Տեմեկուլա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Տեմեկուլա
Դրոշ

ԵրկիրԱմերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ
Հիմնադրված է1989 թ.
Մակերես96,548756 կմ², 78,133454 կմ²
ԲԾՄ1017 ֆուտ
Բնակչություն▲110 003 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[1]
Ժամային գոտիUTC-8, PDT? և UTC-7
Հեռախոսային կոդ951
Փոստային դասիչ92589–92593, 92589 և 92591
Պաշտոնական կայքcityoftemecula.org​(անգլ.)
Տեմեկուլա (ԱՄՆ)##
Տեմեկուլա (ԱՄՆ)

Տեմեկուլա (անգլ.՝ Temecula), քաղաք ԱՄՆ-ի Կալիֆոռնիա նահանգի Ռիվերսայդ շրջանում։ Բնակչությունը կազմում է 109 428 մարդ (2014 թվականի տվյալներով)։ Ամենամեծ թվով բնակչություն ունեցող շրջանի քաղաքների ցանկում զբաղեցրել է 5-րդ տեղը, Կալիֆոռնիայի այդպիսի ցուցակում՝ 59-րդ և ԱՄՆ-ում՝ 259-րդ տեղը։ Քաղաքի անունը գալիս է հնդկական Տեմեեկունգա բառից, որը թարգմանվում է որպես «Արևի տեղ»[2] կամ որպես «Այն վայրը, որտեղ Արևը փայլում է մառախուղի միջով»[3]։

Աշխարհագրություն, տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեմեկուլան գտնվում է այսպես կոչված Ներքին կայսրության հարավարևմտյան մասում։ Հյուսիս-արևմուտքից Տեմեկուլան սահմանակից է Մուրրիետա քաղաքին, արևմուտքից, հարավից և հարավ-արևելքից քաղաքին հարում են բլուրներ, արևելքից` խաղողի այգիներ։ Քաղաքի տարածքը 78,13 կմ² է, ներառյալ բաց ջրերի 0,04 կմ² տարածքը (0,05%)։ Քաղաքն ունի 39 զբոսայգի[4]։

Քաղաքով անցնում է I-15 հիմնական մայրուղին, I-215 և SR 79 ավտոճանապարհները, օդային հաղորդակցությունն ապահովում է Մուրիետա օդանավակայանով (Ֆրենչ Վալլի)[5]։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքն ունի միջերկրածովյան կլիմա (Csa՝ ըստ Կյոպենի)[6]։ Ամենաշոգ ամիսը սովորաբար օգոստոսն է, ամենացուրտը՝ դեկտեմբերը։ Անձրևոտ սեզոնը տևում է նոյեմբերից մարտ ամիսը՝ գագաթնակետին հասնեկով փետրվարին (94 մմ), ամենաչոր ամիսը հունիսն է (1 մմ-ից պակաս), քաղաքի վրա տարեկան տեղումները կազմում են միջինում 359 մմ անձրև։ Փոթորիկները հաճախակի են լինում ձմռանը, հատկապես «Էլ Նինոյի տարիներին»։ Մայիս-հունիս ամիսների առավոտյան հաճախ նկատվում է Marine layer կլիմայական երևույթը։ Նոյեմբերից փետրվար ամիսներին Տեմեկուլայում գերակշռում են Սանտա Անայի հյուսիսարևելյան չոր քամիները։ Ձյունը հազվադեպ է տեղում քաղաքում, չնայած 2014 թվականի նոյեմբեր և դեկտեմբեր ամիսներին, երբ իրական ձյան տեղումներ են եղել Տեմեկուլային, ինչը կարող էր բացառություն լինել[7][8]։ Բացառիկ կլիմայական երևույթ է նաև տորնադոն, որը քաղաք է հասել 2005 թվականի փետրվարի 19-ին[9]։ Քաղաքում գրանցված օդի առավելագույն ջերմաստիճանը 46 °С է, նվազագույնը՝ -10 °С[10][11]:

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1797 թվականին հայր Խուան Նորբերտո դե Սանտյագոն և կապիտան Պեդրո Լիսալդեն, յոթ զինվորների և հինգ հնդիկ ուղեկցորդների հետ միասին հասել են Տեմեկուլայի հովիտ։ Խումբը տեղ է փնտրել հերթական միսիան հիմնելու համար։ Հենց այդ ժամանակ սուրբ հայրն օրագրում գրառում է կատարել «Տեմեկուլա կոչվող հնդկական գյուղի» հայտնաբերման վերաբերյալ[12]։ 1845 թվականին Վերին Կալիֆոռնիայի վերջին նահանգապետ Պիո Պիկոն ոմն Պաբլո Ապիսին է տվել Լիթլ-Տեմեկուլա ռանչոն՝ 9 կմ²-ից մի փոքր ավելի տարածքով[13][14]։

1859 թվականի ապրիլի 22-ին Տեմեկուլայում՝ խանութի շենքում, բացվել է առաջին փոստային բաժանմունքը։ Այն դարձել է նահանգի երկրորդ փոստը, որը զիջում էր միայն Սան Ֆրանցիսկոյին։ 1882 թվականին հիմնադրվել է «Պեչանգա» հնդկական ռեզերվացիան՝ մոտ 16 կմ² տարածքով, քաղաքից մոտ 13 կիլոմետր հեռավորության վրա։

1904 թվականին Ռանչո Տեմեկուլան, Լիթլ Տեմեկուլան և մոտակայքում գտնվող մի քանիսը գնել է Վալտեր Լ. Վայլը, 1906 թվականին նա մահացել է Լոս Անջելեսում դժբախտ պատահարի հետևանքով, բայց նրա որդին՝ Մելոնը, որն այլ հովանավորների հետ միասին հիմնադրել և 1914 թվականին բացել է Տեմեկուլայի Առաջին ազգային բանկը, շարունակել է իր բիզնեսը։ 1910 թվականին Տեմեկուլայում հիմնադրվել է Սուրբ Կատերինայի և Ալեքսանդրիայի կաթոլիկ ծխարանը, 1917 թվականին ստեղծվել է մատուռ։ Ծխականների թվի ավելացման պատճառով եկեղեցին շուտով տեղափոխվել է այլ վայր, և այս մատուռը մեկ դոլարով վաճառվել է «Հին քաղաքի» թանգարանին[15]։ 1915 թվականին քաղաքում հայտնվել է առաջին երկշղթա ասֆալտապատ ճանապարհը։ Մինչև 1947 թվականը Մալոն Վեյլի ունեցվածքի մակերեսը կազմում էր մոտ 354 կմ², կենտրոնը եղել է Տեմեկուլան։ 1948 թվականին կանգնեցվել է ամբարտակ՝ արգելափակելով Տեմեկուլա Քրիք գետի հոսքը և ստեղծելով Վայլ Լեյք ջրամբարը (մակերեսը՝ մոտ 4,5 կմ², ծավալը՝ 42-63 միլիոն մ³), որը լուծել է Տեմեկուլայում ջրի պակասի խնդիրը[16]։ 1964 թվականին Վայլա ռանչոն վաճառվել է Kaiser Aetna partnership-ին[17]։ Շուտով տարածքն ընդլայնվել է մինչև 395 կմ² և անվանվել Ռանչո Կալիֆոռնիա։ 1980-ականների սկզբին կառուցվել է Տեմեկուլայի միջով անցնող I-15 մայրուղին, ինչը հանգեցրել է բնակչության կտրուկ աճի։ Տասնամյակի ընթացքում քաղաքի բնակչությունը ավելացել է ավելի քան 15 անգամ՝ 1,8-ից հասնելով 27,1 հազարի։

1989 թվականին Տեմեկուլայում հայտնվել է դավանական քրիստոնեությունից դուրս առաջին եկեղեցին[18]։ 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Ռանչո Կալիֆոռնիա բնակավայրին տրվել է Տեմեկուլա անունը (70 %-ը քվեարկել է այս անվան օգտին, 11 %-ից պակաս՝ Ռանչո Կալիֆոռնիայի օգտին)[19] և ստացել «քաղաքի»(city) կարգավիճակ[20]։ 2005 թվականին քաղաքի տարածքը և նրա բնակչությունը կտրուկ ավելացել է (մինչև 90,000 մարդ)՝ մոտակա Ռեդոկ բնակավայրի միացման պատճառով[21][22]։ 2010 թվականին հաղթահարվել է 100 000 բնակիչների նշագիծը։ 2015 թվականի մայիսի 15-ին «Պեչանգա» խաղատանը տեղի է ունեցել Bellator MMA ընդհանուր մարտարվեստների մրցումը[23][24]։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1994-2014 թվականներին Տեմեկուլայում է գտնվել Outdoor Channel հեռուստատեսության կառավարման կենտրոնը։

