Յասնայա Պոլյանա (Տուլայի մարզ)

Արտաքին տեսաֆայլեր
	Լև Տոլստոյը Յասանայա Պոլյանայում։ 1908—1910 թվականների կինոխրոնիկա

Յասնայա Պոլյանա
Տեսակ	կալվածք, Ռուսաստանի հատուկ պաշտպանվող տարածք, պատմության հուշարձան և թանգարան
Երկիր	Ռուսաստան, Ռուսական կայսրություն և Խորհրդային Ռուսաստան
Տեղագրություն	Շչյոկինսկի շրջան, Կրապիվենսկի շրջան և Յասնայա Պոլյանա
Հիմնադրվել է	1921
Կայք	ypmuseum.ru

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Յասնայա Պոլյանա (այլ կիրառումներ)

Յասնայա Պոլյանա (ռուս.՝ Ясная Поляна), կալվածք, որը գտնվում է Տուլայի մարզի Շչյոկինսկի շրջանում (Տուլայից 14 կմ դեպի հարավ-արևմուտք հատվածում), ստեղծվել է XVII դարում և սկզբում պատկանել է Կարցովների ընտանիքին, այնուհետև՝ Վոլկոնսկիների և Տոլստոյների ընտանիքին։ Այնտեղ 1828 թվականի օգոստոսի 28-ին ծնվել է Լև Տոլստոյը, այստեղ ապրել է, ստեղծագործել (Յասնայա Պոլյանայում գրվել են «Պատերազմ և խաղաղություն», «Աննա Կարենինա» վեպերը և շատ այլ ստեղծագործություններ), այստեղ է գտնվում նաև նրա գերեզմանը^[1]։ Կալվածք հիմնելու գաղափարը Նիկոլայ Վոլկոնսկունն էր։

Ագարակի ճարտարապետական անսամբլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լև Տոլստոյի տունը
Վոլկոնսկու տունը
Կուզմինների շենքը^[2]
Ելքի աշտարակ
Ախոռ
Գույքագրման գոմ
Կուչերսկայա
Դարբնոցը և ատաղձագործ
Լողարան
Բանյա
Այգու տնակ
Բնակավայր և շինություն
Ջերմոց
Տոլստոյի նստարանը
Կեչու կամուրջ
Զրուցարան

Լև Նիկոլաևիչ Տոլստոյի տուն-թանգարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեղափոխվելով ագարակ Լև Տոլստոյը ընդլայնեց իր կառույցներից մեկը։ Այդ տանը գրողը անցկացրել է ավելի քան 50 տարի և այնտեղ ստեղծել իր ստեղծագործությունների մեծ մասը։ Հիմա տունը հանդիսանում է Լև Տոլստոյի տուն-թանգարանը։ Թանգարանը ստեղծվել է Համառուսաստանյան կենտրոնական գործադիր կոմիտեյի որոշմամբ 1921 թվականի հունիսի 10-ին Ալեքսեյ Տոլստոյի և Լև Նիկոլաևիչի դստեր ջանքերով։ Նա և իր եղբայր Սերգեյ Լվովիչը եղել են թանգարանի առաջին տնօրենները։

Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ նրա բոլոր իրերը տարհանվեցին Տոմսկ, իսկ Յասնայա Պոլյանան 45 օր գրավված էր։ Գերմանաֆաշիստական զորքերի նահանջելու ժամանակ այրեցին Տոլստոյի տանը, սակայն հրդեհը հաջողվեց մարել։ 1942 թվականի մայիսին ագարակը կրկին վերաբացվեց այցելուների համար։ 1950-ական թվականներին կատարվել են վերականգնողական աշխատանքներ։

Թանգարանի ցուցադրության մեջ ներառված են՝ ագարակի շրջակա միջավայրը, Տոլստոյի անձնական իրերը, նրա գրադարանը (22 000 գիրք)։ Տոլստոյի տուն-թանգարանի վիճակը նույնն է մնացել, ինչպես թողել էր ինքը՝ գրողը 1910 թվականին, ընդմիշտ լքելով Յասնայա Պոլյանան։ Ներկայումս թանգարանի տնօրենը հանդիսանում է Վլադիմիր Տոլստոյը՝ Լև Տոլստոյի հետնորդը։

