Սաբորիոս

Սաբորիոս կամ Սաբորիուս (հունարեն՝ σαβρριος, 7-րդ դար - 668), բյուզանդացի զորավար, ով 667-668 թվականներին ապստամբություն էր բարձրացրել Կոստանդ Բ կայսեր (641-668 թվականներ) դեմ։ Նա օգնություն է խնդրել Մուավիա ի խալիֆից (իշխել է 661-680 թվականներին), բայց սպանվել է ձիու հետ դժբախտ պատահարի հետևանքով՝ նախքան կայսերական զորքերի հետ բախվելը։

Կենսագրություն

Սաբորիոսը հիշատակվում է Ֆեոֆան Խոստովանահոր կողմից որպես պարսկական ծագում ունեցող (նրա անունը պարսկերենից թարգմանաբար Շապուր է), սակայն ժամանակակից գիտնականների մեծամասնությունը համարում է, որ նա հայ է եղել։ Երբեմն նրան նմանացնում են «հայկական պատրիկ» ոմն Պասագնատի հետ, ով ապստամբել է 651/652 թվականներին։

667 թվականին Սաբորիոն եղել է Բյուզանդական Անատոլիայի հյուսիս-արևելյան հատվածն ընդգրկող Արմենիակոնի թեմի իշխող հրամանատարը (ստրատեգ)։ Այդ ժամանակ և մի քանի տարի Կոստանդ II կայսրը բնակվում էր Սիցիլիայի Սիրակուզայում՝ մայրաքաղաք Կոստանդնուպոլիսը թողնելով իր երիտասարդ որդու՝ համիշխան և հնարավոր իրավահաջորդ Կոստանդ IV-ի ձեռքում (թագավորել է 668-685 թվականներին)։ Կայսեր բացակայության ժամանակ Մուավիայի խալիֆը մի շարք ավերիչ արշավանքներ կատարեց Անատոլիա, որոնք ուղղված էին հիմնականում հայկական թեմին։

Օգտվելով Սիցիլիայում մշտական զորքերի հետ կապված այլ թեմերի շատ զինվորների բացակայությունից՝ Լաբորիուսը ապստամբություն բարձրացրեց 667 թվականի վերջին։ Իր թիկունքն ապահովելու համար նա իր գեներալներից մեկին՝ Սերգիոսին, ուղարկեց Դամասկոս՝ Մուավիայի աջակցությունը ստանալու համար։ Կոստանդն, իմանալով ապստամբության մասին, նաև սուրհանդակ ուղարկեց խալիֆին՝ ներքինի կուբիկուլարիոս Անդրեյին։ Այնուամենայնիվ, Էնդրյուն չկարողացավ համաձայնել ապստամբների մեծ տուրքի առաջարկին («բոլոր պետական եկամուտները»՝ ըստ Թեոֆանի), և Մուավիան համաձայնեց զորքերով աջակցել Սաբորիոսին։ Չնայած այս ձախողմանը՝ Էնդրյուն այնպես կազմակերպեց, որ բանակցությունների ընթացքում իրեն վիրավորած Սերջիոն գրավվեց Կիլիկիայի Արաբիսուսի մոտակայքում գտնվող լեռնանցքում կայսրին հավատարիմ զորքերի կողմից։ Այնուհետև Սերգիոսին ամորձատեցին և տնկեցին ցցի վրա։

Այնուամենայնիվ, արևելյան անվտանգության դրոշով Սաբորոսը շարժվում էր արևմուտք՝ դեպի Կոստանդնուպոլիս, և նրան հաջողվում է վերահսկողություն սահմանել Անատոլիայի մեծ մասի վրա։ Նա իր բանակի հետ տեղակայվեց Գեկսապոլիսում, հայտնի նաև որպես Ադրիանապոլիս, Վիֆինում, որտեղ մարզում էր իր զորքին և սպասում արաբական զորքի ժամանմանը։ Սաբորիոսն իր մարդկանց պատրաստում էր պատրիկ Նիկիֆորի գլխավորած լոյալիստների մոտիկացող բանակի հետ հանդիպմանը, երբ իր ձին սլացավ, գլուխը հարվածեց քաղաքի դարպասներին և սպանեց Սաբորիոսին։ Հայկական զորքը, մնալով առանց հրամանատարի, արագ ենթարկվեցին, և արաբական զորի ժամանման հետ ապստամբությունը փաստացի ավարտվել էր։ Արաբական զորը օգտագործեց անկարգությունը, որպեսզի արշավի Բոսֆոր և գրավի Ամորիոնը, բայց հաջորդ ձմռանը քաղաքը կրկին գրավվեց բյուզանդացիների կողմից։

Ժառանգություն

Սաբորիոսի ապստամբությունը Բյուզանդիայի համար որևէ տարածքային կորուստ չառաջացրեց, բայց, այնուամենայնիվ, կարևոր էր որպես թեմատիկ ուժի առաջին ականատես ապստամբություն, նախանշելով մի շարք նմանատիպ ապստամբություններ 7-րդ դարի մնացած ժամանակահատվածում և 8-րդ դարի ընթացքում:Այնուամենայնիվ, չնայած շարունակվող ապստամբություններին, Սաբորիոսի ճակատագիրը նպաստեց նաև այն համոզմունքի տարածմանը, որը հաճախ կրկնվում էր Բյուզանդական և սիրիական աղբյուրներում, որ մահը տեղի կունենա Կոստանդնուպոլսում օրինական կայսեր դեմ ապստամբության և անհավատարիմ մուսուլմանների հետ շփման արդյունքում

Ծանոթագրություններ

Աղբյուրներ

• Haldon, John F. (1997). Byzantium in the Seventh Century: The Transformation of a Culture. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-31917-1.
• Կաղապար:Oxford Dictionary of Byzantium
• Kaegi, Walter Emil (1981). Byzantine Military Unrest, 471–843: An Interpretation. Amsterdam: Adolf M. Hakkert. ISBN 90-256-0902-3.
• Kaegi, Walter Emil (1992). Byzantium and the Early Islamic Conquests. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-52-148455-8.
• Կաղապար:A History of the Byzantine State and Society
• Turtledove, Harry (1982). The Chronicle of Theophanes: An English Translation of anni mundi 6095–6305 (A.D. 602–813). Philadelphia, Pennsylvania: University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-1128-3.

հետագա ընթերցանություն

• Nikolia, Dimitra (2003 թ․ նոյեմբերի 28). «Rebellion of Saborios the Persian, 667». Encyclopaedia of the Hellenic World, Asia Minor. Athens, Greece: Foundation of the Hellenic World. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 14-ին.