Հաննովեր-Լիմմեր (համակենտրոնացման ճամբար)
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | Համակենտրոնացման ճամբար |
| Երկիր | .svg){kind=small} Նացիստական Գերմանիա |
| Տեղագրություն | Հաննովեր |
| Վայր | Linden-Limmer? |
| Ղեկավար կազմակերպություն | Նոյենգամե համակենտրոնացման ճամբար[1] |
| Հիմնադրված է | օգոստոս 1944 |
| Քանդվել է | ապրիլ 1945 |
 | |
 | |
Հաննովեր-Լիմմեր (գերմ.՝ KZ-Außenlager Hannover-Limmer), համակենտրոնացման ճամբար կանանց համար, որը գոյություն է ունեցել 1944 թվականի օգոստոսի վերջից մինչև 1945 թվականի ապրիլ ամիսը Լիմմեր (գերմ.՝ Limmer) շրջանում (այսօր Հաննովերի շրջան, Ստորին Սաքսոնիա, Գերմանիա)[2]։
Ճամբարը կառուցվել է որպես Նոյենգամմե ճամբարի մասնաճյուղ (գերմ.՝ KZ-Außenlager)։ Այս ճամբարը Հաննովերի 7 համակենտրոնացման ճամբարներից է, որոնք ստեղծվել են Երրորդ ռայխի ժամանակ։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հաննովեր-Լիմմեր համակենտրոնացման ճամբարը ստեղծվել է քաղաքական բանտարկյալների համար։ 1944 թվականի օգոստոսի 31-ից ճամբար բերվեցին կալանավորների առաջին խմբին՝ 500 կնոջ՝ ֆրանսիական և ռուսական ծագմամբ[3]։
Նույն թվականի նոյեմբերին և դեկտեմբերին այստեղ բերվեցին կալանավորներ Զալցգիտտեր-Վերտենշտեդտ (գերմ.՝ KZ Salzgitter-Wartenstedt) համակենտրոնացման ճամբարից, որոնցից երեսունը ֆրանսուհիներ էին։
1945 թվականի հունվարին ռմբակոծվել է Հաննովեր-Լանգենհագեն (գերմ.՝ KZ Hannover-Langenhagen) ճամբարը․ արդյունքում ողջ մնացած ռուսական և լեհական ծագմամբ կալանավորներին տեղափոխում են Լիմմեր։
1945 թվականի մարտի վերջին ճամբարում կար 1011 կալանավոր։
Երբ Դաշնակցային ուժերը մոտ էին, Հաննովերի բոլոր համակենտրոնացման ճամբարներից սկսեցին կալանավորների տարհանումը։ 1945 թվականի ապրիլի 6-ին մոտ 1000 բանտարկյալ Լիմմերից մահվան երթով տեղափոխվեց Բերգեն-Բելզեն (գերմ.՝ KZ Bergen-Belsen)։ Ողջ մնացածները ճամբար հասան երեք օր անց։ 1945 թվականի ապրիլի 15-ին Բերգեն-Բելզենն ազատագրվել է բրիտանական զորքի կողմից[4]։ Լիմմերում մնացած կալանավորները, որոնք ի վիճակի չէին տեղափոխվել, ազատագրվեցին ապրիլի 10-ին։
Պայմաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կին կալանավորներն ապրում էին փայտաշեն երեք բարաքներում։ Ճամբարում կային լվացքատուն, խոհանոց, զուգարաններ, սանիտարական մաս և վարչական կառույց։
Համակենտրոնացման ճամբարը գտնվել է Continental AG գործարանի և Լիմմեր գյուղի միջև։ Կանայք օրական տասներկու ժամ աշխատել են գործարանում՝ արտադրելով հակագազեր։ Քիչ թվով կանայք աշխատել են Լագենհագենի գործարանում, Հաննովերի «Harry Brot» հացի գործարանում Բոռնումում (գերմ.՝ Bornum)։
Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1987 թվականին Լիմմերում տեղադրվել է բրոնզե հուշատախտակ և քարե հուշաքար՝ ի հիշատակ ճամբարի կալանավորներ։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933-1945 / G. P. Megargee — IU Press, 2009.
- ↑ Verzeichnis der Konzentrationslager und ihrer Außenkommandos gemäß § 42 Abs. 2 BEG Արխիվացված 2017-01-16 Wayback Machine Nr. 570, Hannover-Limmer
- ↑ «Außenlagerliste» (գերմաներեն). www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 6-ին.
- ↑ «GBB - Gesamtchronologie» (գերմաներեն). bergen-belsen.stiftung-ng.de. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 18-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 6-ին.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Claus Füllberg-Stolberg: Frauen im Konzentrationslager: Langenhagen und Limmer, in: Konzentrationslager in Hannover. KZ-Arbeit und Rüstungsindustrie in der Spätphase des Zweiten Weltkriegs, Teil I, Lax, Hildesheim 1985, ISBN 3-7848-2422-6, S. 277 ff.
- Rainer Fröbe, Claus Füllberg-Stolberg: Von der Résistance zum Widerstand im Konzentrationslager. Weibliche KZ-Häftlinge in Ravensbrück und Hannover-Limmer. In: Dachauer Hefte, 7. Jhrg, Heft 7, 1991, S. 191ff.
- Janet Anschütz, Irmtraud Heike: „Man hörte auf, ein Mensch zu sein …“ Überlebende aus den Frauen-Konzentrationslagern in Langenhagen und Limmer berichten. VSA-Verlag, Hamburg 2003, ISBN 3-89965-009-3
- Hans Ellger: Hannover-Limmer. In: Wolfgang Benz, Barbara Distel (Hrsg.): Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager. Band 5: Hinzert, Auschwitz, Neuengamme. C.H. Beck, München 2007, ISBN 978-3-406-52965-8, S. 434 ff.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Arbeitskreis »Ein Mahnmal für das Frauen-KZ in Limmer«
- Beschreibung des KZ Hannover-Limmer auf der Seite der KZ-Gedenkstätte Neuengamme
- Faltblatt des Arbeitskreises Frauen-KZ zum Mahnmal im KZ Limmer (PDF; 354 kB)
- Der Inhalt der 2015 aufgestellten Informationstafel (PDF; 678 kB)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հաննովեր-Լիմմեր (համակենտրոնացման ճամբար)» հոդվածին։ |