2013 թվականի տվյալներով՝ զբոսաշրջության բաղադրիչը քաղաքին բերում է տարեկան ավելի քան 620 միլիոն դոլար եկամուտ և տալիս 6580 աշխատատեղ[25]։

2013 թվականի վերջին քաղաքի հիմնական գործատուները եղել են[26]․

  • Խաղատուն «Պեչանգա» - 4100 աշխատատեղ (քաղաքի բոլոր աշխատող բնակիչների 7.34 %-ը)
  • Տեմեկուլա հովտի միացյալ դպրոցական շրջան - 2604 (4,66 %)
  • Abbott Laboratories (Guidant) - 2000 (3,58 %)
  • Professional Hospital Supply`1,600 (2,86 %)
  • International Rectifier- 750 (1,34 %)
  • Costco - 340
  • Macy's - 300
  • Millipore Corporation - 270
  • Norm Reeves Auto Group / DCH - 260
  • Masco - 240

Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Խաղողի այգիներ - քաղաքում աշխատում են շուրջ 40 գինեգործներ, որոնք մշակում են ավելի քան 14 կմ² խաղողի այգիներ, որոնք գտնվում են քաղաքի տարածքում և նրա շուրջը։
  • Օդապարիկների և գինու փառատոնը (1984 թվականից ամեն տարի անցկացվում է Սկիների ջրամբարում (քաղաքից մոտ 15 կմ հյուսիս-արևելք)[27])
  • Միջազգային կինոփառատոն Տեմեկուլայի հովտում (1995-2011, 2014-ից[28])
  • Ջազի[29], փողոցային նկարչության փառատոններ[30], «հունական»
  • Հնդկական խաղատուն «Պեչանգա» (517 սենյակ, 17,500 մ² խաղահրապարակ, գործում է 2002 թվականից)
  • Ինը գոլֆի դաշտեր
  • Մուտքը «Հին քաղաք»
    Մուտքը «Հին քաղաք»
  • Խաղողի այգիներ
    Խաղողի այգիներ
  • Օդապարիկների և գինու փառատոն
    Օդապարիկների և գինու փառատոն
  • Խաղատուն «Պեչանգա»
    Խաղատուն «Պեչանգա»
  • Տեմեկուլա և Մուրիետա քաղաքների տեսարան ինքնաթիռից
    Տեմեկուլա և Մուրիետա քաղաքների տեսարան ինքնաթիռից

Մշակույթում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կինո
  • Տեմեկուլայում նկարահանվել են «Աստղային ուղի։ Հաջորդ սերունդը» սերիալի «Աշխարհի բոլոր բարիքները» (1994) դրվագի եզրափակիչ տեսարանները (խաղողի այգում)։
  • Տեմեկուլայում տեղի են ունեցել «Վաճառող» ֆիլմի հիմնական նկարահանումները (2009)։
  • 2013 թվականին Տեմեկուլայում տեղի են ունեցել Food Network հեռուստաալիքի «Էսեպրեսս-ռեստորան» հաղորդման թողարկման նկարահանումները[31]։
Գրականություն
  • Հելեն Հանթ Ջեքսոնի «Ռամոնա» վիպակ (1884)[32]։

Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմական բնակչություն
ՄարդահամարԲնակ.Note%±
19801783—
199027 09914 199%
200057 7161130%
2010100 097734%
2014 (est.)109 428[33]93%
2010 թվական

