Նամդև

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Նամդև
Դիմանկար
Ծնվել է1270[1][2]
ԾննդավայրՄահարաշտրա, Հնդկաստան
Մահացել է1350[1][2]
Մահվան վայրPandharpur, Solapur district, Pune division, Բոմբեյի նախագահություն
ՔաղաքացիությունHoysala Empire
Կրոնհինդուիզմ
Մասնագիտությունբանաստեղծ
 Namdev Վիքիպահեստում

Նամդև, նաև թարգմանվում է որպես Նամ Դայվ, Նամդեո, Նամադեվա, (1270[1][2], Մահարաշտրա, Հնդկաստան - 1350[1][2], Pandharpur, Solapur district, Pune division, Բոմբեյի նախագահություն), հնդիկ պոետ և սուրբ Նարսիից, Հինգոլիից, Մահարշտրայից, Հնդկաստանը հինդուիզմի Վարկարի ավանդույթի շրջանակներում։ Նա ապրում էր որպես Պանդհարպուրի Լորդ Վիտտալի (Կրիշնայի) նվիրյալ[3]։

Նամդեվի կյանքի մասին մանրամասները պարզ չեն։ Նրա մահից դարեր անց գրված հրաշքներով լի սրբագրությունների հիմնական մասը կազմում է հենց նրա կյանքը։ Սակայն գիտնականները գտնում են, որ դրանք անհամապատասխան և հակասական են[4][5]։

Նամդեվը դավանում էր Վայշնավիզմ և նա հատկապես հայտնի դարձավ Հնդկաստանում իր երգերով, որոք ներառում էին կրոնական երաժշտություններ(bhajan-kirtans): Նրա փիլիսոփայությունն իր մեջ պարունակում էր Բրահման և՛ նիրգունա, և՛ սագունա տարրեր մոնիստական (միաստվածական) թեմաներով[6]։ Նամդեվի ժառանգությունը հիշվում է մեր օրերում՝ հատկապես Վարկարիի և այլ գուրուների ավանդույթներում, ինպես նաև այն պահպանվում է երկու տարին մեկ կազմակերպվող մարդկանց մասսայական ուխտագնացություններով դեպի Մահարաշտրայի հարավում գտնվող Փանդհարփուր[7][8]։ Նա նաև հիշատակվում է Հյուսիսային Հնդկաստանի Դադու Փանթհիսի, Քաբիր Փանթհիսի և Սիկհերի ավանդույթներում[3]։

Կյանքը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նամդևը (աջից երկրորդը) հինդուիզմի այլ բհագատների՝ Ռավիդասի, Քաբիրի և Պիպայի հետ:

Նամդեվի կյանքի մանրամասներն անորոշ են[9]։ Ենթադրվում է, որ նրա ազգանունը եղել է Ռելեկար, ինչպես որ տարածված էր Բհավսար և Նամդեվ կաստաների շրջանում։ Ավանդաբար ենթադրվում է, որ նա ապրել է 1270-ից 1350 թվականներն ընկած ժամանակաշրջանում, բայց ըստ Քրիստիան Նովեցկի Ս. Բ. Կուլկարնին՝ «Մահարաշտրիան սուրբ անհատների պատմության ամենակարևոր ձայներից մեկը» առաջ է քաշել այն ենթադրությունը որ, Նամդեվն ապրել է 1207-1287-ական թվականներում, ինչը հիմնված է եղել տեքստային վերլուծությունների վրա[10]։ Որոշ գիտնականներ նրան վերագրում են 1425 թվականը[11], իսկ մեկ այլ գիտնական[12]՝ Ռ. Բհարադվաժն առաջարկում է 1309-1372 տարբերակը[13]։

Նրա կատարած հայտնի և առաջին հրաշքը եղել է մանկության տարիներին լորդ Վիթթհալի կուռքին կաթ խմել ստիպելու երևույթը։

Նամդեվը ամուսնացել էր Ռաջայի հետ և ունեցել էր որդի՝ Վիթհային։ Նրա մասին գոյություն ունեն նաև ժամանակակից մեջբերումներ աշակերտների, գուրուների, բրուտների և այլոց կողմից։ Չի գտնվել ոչ մի մեջբերում նրա մասին այդ ժանմանակվա ղեկավար ընտանիքի արձանագրություններում, իսկ առաջին անգամ նրա անունը ոչ Վարկարիական արձանագրության մեջ շոշափվել էր 1278 թվականի Մահանուբհավա սեկտայի Լիլա Չարիտրա կենսագրական արձանագրություններում։ Նաև նրա մասին հիշատակվել է 1310 թվականի Մահանուբհավայի մեկ այլ՝ Սմրիտիշտալա արձանագրությունում, և դրանից հետո մինչև 1538 թվականը այլ տեղեկութուններ չեն արձանագրվել[14]։

