Չանքայա ամրոց

Չանքայա պալատ (թուրքերեն՝ Çankaya Köşkü, Թուրքիայի վարչապետի նստավայրը Անկարայում^[1], մինչ 2014 թվականը պալատը հանդիսացել է Թուրքիայի նախագահի նստավայրը^[2]։ Ամրոցը գտնվում է Անկարայի Չանքայա շրջանում։ Հենց այստեղից էլ առաջացել է պալատի անվանումը։ Անվանումը փոխաբերաբար օգտագործվում է՝ մատնանշելու Թուրքիայի նախագահին։ Տարածքը, որտեղ գտնվում է պալատը^[3] զբաղեցնում է 438 քառ․ կմ տարածք։ Ամրոցի տարածքում են գտնվում Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքի տուն-թանգարանը, գլխավոր օգնականի աշխատասենյակը, վարդագույն և ապակե առանձնատները և նոր գրասենյակային մասնաշենքերը^[3]։ Այստեղ կան նաև սպորտային մասնաշենքեր,փրկարար կենտրոն, ջերմոց, նախագահական գվարդիայի զորանոցները^[3]։ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հրամանով Չանքայա ամրոցը հատկացվեց երկրի կառավարությանը և այն դարձավ կառավարության նստավայրը։ Նախագահ Էրդողանը տեղափոխվեց նորակառույց Նախագահական պալատ, որի տարածքը մոտ 300,000 քառ․ կմ է^[4]։

Վաղ պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարածքը, որտեղ կառուցված է Չանքայա ամրոցը ժամանակին պատկանել է հայ առևտրական Քասաբյան ընտանիքին^[5]^[6]։ Այնտեղ առկա խաղողի վազերը և տունը խլվել են ընտանիքի ձեռքից, իսկ Քասաբյան ընտանիքը փախավ Անկարայից, որպեսզի խուսափի Հայոց ցեղասպանության զոհ գնալուց։ Ընտանիքը տեղափոխվեց Ստամբուլ^[5]։ Երբ 1921 թվականին Աթաթուրքը տեսավ հայ վաճառականի տունը,նա հավանեց և գնեց այն ընդամենը 4500 լիրայով^[6]^[7]^[8]։

Թանգարան-առանձնատուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1924 թ.-ին ճարտարապետ Մեհմեդ Վեդաթ բեյը Կասաբյան պալատում որոշ նորոգումներ կատարեց՝ ավելացնելով նոր ննջասենյակների համար երկրորդ հարկ, ճակատային մասում տեղադրված պատուհանի մուտք, հետևի մասում գտնվող մառան և խոհանոց և կողքին գտնվող աշտարակ:.^[9] 1926-ին ավելացվեց կենտրոնական ջեռուցման համակարգ։ Այս առանձնատունը դարձավ Մարշալ Աթաթուրքի տունը, մինչ նա տեղափոխվեց Ցանկայա նոր առանձնատուն 1932-ի հունիսին։ Այնուհետև շենքը անվանվեց «Բանակի տուն», քանի որ Աթաթուրքը այն տեղափոխեց թուրքական բանակ։ Առանձնատունը շատ կարևոր տեղ է զբաղեցրել հանրապետության պատմության մեջ։ 1950 թ., որոշ վերանորոգումներից հետո, այն բացվեց որպես թանգարան հանրային հասանելիության համար։ 1986-ին ավարտվեցին վերականգնման հիմնական աշխատանքները։ Այդ ժամանակվանից ի վեր իրականացվում է պահպանման ծրագիր `առանձնատունը իր բնօրինակ ձևով պահպանելու համար, իր բոլոր բնօրինակ մասերով և կահույքով:Շենքը զուրկ է մեծ պալատի շքեղությունից և թափանցիկ է, բայց ձևավորված և նախագծված է գործնական օգտագործման համար։ Այն Թուրքիայի անկախութեան պատերազմի ընթացքում՝ վերափոխումների ու բարեփոխումների արևմտյանացման տարիներին ծառայում էր որպես գլխավոր հրամանատար Աթաթուրքի շտաբ:Ականատես լինելով մի շարք որոշիչ պահերի, Անկախության պատերազմի ժամանակ պայքարել և ստեղծել են հանրապետություն, և այսօր այն խնամքով պահպանվում է ՝ որպես հարգանքի տուրք Աթաթուրքի հիշատակին։