Վոլկոնսկու տուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իշխան Նիկոլայ Վոլկոնսկին՝ Լև Տոլստոյի պապը ամբողջությամբ վերակառուցել էր ագարակը, նրա տունը ագարակի տարածքի ամենահին շինությունն է։

Կուզմինների շենք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս տանը 1850-ից 1862 թվականներին գտնվում էր դպրոցը, որը բացել էր Լը Տոլստոյը գյուղացի երեխաների համար։ Այնուհետև այդ շենքում հյուրեր էին մնում, որոնցից շատ հաճախ մնում էր Տոլստոյի քենին՝ Տատյանա Կուզմինսկայան։

Լողարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1890-ական թվականներին անգլիական զբոսայգու լճակը գրողը դարձրեց լողարան։

Ջրաղաց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լև Տոլստոյի կենդանության ժամանակ Յասանայա Պոլյանայի տարածքում՝ Վորոնկա գետի վրա, ջրաղաց կար, որը օգտագործվում էր տնտեսական կարիքների համար։ Ներկայումս այն չկա, մնացել է միայն կամուրջը, որտեղ կարող են տեղադրել աղացները։ Ափին ընկած է աղացների մասերից մեկը (քարե շրջանակը)։

Բնական կոմպոզիցիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեծ լճակ
Ցածր լճակ
Միջին լճակ
«Պրոսպեկտ» ծառուղի
«Կլինի» զբոսայգի
Աբրամովյան վայէջք
Աֆոնինայի պուրակ
Նեղ կածան
«Եղևնիներ»
«Չեպիժ»
Կարմիր այգի
Հին այգի
Երիտասարդ այգի
Ցածր զբոսայգի
Բնածին անտառ
Գուսևի կածան
«Սիրո ծառ» (մեկ վայրից աճող և միմյանց միահյուսված կեչի և կաղնի)
գետ Վորոնկա

Պրոսպեկտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Պրոսպեկտ», կեչու ծառուղի, ստեղծվել է Յասնայա Պոլյանայում 1800 թվականին։ Սկսվում է մուտքի աշտարակներից և գնում է դեպի գրողի տուն։ Պրոսպեկտը բազմիցս հիշատակվում է Տոլստոյի բազմաթիվ ստեղծագործություններում։

Գրողի գերեզման[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կյանքի վերջին տարիներին Տոլստոյը բազմիցս խնդրել է իրեն թաղել անտառի Հին զակազում՝ ձորի եզրին, «կախարդական փայտիկի վայրում»։ Կանաչ փայտիկի լեգենդը Տոլստոյը լսել է իր եղբայր Նիկոլայից։ Երբ Նիկոլայը 12 տարեկան էր, նա ընտանիքին հայտնեց մեծ գաղտնիքի մասին։ Եվ եթե այն բացահայտվի, այլևս ոչ ոք չի մահանա, պատերազմներ չեն լինի, և մարդիկ կլինեն իրար հետ եղբայրներ։ Մնում է միայն գտնել կախարդական փայտիկը, որը թաղված է ձորի եզրին։ Նրա վրա էլ գրված է գաղտնիքը։ Տոլստոյի երեխաները խաղում էին այդ խաղը, նստելով իրար հետ նրանք զգում էին, որ իրենց համար մի տանիքի տակ շատ լավ է, քանի որ սիրում են միմյանց։ Եվ նրանք այդ ամենը ցանկանում էին բոլոր մարդկանց։ Արդեն ծերության տարիների Տոլստոյը գրում է.