Ըստ 18-րդ դարի սրբագետ Մահիպատի, Նամդեվի ծնողները եղել են Դամաշետը և Գոնային, ծեր զույգ առանց երեխաների, ում աղոթքները լսվել էին և նրանք գտնել էին Նմադեվին գետի մեջ խեղդվելիս։ Ինչպես և նրա կյանքի մասին այլ տեղեկություններ, սա ևս կարող է լինել մտածված հակասություններից խուսափելուց համար։ Այս դեպքում պոտենցիալ հակասությունը կաստայի մեջ էր, ավելի կոնկրետ նրա Հինդու վարնա համակարգում ունեցած պաշտոնի մեջ։ Նա ծնվել է հիմնականում Շուդրա անունով հայտնի կաստայում, որը նաև հիշվում է որպես շիմփի մարաթհի լեզվում և չիպպա, չիմպա, չիմբա, շիմփի Հյուսիսային Հնդկաստանում։ Նրա հետնորդները Մահարաշտրայից և հարավային Հնդկաստանից, ովքեր այդ համայնքներից էին, նախընտրում էին իրենց, և հետևաբար նաև Նամդեվի վայրը համարել Կշատրիան[15][16]։

Նրա ծննդավայրի վերաբերյալ ևս կան հակասություններ. որոշ մարդիկ կարծում են որ նա ծնվել է Մաթաթվադայի Կրիշնա (գետ)ի վրա գտնվող Նարսի Բահմանիում, որոշներն էլ ենթադրում են, որ նա ծնվել է Բհիմա գետի վրա գտնվող Փանդհարփուր վայրի մոտակայքում[17]։ Որոշ աղբյուրներից կարելի է ենթադրել, որ Նամդեվը եղել է դերձակ կամ տպագրիչ և որ նա իր կյանքն անցկացրել է Փունջաբում[9][18]։ Այնուամենայնիվ, ըստ Լիլակարտիրայի (Lilacartira) Նամդեվը եղել է խոշոր եղջերավոր անասունների գող, ով նվիրված էր Վիթհոբային և օգնում էր նրան[18][19]։

Նամդեվի և Jñāneśvar-ի՝ յոգեր սուրբի ընկերությունների միջև, բարեկամական կապերը հաստատվել են դեռևս Մ.Թ. 1600 թվականին[20], երբ սրբագետ Նաբհադասը դրա մասին գրեց իր Բհաքթամալում[9]։ Jñāneśvar-ը, հաճախ հայտնի որպես Դնյանդեվ, երբեք ոչ մի կերպ չի անդրադարձել Նամդեվին իր գրվացքներում դրա համար պատճառ չունենալու հետևանքով։ Նովեցկը սրա մասին ասել է. «Դնյանդեվի երգերը հիմնականում չեն պարունակել որևէ կենսագրական կամ ինքնակենսագրական դրվագներ, նրանց ընկերության պատմական ճշմարտությունը իմ պատկերացումներից դուրս է և այն գրեթե մեկ դար է անորոշ գաղտնիք է Մարաթհի գիտության համար»։

Սիկհերը Նամդեվին համարում են սուրբ մարդ (բհագաթ), որոնցից շատերը եկել են ավելի ցածր կաստաներից և ուշադրություն են գրավել որպես սոցիալական բարեփոխություններ կատարող անձինք։ Այսպիսի մարդիկ, ինչպես հինդուսներն, այնպես էլ մուսուլմանները, գրում էին այնպիսի ոճով, որն ընդունելի էր Սիկհերի հավատքի կողմից[18]։

Ըստ Մահարաշտրայի անադույթի Նամդեվը մահացել է 80 տարեկան հասակում՝ 1350 թվականին[9]։ Ըստ Սիկհերի ավանդույթի նա մահացել է Փունջաբիի գյուղերից մեկում՝ Գհումանում, չնայած այս վարկածն այդքան էլ ընդունված չէ։ Բացի այնտեղ գտնվող սրբավայրից,կան նաև այլ հուշարձաններ Փանդհարփուրում և Նարսի Բահմանիում, որոնք ևս առաջացնում են կասկածներ նրա մահվան վայրի մասին[21][22]։

