Սուրբ Ջեյմսի պալատ
| Սուրբ Ջեյմսի պալատ | |
|---|---|
 | |
| Երկիր` | .svg){kind=small} Միացյալ Թագավորություն[1] |
| Ճարտարապետական ոճ` | Աղյուսային գոթիկա |
 | |
 | |
Սբ․ Ջեյմսի պալատ (անգլ.՝ St James's Palace), Միացյալ Թագավորության ամենահին թագավորական պալատը։ Գտնվում է Վեստմինստեր քաղաքում և չնայած նրան, որ այլևս չի հանդիսանում միապետի գլխավոր նստավայրը, այն Անդամակցության խորհրդի հանդիպումների հանդիսավոր վայրն է և թագավորական ընտանիքի մի քանի անչափահաս անդամների լոնդոնյան նստավայրը։
1530-ականներին Հենրի VIII արքայի պատվերով բորոտների համար նախատեսված հիվանդանոցի տեղում կառուցված Սբ․ Ջեյմս Կրտսերին նվիրված պալատը Թյուդորների և Ստյուարտների միապետների մեծ մասի համար կարևորությամբ երկրորդն էր Ուայթհոլի պալատից հետո։ Պալատը կարևորվել է վրացական վաղ միապետության ժամանակահատվածում, բայց 18-րդ դարի վերջին և 19-րդ դարի սկզբներին իր տեղը զիջել է Բուքինգհեմյան պալատին։ Տասնամյակներ շարունակ միայն պաշտոնական առիթներով հաճախ գործածվելուց հետո, Վիկտորիա թագուհին 1837 թվականին ամեն ինչ փոխեց։ Այսօր պալատում կան մի շարք պաշտոնական գրասենյակներ, հասարակություններ և հավաքածուներ, և Միացյալ Թագավորության բոլոր դեսպաններն ու բարձրակարգ հանձնակատարները մինչ այժմ հավատարմագրված են Սբ․ Ջեյմսի դատարանին։ Պալատի թագավորական մատուռը մինչ այժմ օգտագործվում է բրիտանական թագավորական ընտանիքի գործառույթների համար։
Հիմնականում կառուցված լինելով 1531-1536 թվականների ընթացքում կարմիր աղյուսով, պալատի ճարտարապետությունը մեծ մասամբ թյուդորական ոճով է կառուցված։ 1809-ի հրդեհը ոչնչացրեց կառույցի որոշ մասերը, միապետի առանձնատները ներառյալ, որոնք երբեք չեն փոխարինվել։ 17-րդ դարից մնացած դեռ մի քանի բան կա ինտերիերում, բայց մեծ մասը վերափոխվել է 19-րդ դարում։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թյուդորներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պալատը կառուցվել է Հենրի VIII արքայի պատվերով բորոտների համար նախատեսված հիվանդանոցի տեղում, և նվիրված է Սբ․ Ջեյմս Կրտսերին։ Նոր պալատը, որը Ուայթհոլ պալատից հետո թագավորի դուրն ամենաշատն էր գալիս, կառուցվել է 1531-ից 1536 թվականներին, որպես ավելի փոքր նստավայր, թագավորական կյանքից հանգստանալու համար[2]։ Մոտակայքում գտնվող Ուայթհոլից շատ ավելի փոքր լինելով՝ Սուրբ Ջեյմսի պալատը շրջապատված էր մի շարք հաստատություններով, այդ թվում՝ գունավոր պալատ, դեսպանի պալատ և վանականների պալատ։ Առավել հայտնի առանձնահատկություն է հյուսիսային դարպասը, որը բաղկացած է չորս հարկից, դարպասի ծայրերին կան երկու ատամնավոր, թևավոր ութանկյուն աշտարակներ և կենտրոնում ժամացույց, որը զբաղեցնում էր ողջ վերին հարկը։ Ժամացույցը ավելի ուշ էին ավելացրել, և այն գոյություն ունի 1731 թվականից[3]։ Այն զարդարված է Հ. Ա. սկզբնատառերով, որոնք Հենրիի և նրա երկրորդ կնոջ` Աննա Բոլեյնի անունների սկզբնատառերն են։ Հենրին կառուցել տվեց պալատը կարմիր աղյուսով, որտեղ մանրուքները արված էին մուգ գույնի աղյուսով[2]։
