Կատարինա Դալտոն

Կատարինա Դալտոն;
Ծնվել է	նոյեմբերի 11, 1916
Ծննդավայր	Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Մահացել է	սեպտեմբերի 17, 2004 (87 տարեկան)
Մահվան վայր	Պուլ, Միացյալ Թագավորություն
Կրթություն	Թագավորական անվճար հիվանդանոց
Մասնագիտություն	բժիշկ

Կատարինա Դալտոն (անգլ.՝ Katharina Dalton, նոյեմբերի 11, 1916(1916-11-11)^[1], Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն - սեպտեմբերի 17, 2004(2004-09-17)^[1], Պուլ, Միացյալ Թագավորություն), բրիտանացի բժիշկ և նախադաշտանային համախտանիշի ուսումնասիրման ռահվիրա։ Համարվում է, որ նա է ստեղծել համախտանիշի անունը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կատարինա Դորոթեա Կուպերսը ծնվել է 1916 թվականի նոյեմբերի 11-ին Լոնդոնում։ Մանուկ հասակում ցանկացել է բժիշկ դառնալ և Լոնդոնի Foot Hospital հիվանդանոցում կրթաթոշակի արժանանալուց հետո վերապատրաստվել է որպես ոտքերի բժիշկ^[2]։

Առաջին ամուսնու՝ Ուիլֆրեդ Թոմփսոնի՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում զոհվելուց հետո Դալտոնը որոշել է բժշկական ոլորտում փոխել մասնագիտությունն ու ի վերջո Ռոյալ Ֆրի հիվանդանոցում բժշկի աստիճան ստանալ^[3]։

1948 թվականին Բժիշկ Դալտոնը ներգրավվել է նախադաշտանային համախտանիշի ուսումնասիրման աշխատանքներում, երբ որպես բժշկական համալսարանի 32-ամյա հղի ուսանող հասկացել է, որ իր ամենամսյա միգրենային գլխացավն անհետացել է։ Խորհրդակցելով էնդոկրինոլոգ Ռայմոնդ Գրինի հետ^[4]՝ նա եզրակացրել է, որ գլխացավերը պրոգեստերոն հորմոնի պակասի հետևանքն են․ հորմոնը նվազում է դաշտանից առաջ, բայց ավելանում հղիության ընթացքում։ Հետագա կլինիկական ուսումնասիրությունից հետո՝ 1953 թվականին, բժիշկ Դալտոնը Գրինի հետ միասին բրիտանական բժշկական ամսագրերում հրապարակել է իր տեսությունը՝ առաջին անգամ օգտագործելով նախադաշտանային համախտանիշ կամ ՆԴՀ տերմինը^[5]։

Բժիշկ Դալտոնը, ով իր սեփական գործունեությունն սկսելուց հետո բուժել է բազմաթիվ կանանց, եզրակացրել է, որ ՆԴՀ-ն պարբերական հորմոնային խախտում է, որը տեղի է ունենում օվուլյացիայից 14 օր հետո և որի առավել ծանր ախտանիշներն ի հայտ են գալիս դաշտանից առաջ՝ օվուլյացիայի վերջին 4 օրերի ընթացքում։ Մի շարք տղամարդ գործընկերների տեսակետներին ուղղակիորեն հակասելով՝ նա պնդել է, որ ախտանշաններն ավելի շատ ֆիզիկական բնույթի են, քան թե հոգեբանական, և ներառում են միգրենային գլխացավեր, ասթմա, էպիլեպսիա, մաշկի ախտահարում, դյուրագրգռություն, գերհոգնածություն և դեպրեսիա^[5]։

Բացի իր հիվանդներից, նա ուսումնասիրել է դեռահաս դպրոցական աղջիկների, բռնության ենթարկված երեխաների մայրերի և կանանց, ովքեր բանտարկվել են ծանր հանցագործությունների, այդ թվում՝ սպանության համար։ Նրա ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ ՆԴՀ-ի ծանր դեպքերում աշակերտուհիների առաջադիմությունը նվազում է, և հավանականությունը մեծանում է, որ կանայք բռնության կենթարկեն իրենց երեխաներին կամ հանցանք կգործեն։ Ելնելով պատմական վկայություններից՝ նա նույնիսկ եզրակացրել է, որ Վիկտորյա թագուհին տառապել է ՆԴՀ-ով, ինչն ի հայտ է եկել ամեն ամիս նրա գոռոցների ու ամուսնու՝ արքայազն Ալբերտի վրա իրեր նետելու մասին զեկույցների մեջ^[5]։

Դալտոնին է վերագրվել խանգարման ախտորոշման համար դաշտանային դիագրամներ կազմելը և նաև պնդումները, որ կանանց մոտ ՆԴՀ-ի ժամանակահատվածը բնորոշվում է ինքնասպանության փորձերի ավելի բարձր ցուցանիշներով, ալկոհոլի չարաշահմամբ ու դաժան հանցագործություններ գործելով։