Չանքայա առանձնատուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած այն հանգամանքին, որ թանգարանների պալատում երկու անգամ իրականացվել են ընդարձակման և վերանորոգման աշխատանքներ, երբ առաջ եկող կարիքները չբավարարվեցին, որոշվեց 1930-ին կառուցել նոր շենք։ Աթաթուրքի խնդրանքով, նոր առանձնատան կառուցումը տրվել է ավստրիացի հայտնի ճարտարապետ, պրոֆեսոր դոկտոր Քլեմենս Հոլցմայստերին։ Այն բանից հետո, երբ Հոլցմայստերը ստանձնեց այդ պարտականությունը 1930-ի մայիսի 20-ին, նա պատրաստեց առաջին նախագիծը հինգ օր անց և ևս երկու օր անց ՝ Աթաթուրքի կողմից պահանջվող փոփոխությունները կատարելուց հետո, նա հանձնեց նախագիծը, և հայտնի է, որ նա հստակ պլանը և մոդելը ներկայացրեց Աթաթուրքին Յալովայում, 1930 թվականի հուլիսի 27-ին:Աթաթուրքը 1930-ի նոյեմբերին շինարարության տեղը որոշելուց հետո շինարարության հետ կապված որոշումները ամբողջովին թողեց Հոլցմայստերին։ Ավստրիացի ճարտարապետը Ավստրիայից բերեց ամբողջ ճարտարապետական կառուցվածքի նյութը։ Առանձնատան ներքին տարածքների մի մասը նախագծվել է Վիեննայի կերպարվեստի ակադեմիայում։ Հոլցմայստերը, ով 1931-ի սկզբին սկսեց Չանքայա պալատի շինարարությունը, այն ավարտեց այն կարճ ժամանակահատվածում, ինչպիսին մոտավոր 1,5 տարում, և ներկայացրեց այն 1932 թվականի հունիսին։ Առանձնատան մուտքի պատմությունը, որը բաղկացաց է նկուղի երկու պատմություն, աշխատանքային տարածք և այն վայրն է, որտեղ հյուրերին են ընդունում։ Մինչդեռ վերին պատմությունը դասավորվեց որպես նստավայր։ Ցանկայա առանձնատունը, որն արտացոլում է թուրքական հետ, բացի այդ մինչև նրա մահը այն 1932-ից Աթաթուրքի նստավայրն ու աշխատանքային տարածքներն էր, քանի որ այն նախագծվել է ՝ հաշվի առնելով նրա հայցերն ու նախազգուշացումները , այն նաև արժեքային և կարևոր է իր ճաշակը և կենսակերպը ցույց տալու համար։ Աթաթուրքից հետո, Չանքայա առանձնատունը ծառայել է՝ ինչպես նստավայր, այնպես էլ որպես գրասենյակի շենք ՝ Նախագահի պարտականությունները ստանձնած Մուսթաֆայ Իսմեթ Ինեօնյուին, Ջելալ Բայարին, Ջեմալ Գիւրսելին,Ջեւդեթ Սունային, Ֆահրի Քորութիւրքին, Քենան Էվրէնին, Տուրգուտ Օզալին և Սուլեյման Դեմիրելին:Առանձնատունը, սկսած իններորդ նախագահ Սուլեյման Դեմիրելից, միայն օգտագործվել է որպես նստավայր նոր սպասարկման շենքերով։

Ապակե առանձնատուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ապակե առանձնատունը Չանքայա Ուսումնարանի 3-րդ մասնաշենքն է։Աթաթուրքը այն կառուցել է որպես իր քրոջ ՝ Մակբուլե Աթադանի նստավայր։ Առանձնատունը, որը նախագծել է ճարտարապետ Սեյֆի Արկան, ճարտարապետական գրառումներում նշված է, որ այդ շրջանի շքեղ առանձնատան օրինակներից մեկն է:Այն հատկացվել է, որպես օտարերկրյա պետությունների ղեկավարների նստավայր, որոնք այցելել են Թուրքիա 1951-1954 թվականներին:Ապակե առանձնատունը, որը զգալիորեն փոխվել է տարբեր ժամանակահատվածներում կատարված նորոգումների հետ, վերականգնվել է 1994-ին և ավելացվել է 300 մետր քառակուսի ննջասենյակ, և օգտագործվել կրկին 1996-ի սկզբին, որպես օտար պետությունների ղեկավարների հյուրընկալմա ն վայր։