Պալատը վերակառուցվել է 1544 թվականին, որի առաստաղները զարդարել էր Հանս Հոլբայնը, և այն անվանում էին «հաճելի թագավորական տուն»[4]։ Հենրի VIII-ի երեխաներից երկուսը՝ Հենրի Ֆիցզրոյը՝ Ռիչմոնդի և Սոմերսետի 1-ին դուքսը, և Մարի I-ը, մահացել են Սբ․ Ջեյմսում[5][6]։ Եղիզաբեթ Առաջինը հաճախ ապրում էր պալատում և ասում են, որ գիշեր է անցկացրել այնտեղ՝ սպասելով, որ իսպանական բանակը անցնի ջրանցքով[4]։
Ստյուարտներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1638-ին Չարլզ I-ը պալատը հանձնեց Մարիա Մեդիչին, նրա կնոջ՝ Անրիետտա Մարիայի մորը։ Մարիան երեք տարի մնաց պալատում, բայց Ֆրանսիայի նախկին կաթոլիկ թագուհու նստավայրը անպաշտպան էր խորհրդարանում, և նրան շուտով խնդրեցին մեկնել Քյոլն։ Չարլզ Ա-ն իր մահվան վերջին գիշերը անցկացրեց Սբ Ջեյմսում[7]։ Օլիվեր Կրոմվելը այնուհետև վերցրեց այն և վերածեց զորանոցի Անգլիական թագավորության ժամանակաշրջանում։ Պալատում ծնվել են Չարլզ II-ը, Ջեյմս Երկրորդը, Մերի Երկրորդը և Մեծ Բրիտանիայի թագուհի Աննան[7]։
Պալատը վերակառուցվել է Չարլզ Երկրորդի կողմից թագավորության փլուզումից հետո՝ միևնույն ժամանակ հիմք դնելով Սբ․ Ջեյմսի պուրակի ստեղծմանը։ Այն դարձավ միապետի գլխավոր նստավայրը Լոնդոնում 1698 թվականին՝ Վիլհելմ III-ի և Մերի II-ի օրոք՝ Ուայթհոլյան պալատի՝ հրդեհից հետո ոչնչացվելուց հետո, և դարձավ միապետության վարչական կենտրոն՝ այն դերը, որը նա ունի։
Հոնովեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հանովերի պալատի առաջին երկու միապետներն օգտագործեցին Սբ․ Ջեյմսի պալատը որպես Լոնդոնի իրենց հիմնական նստավայր։ Ջորջ I- ը և Ջորջ II-ը իրենց սիրուհիներին, համապատասխանաբար՝ Քենդալի դքսուհուն և Սաֆոլկի կոմսուհուն տեղավորել էին իրենց պալատում[7]։ 1757 թվականին Ջորջ II-ը պալատական գրադարանը նվիրեց Բրիտանական թանգարանին[8]. այս նվերը հետագայում դարձավ Թագավորական հավաքածուի առաջին մասը[9]։ 1809-ին հրդեհը ոչնչացրեց պալատի մի մասը, ներառյալ միապետի առանձնատները հարավ-արևելյան անկյունում[10]։ Այս բնակարանները չեն փոխարինվել՝ թագուհու մատուռը պալատի մնացած մասերից մեկուսացված թողնելով բաց տարածքում, որտեղ այժմ Մարլբորո ճանապարհն է անցնում երկու շենքերի միջև[11]։
Ջորջ III-ը համարում էր, որ Սուրբ Ջեյմսը հարմար չէ։ Թյուդորների պալատը համարվել էր անհարմար նրանով, որ իր բնակիչներին չի ապահովում բավարար մենություն, չի հանդիսանում սահման թագավորական և ընտանեկան կյանքի միջև։ 1762-ին՝ իր հարսանիքից կարճ ժամանակ անց, Ջորջը գնեց Բուքինգհեմյան տունը՝ Բուկինգհեմյան պալատի նախնական ձևը, իր թագուհու՝ Մարքլենբուրգ-Ստրիլիտցի Շառլոտի համար[12]։ Թագավորական ընտանիքը սկսեց իր ժամանակի մեծ մասն անցկացնել Բուկինգհեմյան պալատում, իսկ Սբ Ջեյմսը օգտագործվում էր միայն պաշտոնական առիթներով. Շաբաթը երեք անգամ այստես հավաքվում էին թագավորի հետ անմիջական հանդիպման համար կամ անցկացնում էին հանրային հավաքներ։ 18-րդ դարի վերջին Ջորջ III- ը նորոգեց պետական բնակարանները, բայց անտեսեց բնակելի տները[13]։ Վիկտորիա թագուհին պաշտոնականացրեց այդ քայլը 1837 թվականին՝ վերջ տալով Սբ․ Ջեյմսի կարգավիճակին, որպես միապետի առաջնային նստավայր։ Այնուամենայնիվ, դա այն տեղն էր, որտեղ 1840 թվականին Վիկտորիան ամուսնացավ իր ամուսնու՝ արքայազն Ալբերտի հետ, և որտեղ տասնութ տարի անց Վիկտորիայի և Ալբերտի ավագ երեխան՝ Արքայադուստր Վիկտորիան, ամուսնացավ իր ամուսնու՝ Պրուսիայի արքայազն Ֆրեդերիկի հետ[7]։