Սրբագետների հավաստիությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գիտնականները նշում են, որ Նամդեվի կյանքի և հրաշքների մանրամասները ի հայտ են գալիս նրա մահից դարեր անց[5][23]։ Նրա գետի մեջ հայտնվելու վարկածն առաջին անգամ հայտնաբերվել է Մահիպատիի Բհակտավիջայում, որը գրվել է 1762 թվականին և ընդհանրապես բացակայում է Նամդեվի ավելի վաղ գրված կենսագրություններում[23]։ Մահիպատիի Նամդեվի կենսագրությունը մեծացրել է նրա կատարած հրաշքների թիվը, ներառելով, օրինակ, Նամդեվին հարգանք ցույց տալու համար շենքերի պտտման և արևածագի արևմուտքից սկսելու երևույթները[24]։

Մոտավորապես 1600 թվականից Հնդկական և Ռաջասթհանական վաղ պահպանված կենսագրությունները նշում են Նամդեվի կատարած ընդամենը մի քանի հրաշքների մասին[4][5]։  1600 թվականից մինչև 20-րդ դարում տպագրված Նամդեվի կենսագրություններում գնալով շատանում են նրա կյանքի և կատարած հրաշքների մասին մանրամասները[4]։ Վաղ ժամանակների կենսագրություններում չի նշվում Նամդեվի կաստայի մասին, տեղեկություններ ստանում ենք միայն 17-րդ դարի վաղ տարիներին տպագրված Ռավիդասի և Դհանայի աշխատանքներից[5]։  Նովեցկ ավելացնում է, որ Նամդեվի ծննդյան մասին պատմությանը նման պատմություններ կարելի է հանդիպել նաև Հնդկաստանի այլ սուրբերի մոտ[25]։ Նամդեվի կենսագրության մասին միջնադարյան գրվածքներում առաջ են գալիս շատ հակասություններ ինչն էլ կասկածի տակ է դնում իրենց ճշմարիտ լինելու փաստը[5]։

Աշխատանքը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նամդեվի գրական աշխատանքների վրա ազդեցություն են ունեցել Վայշնավական փիլիսոփայությունն [9]ու Վիթհոբա հավատքը։ Նամդեվի գրվացքները, Jñānēśvarī-ի հետ մեկտեղ՝ Jñānēśvar-ի շարժման ուսուցիչ-գրողների սուրբ գործը, ինչպիսիք են Տուկարամը, շարժման գրող ուսուցիչների հետ կազմում են Հինդուիզմի Վարքարի սեկտայի հավատքի հիմքը[7]։ Այսպիսով նա այն մարդկանցից էր, ովքեր պատասխանատու էին Վարքարիի միաստվածական հավատքի տարածման համար, որը ձևավորվել էր 12-րդ դարի կեսերին Կառնատակայում և տարածվում էր Մահարաշտրայի Փանդհարփուրում[26]։

Նամդեվը և Jñāneśvar-ը օգտագործել են Մարաթհի լեզուն իրենց հավատքը տարածելու համար։ Նամդեվի ոճն իրենից ներկայացնում էր Վիթհոբայի մեծարումը պարզ խոսքերի և սամկիրտանա անունով երաժշտական գործիքի միջոցով, որոնք հնարավորինս մատչելի էին մարդկանց համար։ Շիմա Իվաոն ասել է, որ «Նա սովորեցրել է, որ բոլորը կարող են փրկվել հավասարապես, առանց կաստայի, Վիտհոբային նվիրվածության (բհակտիի) միջոցով», և նաև, որ նա մեծ ազդեցություն է ունեցել Շուդրայի անդամների և կանանց, անձեռնամխելի համայնքների անդամների վրա, ում արգելված էր ուսումնասիրել վեդաները Բրահմին էլիտի կողմից[26][27]։

