեմիական ավանդույթների հետ: Այն ունի առավել նուրբ մեղեդիներ և կատարվում է բացառապես տղամարդկանց կողմից: Լիսաբոնում ֆադուն հիմնականում կատարում են այսպես կոչված ֆադուի տներում (պորտ.՝ casa do fado) ինչպես տղամարդկանց, այդպես էլ կանանց կողմից:

Ֆադուի առաջին կատարողը (ֆադիշտա) համարվում է Մարիա Սևերան, ով երգում էր և կիթառ էր նվագում Մորարիայի փողոցներում (Լիսաբոնի ամենահին կենտրոնական շրջաններից մեկը): Կապելան փողոցում պահպանվել է տուն, որում նա ծնվել և ապրել է: 2013 թվականի Մարիա Սևերայի տանը բացվել է համանուն ֆադուի տունը:

Ֆադուի թագուհին համարվում է Ամալիա Ռոդրիգեշը: Պորտուգալացի կատարող Մարիզան շատ բան է արել, որպեսզի այդ ոճը գտնի իր ունկնդրողին այլ երկրներում ևս: Ժամանակակից ֆադու կատարող Անա Մոուրան իր համաշխարհային հռչակի շնորհիվ ամրապնդեց ֆադուի «իշխանությունը» համաշխարհային բեմում:

2011 թվականի նոյեմբերի 27-ին ՅՈՒՆԵՍԿՈ-ն ֆադուն ներառել է մարդկության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցանկում:

Հայտնի կատարողներ

Ֆադիշտներ

Երգչուհի Ռոմանա Վիեյրան ֆադու է կատարում Սան Ֆրանցիսկոյում (ԱՄՆ)

• Ամալիա Ռոդրիգեշ
• Դուլսե Պոնտեշ
• Կարլուշ դու Կարմու
• Արժենտինա Սանտուշ
• Կրիշտինա Բրանկու
• Մարիզա
• Կամանե
• Միզիա
• Անա Մոուրա
• Մարիա Անա Բոբոնե
• Էլդեր Մոուտինյո
• Կրիշտիանու դե Սոուզա
• Մարկո Ռոդրիգեշ
• Պեդրու Մոուտինյու
• Մարկո Օլիվեիրա
• Կարմինյու
• Ֆերնանդու Մաուրիսիու
• Ալֆրեդո Մարսինեյրու
• Ժուան Ֆարինյա
• Մաքս
• Էրմինիա Սիլվա
• Լուսիլիա դու Կարմու
• Կուկա Ռոզետա
• Անտոնիո Զամբուժու
• Յոլա Դինիշ
• Իզաբել Նարոնիա
• Վանեսսա Ալվեշ
• Կրիշտիանա Ագուաշ

Կիթառահարներ

• Անտոնիու Շաինյու
• Կարլուշ Պարեդեշ
• Լուիշ Գերեյրու
• Ժոզե Մանուիլ Նետու
• Անտոնիո Նետու
• Սանդրու Կոշտա

Խմբեր

• Madredeus

Ֆիլմերում

• 2007 թվականին իսպանացի կինոռեժիսոր Կառլոս Սաուրան նկարել է Ֆադու դոկումենտալ ֆիլմը, որը ներառում էր պորտուգալացիների երգիչների կողմից այդ ոճի կատարումներ և նրանց հետ հարցազրույցներ:

Արտաքին հղումներ

• Portal do Fado
• Terreiro do Fado(պորտ.)
• Verdes Anos — Grupo de fados de Coimbra(պորտ.)
• Rosabranca ռուսալեզու ալիք ֆադուի մասին youtube-ում