20-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պալատում անցկացվեց Կլոր Սեղանի երկրորդ գիտաժողովը (1931 թվական, սեպտեմբեր - դեկտեմբեր), որը վերաբերում էր Հնդկաստանի անկախությանը։ 1941 թվականի հունիսի 12-ին Միացյալ Թագավորության, Կանադայի, Ավստրալիայի, Նոր Զելանդիայի, Հարավային Աֆրիկայի Միության և Բելգիայի, Չեխոսլովակիայի, Հունաստանի, Լյուքսեմբուրգի, Հոլանդիայի, Նորվեգիայի, Լեհաստանի և Հարավսլավիայի ներկայացուցիչները, ինչպես նաև Ֆրանսիայի գեներալ Դե Գոլը հանդիպեցին և ստորագրեցին Սբ․ Ջեյմսի պալատի հռչակագիրը, որը ՄԱԿ-ի ստեղծման և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կազմման համար ստորագրված վեց պայմանագրերից առաջինն էր[14]։
Այսօր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սբ․ Ջեյմսի պալատը դեռ գործում է, և Թագավորական դատարանը դեռևս պաշտոնապես գտնվում է այնտեղ, չնայած միապետը բնակվում է այլուր։ Այն նաև արքայադուստր Աննայի, Յորքի արքայադուստր Բեատրիսի և Արքայադուստր Ալեքսանդրայի լոնդոնյան նստավայրն է։ Պալատում անցկացվում են պաշտոնական ընդունելություններ, ինչպիսիք են պետությունների ղեկավարների ընդունումը և բարեգործությունները, որոնք հովանավորվում են արքայական ընտանիքի անդամների կողմից։ Պալատը շենքերի լայնածավալ համալիրի մաս է, որի մեջ տեղակայված են դատարանների և սպասարկման տարածքների գրասենյակները։ Անմիջական պալատական համալիրը ներառում է Յորքի պալատը, որը Ուելսի արքայազնի և նրա որդիների՝ արքայազններ Ուիլյամ և Հարրիի նախկին տունն է։ Լանկաստերների պալատը, որը գտնվում է Սբ․ Ջեյմսի կողքին, օգտագործվում է Նորին Մեծության կառավարության կողմից պաշտոնական ընդունելությունների համար, իսկ հարևան Քլարենսի պալատը՝ Մայր թագուհու նախկին տունը, այժմ Ուելսի արքայազնի նստավայրն է[15]։ Պալատը նաև ծառայում էր որպես Արքայադուստր Եվգենիայի պաշտոնական նստավայր մինչև 2018 թվականի ապրիլ[16]։
Մոտակայքում գտնվող Թագուհու մատուռը, որը կառուցվել է Ինիգո Ջոնսի կողմից, կցվում է Սբ․ Ջեյմսի պալատին։ Թեև Թագուհու մատուռը ընտրված ժամանակահատվածում բաց է հասարակության համար, պալատում գտնվող Թագավորական Մատուռը հասանելի չէ հանրության համար։ Նրանք երկուսն էլ մնում են պաշտամունքի համար ակտիվ վայրեր[15]։
Թագավորական հավաքածուի մասերը՝ Դիվանագիտական կորպուսի մարշալի, Ասպետական կարգադրությունների կենտրոնական մասնաճյուղի, Թագավորական մատուռի, Պատվավոր ուղեկցորդների կորպուսի, Եմեն-պահակախմբի և թագավորական լաստանավորդի գրասենյակները տեղակայված են Սբ․ Ջեյմսի պալատում։ 2000-ականների սկզբից ի վեր թագավորական ֆիլատելիստական հավաքածուն տեղակայված է Սբ․ Ջեյմսի պալատում, ամբողջ 20-րդ դարը Բուկինգհեմյան պալատում անցկացնելուց հետո[15]։
2007 թվականի հունիսի 1-ին Սբ․ Ջեյմսի պալատը, Կլարենս հաուսը և դրա շղարշի տակ գտնվող այլ կառույցներ (բացի Մալբորոյի ճանապարհի հասարակական մայթից) նշանակվել են որպես պաշտպանական տարածք՝ «Լուրջ կազմակերպված հանցավորության և ոստիկանության մասին» օրենքի 128-րդ բաժնի նպատակներով, անձի կողմից կայք ներթափանցումը դարձնելով հատուկ քրեական հանցագործություն[17]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ National Heritage List for England