Նամդեվի աշխատանքերի ամենավաղ անթոլոգիական արձանագրությունը Սիկհերի «Գուրու Գրանթ Սահիբ»-ում է, որը գրվել է 1604 թվականին[9], չնայած Նովեցկը նշում է, որ թեև Նամդեվի մասին արձանագրությունները հիմնականում 17-18 դարերից են եկել, այնուամենայնիվ 1581 թվականից պահպանվել է Մահարթիով գրված հազվադեպ հանդիպող Նամդեվի Թուրթհավլիի՝ ինքնակենսագրական ստեղծագործության, տարբերակ[28]։ Գուրու Գրանտն ակնհայտ է, որ եղել է Նամդեվի գրվածքի ճշգրիտ վերարտադրում. բանավոր կերպով ստեղծագործության փոխանցումն էր, որ առաջացրել էր ավելացումներ և փոփոխություններ այդ ժամանակ։ Հետագայում ստեղծված բազմաթիվ ձեռագրեր ներառում են տեքստերի և ավելացումների տարբերակներ, որոնք ևս վերագրվում են նրան։ Մոտավորապես 2500 Մարաթհի լեզվով գրված աբհանգներից, որոնք վերագրվում են Նմադեվի անավանը, միայն 600-700-ն են իրական[9]։ Պահպանված ձեռագրերը սփռված են ողջ աշխարհով մեկ և ունեն անորոշ ծագում[29]։

Բհաջաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ Կալեվարթի և Լաթի Նամդեվի փադաները լոկ միայն պոեմներ չեն[30]։ Բհաքթի շարժման այլ սուրբերի նման, Նամդեվը գրել է բհաջաներ, որոնք երգեր էին ուղեկցված երաժշտությամբ[31]։ Բհաջան բառացիորեն թարգմանելիս ստացվում է “մի բան, որը վայելում կամ կիսում ես”[32]: Նամդեվի երգերը ունեին հոգևոր ուղերձներ։ Դրանք ստեղծվում էին Հնդկական ավանդույթներից մեկի հիման վրա[31]։ Նամդեվի բհաջաներում օգտագործվել են որոշակի Րաագի տեսակներ, Բհանիտա (կամ Չհափ, կոմպոզիտորի անվան կնիք, իր դեպքում Նամա), Թեք( կամ դհրուվա, կրկնվող կրկներգ) և մետր (?) որն օգնում է գրվածքը համապատասխանեցնել երաժշտական գործիքին[31]։

Նամդեվի գրվածքների երաժշտական ժանրը Փրաբանդհան էր, որն իրենից ներկայացնում է ահռելի ժանր, ներառյալ  դհրուպադ, թումրի, տապպա, գիթ, բհաջան և այլ տեսակի ստեղծագործություններ[33]։ Հնդկական սուրբ երաժշտության որոշ տեսակներում գերակշռում է երաժշտությունը՝ դուրս մղելով բառեռը։ Մինչ դեռ Նամդեվի մոտ դիտվում է հակառակ երևույթը, նրա երգերի հոգևոր ուղերձը ունկնդրողին են հասցնում բառերը[34]։ Նամդեվի ստեղծագործություններին ուղեկցող երգերն ու երաժշտությունները փոխանցվում էին սերնդեսերունդ՝ guru-sisya-parampara՝ ուսուցիչ-աշակերտ ավանդույթի ձևով, երգող gharanas-ների օգնությամբ (ընտանեկան երգչախմբեր)[34]։

Կալեվարթը և Լաթը նշում են, որ «Նամդևի յուրաքանչյուր երգ երաժշտական և տեքստային միավոր է, և այս միավորը հիմք է հանդիսանում տեքստային նկատառումների համար»[35]։ Միավորը պարունակում էր Անտարաներ, որոնք ամենափոքր անկախ միավորն են ներսում, որը կարելի է տեղափոխել, գցել կամ ավելացնել՝ առանց ներդաշնակության կամ իմաստի վրա ազդելու, երբ բհաջան երգվում է երաժշտությամբ[36]։ Նամդևի երգերում գերիշխող օրինաչափությունն է Կատուրասրան կամ երաժշտական մատրաների (բիթ) 4x4 քառակուսի նախշով ավարտա[37]։

Ժողովածուներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նամդեվի աշխատանքները հայտնի են աբհանգներ անունով, ինչը Հնդկաստանում պոեզիայի օրհներգի ժանր է[9]։ Նրա պոեմներնը սերնդեսերունդ փոխանցվում էին երգող ընտանիքների միջոցով և նրանց հիշողությունն էր Նամդեվի մահից հետո նրա ստեղծագործությունները պահպանելու միակ միջոցը[38]։ Այս երգող ընտանիքներից հասած Նամդեվի գրած ստեղծագործություններից ամենավաղ ձեռագիր նմուշը թվագրվում է 17-րդ դարով[39]։ Նրա ստեղծագործություններից բաղկացած կան բազմաթիվ հավաքածուներ, որոնք դժբախտաբար ոչ հավաքվել են, ոչ էլ արխիվացվել են մեկ ընդհանուր հատորի մեջ[28][40]։ Մահարաշտրայի ղեկավարության կատարած ծանր աշխատանքի շնորհիվ 1970 թվականին տարբեր ձեռագրերից հավաքվել է Sri Namdev Gathaն-[28]։

