Հյուսիսային հարթություն

Հյուսիսային հարթություն (անգլ.՝ Northern Dimension (ND), ռուս.՝ «Северное измерение» СИ) համատեղ քաղաքականություն չորս իրավահավասար գործընկերների՝ Եվրամիության, Ռուսաստանի, Նորվեգիայի և Իսլանդիայի միջև՝ կապված Ռուսաստանի հյուսիսարևմտյան, Բալթիկ ծովի և Արկտիկայի շրջանների, ներառյալ Բարենցի շրջանի անդրսահմանային և արտաքին քաղաքականության հետ^[1]։ Քաղաքականությունը նախաձեռնվել է 1999 թվականին և թարմացվել 2006 թվականին։ Հյուսիսային հարթությունն անդրադառնում է այդ տարածաշրջաններում առաջացող հատուկ մարտահրավերներին և հնարավորություններին և նպատակ ունի ամրապնդել երկխոսությունն ու համագործակցությունը ԵՄ-ի և նրա անդամ երկրների, ինչպես նաև ԵՄ-ի հետ կապված հյուսիսային երկրների միջև։ Հատկապես շեշտը դրվում է սուբսիդիաների և Հյուսիսում բոլոր շահագրգիռ կողմերի, ներառյալ տարածաշրջանային կազմակերպությունների, տեղական և տարածաշրջանային իշխանությունների, ակադեմիական և գործարար համայնքների և քաղաքացիական հասարակության ակտիվ մասնակցության ապահովման վրա։

Առաջնահերթ թեմաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսային հարթության ներքո երկխոսության և համագործակցության մի քանի հիմնական առաջնահերթ թեմաներն են.

Տնտեսություն, բիզնես և ենթակառուցվածքներ
Մարդկային ռեսուրսներ, կրթություն, մշակույթ, գիտական հետազոտություններ և առողջապահություն
Շրջակա միջավայր, միջուկային անվտանգություն և բնական ռեսուրսներ
Անդրսահմանային համագործակցություն և տարածաշրջանային զարգացում
Արդարադատություն և ներքին գործեր

Գործընկերություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսային հարթության շրջանակներում համագործակցության աշխատանքային մեթոդը գործընկերության մոդելն է։ Համագործակցությունը տեղի է ունենում չորս գործընկերության շրջանակներում.

Հյուսիսային հարթության բնապահպանական գործընկերություն (NDEP)
Հյուսիսային հարթության գործընկերություն հանրային առողջության և սոցիալական բարեկեցության ոլորտում (NDPHS)
Տրանսպորտի և լոգիստիկայի ոլորտում Հյուսիսային հարթության գործընկերություն (NDPTL)
Մշակույթի վերաբերյալ հյուսիսային հարթության գործընկերություն (NDPC).

Այլ տեսակի գործունեությունը իրականացվում է Հյուսիսային հարթության ինստիտուտի (NDI) և Հյուսիսային հարթության բիզնես խորհրդի (NDBC) միջոցով։ 2019 թվականի սկզբից Հյուսիսային հարթության ինստիտուտը՝ Աալտոյի համալսարանի Անցումային շուկաների կենտրոնի (CEMAT) ղեկավարությամբ, կառավարում է ԵՀ համաֆինանսավորվող NDI Think Tank Action-ը^[2]։

Նպատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսային հարթությունը կոչված է նպաստելու տարածաշրջանում անվտանգությանն ու կայունությանը, ինչպես նաև օգնելու ստեղծել անվտանգ, մաքուր և մատչելի միջավայր հյուսիսի բոլոր մարդկանց համար։ Այն ուղղված է Հյուսիսային Եվրոպայի տարածաշրջանային զարգացման հատուկ մարտահրավերներին։ Դրանք ներառում են ցուրտ կլիմայական պայմանները, կենսամակարդակի լայն տարբերությունները, բնապահպանական մարտահրավերները, ներառյալ միջուկային թափոնների և կեղտաջրերի կառավարման հետ կապված խնդիրները, տրանսպորտի և սահմանի անցման ոչ բավարար հնարավորությունները։ Հյուսիսային հարթությունը նպատակ ունի նաև օգտվել տարածաշրջանի հարուստ ներուժից, օրինակ՝ բնական ռեսուրսների, տնտեսական դինամիզմի և հարուստ մշակութային ժառանգության առումով։

Բացի այդ, Հյուսիսային հարթությունը նաև նպատակ ունի լուծելու տարածաշրջանային անհավասար զարգացումից բխող մարտահրավերները և օգնելու խուսափել ԵՄ ընդլայնումից հետո Եվրոպայում նոր բաժանարար գծերի առաջացումից։

2004 թվականի մայիսի 1-ին Միության ընդլայնմամբ՝ ներառելով Էստոնիան, Լատվիան, Լիտվան և Լեհաստանը, Հյուսիսային հարթության կարևորությունը զգալիորեն մեծացել է. ԵՄ անդամ ութ երկրներ (Դանիա, Գերմանիա, Լեհաստան, Լիտվա, Լատվիա, Էստոնիա, Ֆինլանդիա, Շվեդիա) շրջապատում են Բալթիկ ծովը, և ԵՄ-ի ընդհանուր սահմանը Ռուսաստանի հետ երկարացել է։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

H. Moroff (Hg.): European Soft Security Policies – The Northern Dimension, Helsinki 2002.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «Northern Dimension» (PDF). europarl.europa.eu. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 27-ին.
↑ NDI Think Tank Action

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[1] «Northern Dimension» (PDF). europarl.europa.eu. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 27-ին.

[2] NDI Think Tank Action

[1]

[2]