Aide-de-Camp շենք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Aide-de-Camp շենքի ամսաթվի հետ կապված որևէ հստակ տեղեկատվություն չկա։ Չնայած այն հանգամանքին, որ որոշ գրառումներում ասվում է, որ այն կառուցվել է 1922 թ., Հիշողությունների գրքում 1924 թ.,լուսանկարում նշված Aide-de-Camp շենքի և ներկայիս շենքի միջև որևէ շենքի միջև կապ չունի։ Aide-de-Camp շենքը քարից կառուցված մեկ հարկանի շենք է, որը ենթարկվել է բազմաթիվ վերականգնման և վերանորոգման, և պարզ է, որ հետագայում որոշ հատվածներ ավելացվել են:Շենքերի հետևի քարե սալիկապատ բակում գրված է 1928 թվականը, բայց հայտնի չէ `սա գրվել է շենքի կառուցման ընթացքում, թե վերականգնման ժամանակ։

Դարպաս առաջին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին դարպասը, որը հանդիսանում է Չանքայա ուսումնարանի հիմնական մուտքի դարպասը, կոչվում է նաև Արձանագրության դարպաս։ Անվանումից հասկանում ենք, որ մուտքերը կատարվում են այս դարպասից:1-ին դարպասը, որը չէր բավարարում կարրիքները, փոփոխվող պայմանների հետ միասին 1999 թ-ին վերակառուցվել է ներառյալ նաև կանաչապատվել։Բացի բրոնզե դարպասից, էնդիսայթ քարե պատից և կանաչապատման պարիսպներից, կա 230 մետր քառակուսի գլխավոր դարպաս և 140 մետր քառակուսի զորամասի շինություն և նորոգվել է Չանքայա ուսւմնարանի ընդհանուր ճարտարապետության և շրջակա միջավայրի կառուցվածքի համաձայն։

Վարչական շենք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վարչական շենքը, որի նախագծի ճարտարապետներն էին Մուստաֆա Այթերը և Օրհան Գենչը, կազմված է երկու պահեստից և նկուղից։Մեկ բաժինը օգտագործման համար հատկացվում է Անվտանգության տնօրինությանը, իսկ մեկ բաժինը ՝ վարչական և ֆինանսական հարցերի նախագահությանը։ Այն կառուցվել է 1985 թ.-ին `546 մետր քառակուսի մակերեսով։

Ծառայողական շենք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յոթերորդ Նախագահ Քենան Էվրենի պաշտոնավարման ընթացքում, Չանքայա առանձնատունը անբավարար է գնահատվել օգտագործման համար, և՛ որպես սպասարկման շենք, և՛ որպես նստավայր, և որոշվեց կառուցել նոր սպասարկման շինություն:Շենքը, որ սկսել են կառուցել 1983 թվականին, ավարտվել է յոթ տարվա ընթացքում և սկսվել է օգտագործվել 1993-ի հոկտեմբերի 29-ին:Նախագիծը, որը ստեղծել են ճարտարապետներ Մուստաֆա Այթերը և Օրհան Գենչը, օգտագործվում է որպես Նախագահության ստորաբաժանումների աշխատատեղ, իսկ Նոր ծառայության շենքում կա հանդիպումների և ընդունելության սենյակներ, և Նախագահի պաշտոնական և ուսումնասիրություն գրասենյակ։

.