Adi Granth-ն իր մեջ ներառում է Նմադեվի 61 երգերից բաղկացած ժողովածու[41]։ Սակայն դրանցից միայն 25 են հայտնաբերվել Նամդեվի անվան հետ կապ ունեցող Ռաջաստանի պահպանված ձեռագրերում[41][42]։ Ուինանդ Քալլեուերթն ասում է, որ Adi Granth-ի և Ռաջաստանի պահպանված ձեռագրերի Նամդեվի խոեմները իրարից տարբերվում են և՛ երաժշտական, և՛ ձևաբանական տեսանկյուններից, բայց և այնպես հավանական է որ դրանք ունեցել են միևնույն աղբյուրը[43]։

Անամնետիկ հեղինակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հազարավոր աբհանգներից, որոնց վերագրվում է Նամդեվի անունը, 600-700-ը իրականում նրան չեն պատկանում[9]։ Այս երևույթը Նովեցկն անվանում է «անամնետիկ հեղինակություն»[44]։  Մարաշտրայի մշակույթում հայտնի որպես մութ՝ 14-18-րդ դարերի ընթացքում հեղինակները մտածված և կոլեկիվ կերպով նշում էին մեկ այլ հեղինակի անունը[45]։ Սա Մուսուլմանական նվաճումների, Դելիի սուլթանության և Մուգհալական Իմպերիայի օրոք Հինդուսների ճնշման ժամանակաշրջանն էր[45]։ Այն գրական ստեղծագործությունները, որոնք Նմադեվինը չէին բայց վերագրվել էին նրան հենց այս ժամանակաշրջանում տեղի ունեցածի հետևանքն են[46]։ Վիշնուդաս Նամդեվի՝ 15-րդ դարի հեղիանկի, որոշ պոեմներ ևս գրվել են որպես Սուրբ Նամդեվի ստեղծագործություններ։ Դա իր մեջ ներառում է Վիթհոբայի հայտնի Մարաթհի Աարթի «Yuge Atthavis» & «Yei O Vitthale»-ն։

Փիլիսոփայություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նամդեվի վրա մեծ ազդդեցություն է ունեցել Վայշնավիտե փիլիսոփայությունը[9]։ Նրա բանաստեղծությունները երբեմն վկայակոչում էին Վիթոբային, երբեմն Վիշնու-Կրիշնային որպես Գովինդ-Հարի, բայց Ռամայի ավելի լայն համատեքստում, որը ասում է Ռոնալդ Մակգրեգորը, նկատի ուներ ոչ թե հինդուիստական էպոսում նկարագրված Ռամայանայում, այլ պանթեիստական վերջնական էակին[47]։ Ռամայի մասին Նամդևի տեսակետը կարելի է պատկերացնել, ավելացնում է Մաքգրեգորը, «միայն որպես մարդու միակ ճշմարիտ կամ իրական Ուսուցիչ (սատգուրու)»[47]։ Այնուամենայնիվ, սա դիտարկում է հիմնված օրհներգերի վրա, որոնց համար Նամդևը վերջնականապես հայտնի չէ հեղինակին, և կարող է ինտերպոլացվել։ Օրինակ, հետևյալ օրհներգը խոսում է մեկ Ամենատարած Աստծուն երկրպագելու մասին, այլ ոչ թե հինդու աստվածներին՝ Ռամ կամ Շիվային:

Ով Պանդիտ, ես տեսա քո մեծ աստված Շիվային, որը հեծնում էր սպիտակ ցլի վրա։ Վաճառականի տանը նրա համար խնջույք են պատրաստել՝ սպանել է վաճառականի որդուն։ Օ Պանդիտ, ես տեսա, որ քո Ռամ Չանդը նույնպես գալիս է. նա կորցրել է իր կնոջը՝ պատերազմելով Ռաավանի դեմ։ Հինդուին անտեսող է. մուսուլմանն ունի միայն մեկ աչք. Հոգևոր ուսուցիչը երկուսից էլ իմաստուն է։ Հինդուին երկրպագում է տաճարում, մուսուլմանը՝ մզկիթում։ Նաամ Դեյվը ծառայում է այդ Տիրոջը, որը չի սահմանափակվում ո՛չ տաճարով, ո՛չ մզկիթով։