2010 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ Տեմեկուլայում բնակվում էր 100,097 մարդ՝ 49,002 տղամարդ և 51,095 կին։ Բնակչության 30,7 %-ը մինչև 18 տարեկան էին, իսկ 7,8 %-ը՝ 65-ից բարձր, քաղաքի բնակչի միջին տարիք՝ 33,4: 100 իգական սեռի ներկայացուցիչի համեմատությամբ տղամարդկանց թիվը կազմում էր 95,9, իսկ 100 չափահաս կանանց դեպքում՝ 93,9 համադրելի տարիքի տղամարդիկ։ Ռասայական կազմը՝ 70,8 % սպիտակամորթներ, 4,1% սևամորթներ/աֆրոամերիկացի, 1,1% բնիկ ամերիկացի, 9,8% ասիական, 0,4 % Խաղաղօվկիանոսյան կղզիներից, այլ՝ 7,9%, խառը ռասա՝ 5,9 %, իսպանախոս (ցանկացած ռասա)՝ 24,7%:

Քաղաքում կար 25 826 ընտանիք և 31 781 տնային տնտեսություն, որոնցից 50,2 %-ը մինչև 18 տարեկան երեխաներ ունեին։ Տնային տնտեսությունների 64,5%-ը հետերոսեքսուալ զույգեր էին, ամուսնացած և միասին ապրող, 11,8%-ը՝ կանայք՝ առանց ամուսնու տնային տնտեսություններ, 5 %-ը՝ տղամարդիկ, առանց կնոջ տնային տնտեսություններ, 4,6 %-ը՝ հետերոսեքսուալ զույգեր, որոնք միասին ապրում էին քաղաքացիական ամուսնության մեջ և 0,6 %-ը նույնասեռ զույգերն էին, ովքեր ապրում էին ամուսնությամբ կամ քաղաքացիական ամուսնությամբ։ Տնային տնտեսության միջին չափը 3,15 էր, ընտանիքի չափը՝ 3,46[34]։

2013 թվական

2013 թվականին Տեմեկուլայում բնակվում էր մոտ 106,780 մարդ՝ 48,2% տղամարդ և 51,8% կին։ Քաղաքաբնակների միջին տարիքը 32,9 տարի էր, պետական միջինը՝ 35 տարի։ 2009-2013 թվականների տնային տնտեսությունների միջին եկամուտը կազմել է տարեկան 78,356 դոլար, քաղաքային բնակիչների 8,5% -ն ապրում էր աղքատության շեմից ցածր[35]։

2014 թվական

Քաղաքի բնակիչներն իրենց նախնիների ծագման մասին պատմել են հետևյալը՝ գերմանացիներ՝ 11,1%, իռլանդացիներ՝ 8,9%, բրիտանացիներ՝ 7%, իտալացիներ՝ 3,4%, լեհեր՝ 2,6%, ֆրանսիացիներ՝ 2,1%: 15 տարեկանից բարձր բնակիչների հարցումը ցույց է տվել, որ քաղաքաբնակների 33,9%-ը ամուսնացած չէ և երբեք չի եղել ամունացած, 53,9%-ը ամուսնացած է և միասին են ապրում, 1,6%-ը ամուսնացած է, բայց ապրում են առանձին, 2,9 %-ը այրի է և 7,6 %-ը՝ ամուսնալուծված։

Բնակչության 14,8 %-ը ծնվել է Միացյալ Նահանգներից դուրս, նահանգի 27,1%-ը միջին ցուցանիշի դեպքում։