Tören Path
Tören Path
Front Entrance
Welcoming Room
Dining Room

Հասարակական ծառայություններ և առողջության կենտրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սոցիալական աջակցության շենքը բաղկացած են հրաձգության պոլիգոնից, սպորտդահլիճից և սրճարանից, և ունի մոտավորապես 2000 մետր քառակուսի շինարարական տարածք։Աջակցության շենքի կառուցվածքը բաղկացած է երեք պահեստից, սկսվել է կառուցվել 1995 թ.ի հունիսի 19-ին և ավարտվել 1996 թ. Դեկտեմբերի 20-ին։ Հոլովակը կազմակերպվել էր Նախագահության թիկնապահի անձնակազմի և մարզական դահլիճի և սրճարանների պատրաստման նպատակով՝ ծառայություններ մատուցել ամբողջ անձնակազմին:Առողջապահական կենտրոնը, 1996 և 1999 թվականներին կատարված վերանորոգումներով և լրացումներով, վերածվել է ժամանակակից առողջության կենտրոնի, որը կարող է ծառայություններ մատուցել ատամնաբույժի, ընտանեկան բժշկի, մանկաբույժի, բավարար թվով բուժքույրերի և `Նախագահի գլխավոր քարտուղարությունում հերթապահող անձնակազմի լաբորատորիա^[3]։

Այլ ծառայություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մամուլի ասուլիս և ընդունելության սրահներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շնորհիվ այն բանի, որ Նոր ծառայության շենքի ընդունելության սրահը լիարժեք չէր, և որ վերոնշյալ շենքում մամուլի ասուլիսների դահլիճ չկար, 1997 թվականի մայիսի 21-ին իրականացվեց մի նախագիծ, որը համալրում է այդ անհրաժեշտությունը:Ընդունելության սրահը և նախասրահը, որոնք ունեն տարբեր գործառույթներ, ունեն 2,650 մետր քառակուսի մակերես, միասին `լրացումներով, իսկ մամուլի ասուլիսների դահլիճը, որն ընդհանուր առմամբ կազմում է 1,250 մետր քառակուսի տարածք, մյուս հատվածների հետ միասին:Ընդունարանի դահլիճը սկսել է օգտագործվել 1998 թ.-ին։ Իսկ մամուլի ասուլիսների դահլիճը բացվել է 1999 թ. Հոկտեմբերի 29-ին։ Ասուլիսների դահլիճը, որը նախագծված էր միանալ Նոր ծառայության շենքին, կառուցվել է ստորգետնյա տարածքում ` համալսարանի տարածքում գտնվող ծառի պուրակի կառուցվածքը չփչացնելու համար։

Գլխավոր քարտուղարություն և պետական վերահսկիչ խորհուրդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չանքայա ուսւմնարանի ներսում գտնվող հին սպասարկման շենքը քանդվել է, և դրա տեղում կառուցվել է նոր շենք, որը նախագծվել է ՝ հաշվի առնելով Նոր գլխավոր քարտուղարության և պետական վերահսկիչ խորհրդի կարիքները, որոնք կազմված են վեց միմյանց հետ կապված բաժիններից^[3]։

Ջերմոցի, պուրակների և այգիների տնօրինություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երբ հին ջերմոցը դարձավ անբավարար, պատրաստվեց նոր և ժամանակակից ջերմոցային նախագիծ, և շինարարությունը սկսվեց 1998 թվականից։ Ջերմոցային տնտեսությունների և պուրակների և այգիների տնօրինության շենքը, որը բաղկացած է երկու մասից `1,590 մետր ընդհանուր մակերեսով, ավարտվել է 1999 թ.-ին և սկսել ծառայությունները։

Նախագահները պալատում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բազմաթիվ իրադարձություններ են տեղի ունեցել Չանքայա պալատում, ինչը այն դարձնում է Թուրքիայի պատմության ամենակարևոր վայրերից մեկը։Բոլոր նախագահները բնակվել են Չանքայա պալատում և իրենց հետքն են թողել գործողություններով և հանձնարարած վերանորոգումներով։ ։ Որոշ նախագահներ ընտրել են իրենց սեփական աշխատավարձով հոգալ տան կարիքները, իսկ մյուսները նախընտրել են մեծ ծախսերով ընդլայնել դպրոցը:Անգամ հեղաշրջումների ժամանակ Չանքայա առանձնատունը իր դերն է ունեցել գեներալներ Էվրեն և Գյուրզել դառնալու նախագահ, իսկ Սելալ Բայարը հեղաշրջման համար ատրճանակ էր պահում հեղաշրջողների վրա ՝ իրեն փրկելու փորձ կատարելու համար։