Վաղարշ III
| Վաղարշ III | |
| Մասնագիտություն՝ | գերիշխան |
|---|---|
| Դինաստիա | Արշակունիներ |
| Քաղաքացիություն |  Հայաստան
|
| Հայր | Պապ Արշակունի |
| Մայր | Զարմանդուխտ |
Վաղարշ III[1] (4-րդ դար), հայ արքայազն, ով 378-ից 386 թվականներին եղբոր՝ Արշակ III-ի հետ եղել է հռոմեական ազդեցության տակ գտնվող Արշակունյաց Հայաստանի համագահակալ։
Ընտանիքը և կյանքի վաղ շրջանը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վաղարշը հայոց թագավոր Պապի (370-374) ու նրա կնոջ՝ Զարմանդուխտի երկրորդ որդին էր[2]. նրա ավագ եղբայրը Արշակն էր[2] (Արշակ III)։ Նրանք Արշակ II-ի ու նրա Փառանձեմ կնոջ թոռներն էին[3]։
374 թվականին հռոմեացիների ձեռքով Պապ թագավորի սպանությունից հետո, Հռոմի կայսր Վաղեսը Հայաստան է ուղարկել նրանց հորեղբորորդի Վարազդատին՝ գրավելու հայոց գահը, քանի որ Վաղարշն ու Արշակը դեռ փոքր էին երկիրը կառավարելու համար։ Վարազդատն սկսեց իշխել սպարապետ Մուշեղ Ա Մամիկոնյանի օրոք, որի ընտանիքը հռոմեամետ էր։
Գահ բարձրանալը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
378 թվականին Վարազդատը գահընկեց է արվել, Մուշեղ Մամիկոնյանն էլ սպանվել, և վերջինիս եղբայրը՝ Մանուել Մամիկոնյանն է[4] զբաղեցրել սպարապետի պաշտոնը։ Մանուելը Վարազդատին վտարել է Հայաստանից[4], գահ բարձրացրել Արշակ III-ին և Վաղարշին՝ որպես Հայաստանի թագավորների՝ իրենց մոր՝ Զարմանդուխտի անվանական գահակալության ներքո[5]։
Երկրում քաղաքական անարխիային վերջ դնելու համար Մանուելը Արշակ III-ին ամուսնացրել է իր դստեր՝ Վարդանդուխտի հետ[6], իսկ Վաղարշին՝ Բագրատունյաց տոհմից Սահակ իշխանի դստեր հետ[7]։ Մանուելի ձեռնարկած խելամիտ քայլերը Հայաստանին բերել են խաղաղություն, կայունություն[8]։ Նա հարգանքով է վերաբերվել Արշակ III-ին, Վաղարշին և Զարմանդուխտին[8], համագահակալ եղբայրներին մեծացրել ու դաստիարակել է[9] այնպես, կարծես նրանք լինեին իր զավակները[8]։
Վաղարշը եղբոր հետ պայքարել է կրակապաշտության և արիոսականության դեմ[10]։ Թեև Հայաստանը առաջին քրիստոնեական պետությունն էր, երկրում դեռևս պահպանվել էին զրադաշտականության, արևապաշտության և միջազգակցական ամուսնությունների հետքեր[11][12]։ Վաղարշի կարգադրությամբ ոչնչացվել են Բագավանում կառուցված կրակի տաճարն ու այնտեղ տեղադրված արձանները[11]։ Սասանյան Քարտիր մոգպետի նախաձեռնությամբ Հայաստանում հիմնվել էին կրակապաշտական մի շարք մեհյաններ, ինչի մասին վկայում են նրա արձանագրությունները[11]։
386 թվականին Վաղարշը մահացել է՝ չթողնելով ժառանգ, և Արշակ III-ը դարձել է Հայաստանի միանձնյա գահակալ։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Variations of this name include: Vologaeses, Vologaesus, Vologeses, Ologases, Valarsace, Vagharshak or Vagharsh, Valarchak, Valarshak, Valarsak, Valarsh (Armenian) and Balash (modern Persian)
- ↑ 2,0 2,1 Faustus of Byzantium, History of the Armenians, Book V, Chapter 37
- ↑ Lenski, Failure of Empire: Valens and the Roman State in the Fourth Century A.D., p.170
- ↑ 4,0 4,1 Adalian, Historical Dictionary of Armenia, p.177
- ↑ Hovannisian, The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume I: The Dynastic Periods: From Antiquity to the Fourteenth Century, p.92
- ↑ Faustus of Byzantium, History of the Armenians, Book V, Chapter 44
- ↑ Kurkjian, A History of Armenia, p.107
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Topchyan, The Problem of the Greek Sources of Movses Xorenac’i’s History of Armenia, p.42
- ↑ Adalian, Historical Dictionary of Armenia, p.xxxiii
- ↑ Terian, Patriotism And Piety In Armenian Christianity: The Early Panegyrics On Saint Gregory, p.18
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Hovannisian, The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume I: The Dynastic Periods: From Antiquity to the Fourteenth Century, p.80
- ↑ Hovannisian, Richard G. (1997). The Armenian people from ancient to modern times. Internet Archive. New York : St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-10169-5.
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Փավստոս Բուզանդ, Հայոց պատմություն, 5-րդ դար
- N. Lenski, Failure of Empire: Valens and the Roman State in the Fourth Century A.D, University of California Press, 2003
- R.G. Hovannisian, The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume I: The Dynastic Periods: From Antiquity to the Fourteenth Century, Palgrave Macmillan, 2004
- A. Terian, Patriotism And Piety In Armenian Christianity: The Early Panegyrics On Saint Gregory, St Vladimir's Seminary Press, 2005
- A. Topchyan, The Problem of the Greek Sources of Movses Xorenac’i's History of Armenia, Peeters Publishers, 2006
- V.M. Kurkjian, A History of Armenia, Indo-European Publishing, 2008
- R.P. Adalian, Historical Dictionary of Armenia, Scarecrow Press, 2010
|