2014 թվականի հունիս ամսվա դրությամբ գործազրկությունը քաղաքում կազմել է 5,7 %, պետական միջին ցուցանիշը՝ 7,3 %[36]:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 2020 թվականի ԱՄՆ մարդահամար / United States Census Bureau
  2. ↑ История племени печанга (անգլ.) на сайте pechanga-nsn.gov
  3. ↑ История «Старого города» Темекула Արխիվացված 2015-07-12 Wayback Machine (անգլ.) на сайте temeculainformation.com
  4. ↑ KaBOOM! names Temecula among 217 «Playful City USA» communities Արխիվացված 2015-07-13 Wayback Machine (անգլ.) – sddt.com, 10 մայիսի, 2013
  5. ↑ Ֆրենչ Վալլի օդանավակայանը (անգլ.) airnav.com կայքում
  6. ↑ Эрик Кауфманн. Climate and Topography Արխիվացված 2012-11-19 Wayback Machine (անգլ.) dfg.ca.gov կայքում
  7. ↑ Snowfall in the Temecula Valley: November 21, 2004 (անգլ.) weathercurrents.com կայքում
  8. ↑ Реджинальд Стэнли. Snow blankets Inland valleys, foothills Wednesday morning (անգլ.) на сайте weathercurrents.com, 31 декабря 2014
  9. ↑ Tornados Tear Through Fallbrook, Rainbow and Temecula: February 19, 2005 (անգլ.) на сайте weathercurrents.com
  10. ↑ Տեմեկուլայի կլիման (անգլ.) weathercurrents.com կայքում
  11. ↑ Տեմեկուլայի կլիման (անգլ.) weather.com կայքում
  12. ↑ Дик Даймонд. Деревня Темекула Արխիվացված 2015-02-02 Wayback Machine(անգլ.) на сайте vailranch.org
  13. ↑ Պաբլո Ապիսի հողային գրանտի քարտեզը
  14. ↑ Տեմեկուլա գյուղի քարտեզը
  15. ↑ Ջենիֆեր Կաբանի, Temecula parish to mark 100 years(անգլ.) sandiegouniontribune.com կայքում, 5 նոյեմբերի, 2010
  16. ↑ Վայլ-Լեյք Արխիվացված 2015-07-13 Wayback Machine(անգլ.) cdec.water.ca.gov կայքում
  17. ↑ Ребекка Маршалл Фарнбах. Setting the Stage for the Vails Արխիվացված 2017-03-05 Wayback Machine(անգլ.) на сайте vailranch.org
  18. ↑ Официальный сайт церкви внеконфессионального христианства в Темекула(անգլ.)
  19. ↑ Տեմեկուլայի համառոտ պատմությունը Արխիվացված 2011-05-14 Wayback Machine(անգլ.) քաղաքի Պատմական միության կայքում
  20. ↑ Города Калифорнии по дате инкорпорирования Արխիվացված 2013-02-21 Wayback Machine(անգլ.) на сайте calafco.org, стр. 1
  21. ↑ Pablo Apis and Temecula (История Темекула 1792—1990) Արխիվացված 2015-05-05 Wayback Machine(անգլ.) на сайте sandiegohistory.org
  22. ↑ История Темекула 1797—1969(անգլ.) на сайте oldtemecula.com
  23. ↑ Подробнее см. ст. Bellator MMA in 2015#Bellator 137(անգլ.)
  24. ↑ Сергей Ващенко. Кровавый май. 6 самых крутых поединков минувшего месяца(ռուս.) на сайте sovsport.ru, 1 июня 2015
  25. ↑ Աարոն Քլևերի, Temecula: Huge uptick for local tourism industry (անգլ.), pe.com, 19 հուլիսի, 2013
  26. ↑ Ամփոփիչ ամենամյա ֆինանսական զեկույց (անգլ.) քաղաքի պաշտոնական կայքում, 30 հունիսի, 2014, էջ 171
  27. ↑ Օդապարիկների և գինու փառատոնի պաշտոնական կայք (անգլ.)
  28. ↑ Կինոփառատոնի պաշտոնական կայքը (անգլ.)
  29. ↑ Официальный сайт джаз-фестиваля (անգլ.)
  30. ↑ Официальный сайт фестиваля уличного рисования Արխիվացված 2002-04-08 Wayback Machine (անգլ.)
  31. ↑ Tantrum in Temecula (անգլ.), foodnetwork.com
  32. ↑ «Ռամոնա» (անգլ.)
  33. ↑ Incorporated Places and Minor Civil Divisions Datasets: Subcounty Resident Population Estimates: April 1, 2010 to July 1, 2014 — Temecula Արխիվացված 2015-09-24 Wayback Machine (անգլ.) на сайте census.gov
  34. ↑ Перепись населения США-2010 — Темекула (անգլ.) на сайте census.gov
  35. ↑ Տեմեկուլայի ժողովրդագրությունը 2007—2013 Արխիվացված 2012-09-21 Wayback Machine (անգլ.), quickfacts.census.gov
  36. ↑ Տեմեկուլա․ ժողովրդագրություն, տնտեսություն, հանցագործություն, առողջապահություն և այլն (անգլ.) city-data.com կայքում

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տեմեկուլա» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Տեմեկուլա&oldid=9132581» էջից