- Նամդեվ

Մի քարը սիրով զարդարված է, իսկ մյուս քարի վրա քայլում են։ Եթե մեկը աստված է, ապա մյուսն էլ պետք է աստված լինի։ Նաամ Դեյվը ասում, որ նա ծառայում է Տիրոջը։

- Նամդեվ

Հնդկական ավանդույթները վերագրում են Նամդեվին բազմազան թեոսոֆիկ հայացքներ։ Հյուսիսային Հնդկաստանում Նամդեվին համարում են նիրգունա բհաքթա, Մարաթհիական մշակույթում հայտնի որպես սագունա բհաքթա[48]։

Նամդեվի գրականության մեջ նվիրվածությունը այն ճանապարհն է ազատության հասնելու համար, որը գերազանցում է այլընտրանքային ուղիներին։ Նովեցկը պնդում է, որ նվիրվախությունը ոչ թե ճանապարհ է միայն նվիրյալից դեպի Վիշնու, այլ այն երկկողմանի է, օրինակ «Նամդեվը Վիշնույի ծառան է, իսկ Վիշնուն՝ Նամդեվի»։ Ըստ Նամդեվի մեխանիկական ծիսակարգորն անիմաստ են, իսկ ուխտագնացությունը և սրբավայրերը՝ անօգուտ, նրա համար ավելի կարևոր է մարդու նվիրվախությունը, սերն ու խորը մտքերը[49]։ Ըստ ՄաքԳրեգորի, Նամդեվն ու մնացած հնդիկ սուրբ պոետները «հիմնվում էին Մեծագույն Արարածի միաստվածական կարծիքի վրա (Բրահման)», որն էլ արտահայտվում է ոչ թե կոնկրետ ինչ-որ աստծուն, այլ հենց այս արարածին[6]։ Նամդեվի երգերում ասվում է, որ աստված գտնվում է հենց մեր մեջ, նրա ներկայությունը կարելի է զգալ ամենտեղ և ամեն ինչի մեջ[50]։

Կլաուս Ուիցն ընդհանուր կերպով ներկայացնում է, որ Նամդեվի աշխատանքներում, ինչպես և Բհաքթի շարժման գրեթե բոլոր գրողների մոտ, «Ուպանիշադիքական ուսումնքերը կազմում են այս ամենի մեծ մասը, եթե ոչ հիմքը։ Մենք այստեղ ունենք այնպիսի աշխատանքի պատկեր, որը ոչ մի կերպ նման չէ արևմուտքում մեզ ծանոթ իրավիճակին։ Բարձրագույն իմաստությունը, որը կարելի է դիտարկել որպես ոչ թեիստական և անկախ իմաստության ավանդույթ, գրեթե ձուլվել է Բհաքթիի և աստծու ընդունման բարձրագույն աստիճանի հետ»[51]։

Ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նամդեվը 1970 թվականի Հնդկաստանի նամականիշի վրա

Jñāneśvar-ի, Թուքարամի և այլ սուրբերի աշխատանքների հետ միասին, Նամդեվի աշխատանքները ևս կազմում են Հինդուիստըական Վարքարի սեկտայի հավատքի հիմքը[7]։ Նա այն պատասխանատուներից մեկն էր, ում ուսերին դրված էր Վիթհոբայի՝ 12-րդ դարում առաջացած հավատքի տարածման աշխատանքը[26]։ Նմադեվ իր աշխատանքները գրելիս օգտագործել է Մարաթհի լեզուն, ինչն էլ դրանք դարձրել էր հասանելի մարդկանց ավելի շատ քանակի։ Նրա օգտագործած նվիրվածության պարզ բառերն ու երաժշտությունները հաճելի էին մարդկանց, ինչն էլ հնարավորություն տվեց նրան տարածելու իր աշխատանքները և դրանց իմաստը։ ՄաքԳրեգորը պնդում է, որ Նմադեվը մեծ դեր է խաղացել «ժամանակակից Հյուսիսային Հնդկաստանի» կրոնական մշակույթի հիմքի ձևավորման գործում[47]։