«Շատ, շատ լավ էր այդ ամենը, և ես շնորհակալ եմ Աստծուն, որ կարողացա այդ ամենը տեսնել։ Մենք այդ ամենը խաղ էինք անվանում, մինչդեռ ամեն ինչ խաղ է, բացի սրանից»։

Համընդհանուր երջանկությունը և սերը Տոլստոյին վերադարձրին գեղարվեստական ստեղծագործությունը և փիլիսոփայական աշխատանքները և հրապարակախոսական հոդվածները։ Կախարդական փայտիկի պատմությունը Տոլստոյը հիշատակում է նաև իր կտակի առաջին տարբերակում՝ «Որպեսզի ոչ մի ծեսեր չանցկացնեն իմ մարմինը թաղելու ժամանակ, փայտե դագաղ, և ով ուզում է թող տանի անտառ՝ ձորին հակառակ, կախարդական փայտիկի վայրում»։

Այլ փաստեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թանգարանը մեծ վնասներ կրեց Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ։ Կալվածքի թալանի հետևանքները կադրերով ներկայացված են խորհրդային վավերագրական «Գերմանական զորքերի ավերածությունները Մոսկվայում» ֆիլմում։ {{Արտաքին մեդիաֆայլեր|պատկեր1=«Լև Տոլստոյի գերեզմանը Յասնայա Պոլյանայում նոյեմբեր, 1941» — գերմանական 35-րդ տանակային գնդի արխիվից. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 16-ին.։ 1-ին գվարդիական կորպուսի գեներալ Բելովը, ում զորքերը այդ ժամանակ 1941 թվականի դեկտեմբերին մասնակցեցին այդ վայրերի ազատագրմանը, հիշում է այդ ամենի մասին.

Մեր հետախուզական ջոկատի աջակցությամբ, 50-րդ բանակի 217-րդ հրաձգային դիվիզիայի մարտիկները ազատագրեցին Յասնայա Պոլյանան։ Հետախույզները եղել են Տոլստոյի թանգարանում։ Վերադառնալով, մտահոգված պատմում էին այն մասին, թե ինչպես էին հիտլերականները բարկանում մեծ գրողի վրա։

Նրանք պատերից պոկել էին Տոլստոյի բոլոր եզակի նկարները և տարել իրենց հետ։ Թանգարան է եկել նաև Հայնց Գուդերյանը։ Նրա սպաներից մեկը իր ղեկավարի համար որպես հուշանվեր հափշտակել էր մի քանի արժեքավոր նմուշներ։ Զինվորները, որոնք ապաստան էին գտել կալվածքում, կահույքի կտորներով, նկարներով և Տոլստոյի գրադարանի գրքերով վառարան էին վառել։ Թանգարանի աշխատակիցները նրանց վառելափայտ էին

առաջարկում, սակայն զինվորները նրան ի պատասխան ծիծաղում էին. «Մեզ փայտ հարկավոր չէ։ Մենք կայրենք այն ամենը, ինչ մնացել է ձեր Տոլստոյից»։

- Պավել Բելով, Մեր հետևից Մոսկվան է

Չնայած այն հանգամանքին, որ Յասնայա Պոլյանայի թալանի փաստը փաստաթղթավորված էր, իսկ կալվածքը վառվել էր նահանջի ժամանակ, ինքը Գուդերյանը իր «Զինվորի հիշողությունները» գրքում (Ռուսաստանում հրատարակվել է նաև «Գերմանացի գեներալի հիշողությունները» 2007 թվական) ներկայացրել է այդ ամենի մասին։

Մի շարք ռուսական Գուդերյանի հուշագրություններում այդ մեջբերումը ջնջվել էր, սակայն հեշտ է ստուգել գերմաներեն բնօրինակից^[3]^[4]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «Յասնայա Պոլյանա, գյուղ». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
↑ «Флигель Кузминских». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 21-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 19-ին.
↑ Heinz Guderian (1960). «Erinnerungen eines Soldaten». Kurt Vowinkel Verlag. էջ 233.
↑ Guderian, H. «DER FELDZUG IN RUSSLAND 1941». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 22-ին.