- ↑ 2,0 2,1 Wagner, John; Walters Schmid, Susan (2011). Encyclopedia of Tudor England. CA, USA: ABC Clio. էջեր 1054–1055. ISBN 1598842994.
- ↑ British History online Chapter IX: St James's Palace Արխիվացված 2014-10-21 Wayback Machine Access date 15 October 2014
- ↑ 4,0 4,1 Perry, Maria (1999). The Word of a Prince: A Life of Elizabeth I from Contemporary Documents. Suffolk: Boydell Press. էջ 14. ISBN 978-0851156330.
- ↑ «St James's Palace: History». The British Monarchy. n.d. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
- ↑ Wheatley, Henry; Cunningham, Peter (2011) [1891]. London Past and Present: Its History, Associations, and Traditions. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 285–287. ISBN 1108028071.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Walford, Edward (1878). "St James's Palace". Old and New London: Volume 4. Institute of Historical Research. Retrieved 10 October 2014.(անգլ.)
- ↑ Warner, George (1912). Queen Mary's Psalter Miniatures and Drawings by an English Artist of the 14th Century Reproduced from Royal Ms. 2 B. Vii in the British Museum (PDF). London: Britism Museum. էջ n. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ մայիսի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 18-ին.
- ↑ «Books and Manuscripts». Royal Collection. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 24-ին.
- ↑ «Royal Residences: St James's Palace». The Royal Family (անգլերեն). 2015 թ․ նոյեմբերի 23. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 23-ին.
- ↑ «St. James' Palace: Henry VIII knocked down a hospital for women with leprosy to build another royal residence». The Vintage News. 2018 թ․ հունվարի 9. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 23-ին.
- ↑ Nash, Roy (1980). Buckingham Palace: The Place and the People. London: Macdonald Futura. ISBN 978-0354045292.
- ↑ Black, Jeremy (2004). George III: America's Last King. New Haven: Yale University Press. էջ 174. ISBN 978-0300142389.
- ↑ «1941: The Declaration of St. James' Palace». United Nations. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 28-ին.
- ↑ 15,0 15,1 15,2 «St James's Palace: Today». The British Monarchy. n.d. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
- ↑ Perry, Simon (2018 թ․ մայիսի 1). «Princess Eugenie and Her Fiancé Jack Brooksbank Just Moved Next Door to Harry and Meghan!». People. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 2-ին.
- ↑ «Home Office Circular 018 / 2007 (Trespass on protected sites - sections 128-131 of the Serious Organised Crime and Police Act 2005)». GOV.UK (անգլերեն). Home Office. 2007 թ․ մայիսի 22. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 18-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սուրբ Ջեյմսի պալատ» հոդվածին։ |
| ||||||