Բհաջաների երգման ընթացքում Նամդեվը գրավում էր մարդակնց այլ աստիչաններից և կաստաներից։ Նրա ուղեկիցներն են եղել Քանհոպատրան (պարուհի), Սենան (վարսահարդար), Սավատան (այգեգործ), Չոքամելան (անձեռնամխելի անձ), Ջանաբին (սպասուհի), Գորան (բրուտագործ), Նարահարին (ոսկերիչ) և Jñāneśvar-ը (հայնտի նաև որպես Դնյանդեվ, բրահմին)[52]։ Նամդեվի և Դնյանդեվի մոտիկ ընկերության մասին նշված է Բհքաթամալում[20][9]։ Նամդեվի երգերը՝ հայտնի նաև որպես կիրթաներ, օգտագործում են լոկա տերմինը, որն ըստ Նովեցկի ուղված է «մեզ մարդակնց» և «մարդկային աշխարհին» որպես սոցիալական ուժ[53]։

Նամդեվը համարվում է Հինդուիզմի Դադուփանթհի ավանդության մեջ հինգ հարգված գուրուներից մեկը, մնացած ձորսն են՝ դադուն, Քաբիրը, Ռավիդասը և Հարդասը[54][55]։ Դադուփանթհի Հինդուսները ապրում և ստեղծագործում էին Ռաջաստանում, որտեղ էլ գրում և հավաքում էին իրենց Բհաքթի բանաստեղծությունները. ասյտեղ է նաև հավաքվել Նմադեվի հայտնի ամենածավալուն երգերի ժողովածուն[56]։ Նրանք նաև եղել են ռաջփութական ժառանգության ասկետնական զինվորներ, ովքեր ավելի տարածվեցին 17 և 18 դարերի Հյուսիսային Հնդկաստանում, և սաննյասիսներ, ովքեր մասնակցել են Իսլամական Մուգհալական կայսրության զինված դիմադրությանն՝ ոգեշնչվելով Նաթհ յոգի ժառանգությունից և հինգ գուրուներից[57][58][59]։

Նամդեվը նաև վայելում է մեծ փառք Սիկխիզմում[18]։ Նրա մասին հիշատակվում է Գուրու Գրանթ Սահիբում, որտեղ, ինչպես նշում է Նովեցկը «Նամդեվը հիշվում է որպես Սուլթանին դիմակայելու կոչ»[60]։ Գիտնականների միջև կա վիճաբանություն, թե արդյոք Գուրու Գրանթ Սահիբում տեղ գտած օրհներգերը Մարաթհի Նամդեվի կողմից են գրվել, թե մեկ այլ սուրբ է դրանց հեղինակը ում անունը նույնպես եղել է Նամդեվ[61]։

