Մայր հայրենիքը կանչում է

Մայր հայրենիքը կանչում է;
տեսակ	պլակատ
նկարիչ	Իրակլի Թոիձե
տարի	հունիս 1941
	Ծանոթագրություններ;
	The Motherland Calls (poster) Վիքիպահեստում

«Մայր հայրենիքը կանչում է» (ռուս.՝ «Родина-мать зовёт!»), Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակների պլակատ, որն ստեղծել է նկարիչ Իրակլի Թոիձեն 1941 թվականին, հավանաբար հունիսի վերջին։ Ստեղծման ճշգրիտ ամսաթիվը հայտնի չէ և քննարկման առարկա է։

Նկարչի սեփական խոստովանությամբ՝ մոր հավաքական կերպարի ստեղծման գաղափարը, որն օգնության կոչ է անում իր որդիներին, նրա մտքում բոլորովին պատահաբար է ծնվել։ Լսելով ԽՍՀՄ-ի վրա նացիստական Գերմանիայի հարձակման մասին Սովինֆորմբյուրոյի առաջին հաղորդագրությունը՝ Թոիձեի կինը վազելով մտել է նրա մոտ՝ արհեստանոց՝ գոռալով «Պատերազմ»։ Տպավորված նրա դեմքի արտահայտությունից՝ նկարիչը կնոջը հրամայել է անշարժանալ և անմիջապես սկսել է ապագա գլուխգործոցի էսքիզներ անել^[1]։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)

По собственному признанию художника, идея создания собирательного образа матери, призывающей на помощь своих сыновей, пришла ему в голову совершенно случайно. Услышав первое сообщение Совинформбюро о нападении нацистской Германии на СССР, супруга Тоидзе вбежала к нему в мастерскую с криком «Война!». Поражённый выражением её лица, художник приказал жене замереть и тут же принялся делать наброски будущего шедевра.

Մայր Հայրենիքի կերպարն ակնհայտորեն կապված է Առաջին համաշխարհային պատերազմի և Ռուսաստանի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ քարոզչության համար լայնորեն օգտագործված Մայր Ռուսաստանի կերպարի հետ։

Թոիձեի որդու հիշողություններով՝ նկարիչը սիրում էր Անդրեյ Բելիի ստեղծագործությունը, որն ունի հետևյալ տողերը. «Թույլ տուր, ով մայր հայրենիք, խոնավ, ազատ լայնարձակությունում, քո լայնարձակությունում լացել...» (ռուս․՝ «Позволь же, о родина-мать, в сырое, пустое , в раздолье твоё прорыдать…») հնարավոր է, որ հենց դրանք են հիմք ծառայել պլակատի բովանդակության համար^[2]։

«Մայր Հայրենիքի» կերպարը հետագայում դարձել է խորհրդային քարոզչության ամենատարածված կերպարներից մեկը։ Հայտնի են կերպարի մեկնաբանություններ և նրա ծաղրանմանակման բազմաթիվ օրինակներ` կերպարվեստի, քանդակագործության, ժողովրդական ստեղծագործության, գովազդի մեջ։

Պլակատի գեղարվեստական կոմպոզիցիան նման է այնպիսի ստեղծագործությունների, ինչպիսիք են «Դու կամավոր գրանցվե՞լ ես» (Դմիտրի Մոոր, 1920) խորհրդային պլակատը, «I want you for U. S. Army» (Ջեյմս Ֆլագ, 1917) ամերիկյան պլակատին, ինչպես նաև «Ժողովրդին առաջնորդող ազատությունը» (Էժեն Դելակրուա, 1830) ֆրանսիական նկարին, որտեղ հեղինակը պատկերել է Ֆրանսիայի ազգային խորհրդանիշ Մարիանին։

Պլակատը կարելի է տեսնել խորհրդային շատ գեղարվեստական ֆիլմերում, մասնավորապես՝ «Այն տունը, որտեղ ես ապրում եմ» ֆիլմում։