Նամդեվի ժառանգությունը պահպանվում է երկու տարին մեկ տեղի ունեցող Մահարաշտրայում Բհիմա գետից ոչ հեռու գտնվող Փանդհափուր ուխտագնացությունների միջոցով։ Նրա փադուկաները (ոտնահետքերը) այն սուրբերի ոտնահետքերից են, որոնք Վարքարի համայնքերը Մահարաշտրայի տարբեր մասերից ամեն տարի տանում են Փանդհարփուր Վիթհոբայի մոտ[7][8]։ Նամդեվի կողմից ստեղծված բհաջան-կիրտաները երգվում են այս ուխտագնացության հետ կապված տոնակատարությունների ժամանակ[62]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Faceted Application of Subject Terminology
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 NUKAT — 2002.
  3. 3,0 3,1 Beck, Guy L. (2012 թ․ փետրվարի 1). Alternative Krishnas: Regional and Vernacular Variations on a Hindu Deity (անգլերեն). SUNY Press. էջ 118. ISBN 978-0-7914-8341-1.
  4. 4,0 4,1 4,2 Winand Callewaert (2003), Pilgrims, Patrons, and Place: Localizing Sanctity in Asian Religions (Editors: Phyllis Granoff and Koichi Shinohara), University of British Columbia Press, 978-0774810395, page 205
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Callewaert (1989), էջեր. 11–12, see also pp. 14-20 for examples of biographical inconsistencies among manuscripts.
  6. 6,0 6,1 McGregor (1984), էջ. 39
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 Iwao (1988), էջ. 186
  8. 8,0 8,1 Novetzke (2013), էջեր. 83–84
  9. 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 McGregor (1984), էջեր. 40–42
  10. Novetzke (2013), էջեր. 45–46
  11. Iwao (1988), էջ. 184
  12. Novetzke (2013), էջեր. 42–43
  13. Novetzke (2013), էջ. 48
  14. Novetzke (2013), էջեր. 42–44, 46
  15. Iwao (1988), էջ. 185
  16. Novetzke (2013), էջեր. 54–55, [1]
  17. Novetzke (2013), էջ. 55
  18. 18,0 18,1 18,2 18,3 Prill (2009)
  19. Novetzke (2013), էջ. 43
  20. 20,0 20,1 Novetzke (2013), էջ. 42
  21. Novetzke (2013), էջեր. 43, 48
  22. Sadarangani (2004), էջ. 146
  23. 23,0 23,1 Novetzke (2013), էջեր. 53, 55
  24. Novetzke (2013), էջեր. 62–64
  25. Novetzke (2013), էջ. 54
  26. 26,0 26,1 26,2 Iwao (1988), էջեր. 184–185
  27. «संत नामदेव महाराज ने दुनिया को मानवता का संदेश िदया : धर्मवीर». Dainik Bhaskar (հինդի). 2020 թ․ փետրվարի 3. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  28. 28,0 28,1 28,2 Novetzke (2013), էջեր. 41–42
  29. Novetzke (2013), էջ. 41
  30. Callewaert (1989), էջեր. 55.
  31. 31,0 31,1 31,2 Callewaert (1989), էջեր. 55–56.
  32. Novetzke (2013), էջ. 276
  33. Callewaert (1989), էջեր. 56–57.
  34. 34,0 34,1 Callewaert (1989), էջեր. 57–58.
  35. Callewaert (1989), էջեր. 64–65.
  36. Callewaert (1989), էջեր. 67–68.
  37. Callewaert (1989), էջեր. 68–70.
  38. McGregor (1992), էջեր. 29–30
  39. McGregor (1992), էջ. 29
  40. McGregor (1992), էջեր. 29–33
  41. 41,0 41,1 McGregor (1992), էջեր. 31–33
  42. Callewaert (1989), էջ. 8.
  43. McGregor (1992), էջեր. 30
  44. Novetzke (2013), էջեր. 137–138
  45. 45,0 45,1 Novetzke (2013), էջեր. 138–139
  46. Novetzke (2013), էջեր. 137–140
  47. 47,0 47,1 47,2 McGregor (1984), էջ. 41
  48. Novetzke (2013), էջեր. 66, 160
  49. Novetzke (2006), էջեր. 124–126
  50. Justin Abbott and NR Godbole (2014), Stories of Indian Saints, Motilal Banarsidass, 978-8120804692, pp. 62-63
  51. Klaus G Witz (1998), The Supreme Wisdom of the Upaniṣads: An Introduction, Motilal Banarsidass, 978-8120815735, page 10
  52. Karine Schomer and WH McLeod (1987), The Sants: Studies in a Devotional Tradition of India, Motilal Banarsidass, 978-8120802773, page 93
  53. Christian Lee Novetzke (2007). «Bhakti and Its Public». International Journal of Hindu Studies. 11 (3): 264–265. JSTOR 25691067.
  54. Callewaert (1989), էջ. 4.
  55. K Schomer and WH McLeod (1987), The Sants: Studies in a Devotional Tradition of India, Motilal Banarsidass, 978-8120802773, pp. 76, 193-194
  56. Callewaert (1989), էջեր. 84–89.
  57. Tyler Williams (2014), Sacred Sounds and Sacred Books: A History of Writing in Hindi, PhD Thesis, Columbia University, Reviewers: John Hawley, Sheldon Pollock, Sudipta Kaviraj and Francesca Orsini, pp. 298-300, 337-340. doi:10.7916/D8VX0DQG
  58. Karine Schomer, JL Erdman and DO Lodrick (1994), Idea of Rajasthan, Explorations in Regional Identity, Volume 2, South Asia Books, 978-0945921264, pp. 242-250
  59. James Hastings (2002), Poets, sants, and warriors: the Dadu Panth, religious change and identity formation in Jaipur State circa 1562-1860 CE, PhD Thesis, University of Wisconsin-Madison, Կաղապար:Oclc, pp. 16-17, 113-127
  60. Novetzke (2013), էջ. 182
  61. Charlotte Vaudeville (1996), Myths, Saints and Legends in Medieval India, Oxford University Press, 978-0195634143, p. 217: "The question of the identity of the Marathi Namdev with the Hindi Namdev, author of the hymns recorded in the Guru-Granth of the Sikhs, is also a matter for controversy."
  62. Christian Lee Novetzke (2008), Shared Idioms, Sacred Symbols, and the Articulation of Identities in South Asia. Kelly Pemberton and Michael Nijhawan (eds.), Routledge, 978-0415958288, pp. 218-219

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետագա ընթերցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]