Բժիշկ Դալտոնը պնդել է, որ ՆԴՀ-ը հիմնականում առաջանում է պրոգեստերոնի անբավարարությունից և կարող է բուժվել հորմոնային թերապիայի միջոցով։ Նա նաև կարծել է, որ հորմոնը կարող է օգտագործվել հետծննդյան դեպրեսիան թեթևացնելու համար։ Բայց այսօր շատ փորձագետներ համամիտ չեն այս տեսակետին, փոխարենը ՆԴՀ-ի բուժման հարցում վստահում են սերոտոնինի ընտրողական ընդունման խանգարիչներին և այլ դեղամիջոցներին^[6]։

Իր հետագա աշխատանքներում բժիշկ Դալտոնի օգնությամբ ապացուցվել է, որ ՆԴՀ-ն կարող է սրել դեպրեսիան ու այլ խանգարումները, ինչը հատկապես դրսևորվում է դաշտանային ցիկլի վերջին կամ դաշտանի սկզբի մի քանի օրերին^[6]։ Նա դարձել է բրիտանական թագավորական բժշկական ընկերության ընդհանուր պրակտիկայի բաժնի առաջին կին նախագահը^[5]։

Դոկտոր Դալտոնի մեկ այլ ուսումնասիրություն ցույց է տվել, որ ՆԴՀ-ի որոշ ախտանիշներ, ինչպիսիք են զարկերակային գերճնշումը, այտուցները և մեզի մեջ ալբումինի առկայությունը, ապացուցում են հղիության ընթացքում պրեէկլամպսիայի առկայությունը։ Ախտանիշներ հայտնաբերելու վաղ շրջանում հիվանդներին տրվել է պրոգեստերոնի նախնական չափաբաժին, իսկ դրանից հետո՝ եթե ախտանիշները դեռևս առկա էին, նրանք շարունակական բուժում են ստացել։ Ծննդատներում պրոգեստերոն օգտագործելու արդյունքում պրեէկլամպսիայի դեպքերի քանակը մակարդակը 9%-ից նվազել է մինչև 1%^[7]։

Դալտոնը հրաժարվել է բուժման ընթացքում պրոգեստոգենի (սինթետիկ պրոգեստոգենների) օգտագործումից, որովհետև կարծում էր, որ այն տարբեր կողմնակի ազդեցություններ ունի^[8]։ Բուժումների համար ընտրել է բնական պրոգեստերոնը, ինչը հայտնաբերվել է քաղցր կարտոֆիլում^[5]։ Բացի դրանից, Դալտոնը կողմնակից էր միայն բնական պրոգեստերոնին, որովհետև նա պնդում էր, թե միայն բնականն է համապատասխանում պրոգեստերոնի ընկալիչներին^[7]։ Իր բուժումների մեծամասնության դեպքում օգտագործել է պրոգեստերոնի մեծ չափաբաժիններ, քանի որ կարծել է, թե վտանգավոր չափաբաժին չկա և 400 միլիգրամը նվազագույն չափաբաժինն է։ Պրոգեստերոնի մյուս դրական կողմերից է կանանց մոտ մազերի ինտենսիվ աճն ու գլխուղեղի վնասվածքների բուժումը։

Գրել է բեսթսելլեր դարձած «Ամիսը մեկ անգամ․ նախադաշտանային համախտանիշի բնագիր ձեռնարկ» (1978թ․) և «Դեպրեսիա ծննդաբերությունից հետո․ ինչպես տարբերել, բուժել և կանխել հետծննդյան դեպրեսիան» աշխատությունները։

Անձնական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իր առաջին ամուսնու մահից հետո ամուսնացել է Թոմ Դալտոնի հետ, որը մահացել է 1992 թվականին։ Ունեցել է 4 երեխա՝ Մայքլ, Թոմաս, Ուենդի և Մաուրին, ու նաև 5 թոռ, այդ թվում՝ Եվրոպական պառլամենտի բրիտանացի անդամ Դանիել Դալտոնը^[5]։

Վախճանվել է Բրիտանիայում 2004 թվականի սեպտեմբերի 17-ին՝ 87 տարեկան հասակում․ ընտանիքը չի հստակեցրել նրա մահվան պատճառը^[9]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Encyclopædia Britannica
↑ https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1472855/Katharina-Dalton.html. {{cite news}}: Missing or empty |title= (օգնություն)
↑ O'Connor, Anahad. «Katharina Dalton, Expert on PMS, Dies at 87». New York Times. The New York Times Company. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
↑ Raymond Greene
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Oliver, Myrna (2004 թ․ սեպտեմբերի 28). «Katharina Dalton, 87; First Doctor to Define, Treat PMS» – via LA Times.
↑ ^6,0 ^6,1 O'Connor, Anahad (2004 թ․ սեպտեմբերի 28). «Katharina Dalton, Expert on PMS, Dies at 87» – via NYTimes.com.
↑ ^7,0 ^7,1 «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 17-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
↑ «Katharina Dalton and progesterone dangers». The BMJ. 2018 թ․ հունվարի 31.
↑ «PMS Researcher Dies at 87». 2004 թ․ սեպտեմբերի 26 – via nbcnews.com.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Թայմսի» մահախոսականը՝ բժիշկ Կատարինա Դալտոն
[1] «Նյու Յորք Թայմսի» մահախոսականը Կատարինա Դալտոնի մասին
[2] «Լոս Անջելես Թայմսի» մահախոսականը Կատարինա Դալտոնի մասին
[3] Արխիվացված 2013-10-31 Wayback Machine «Ի հիշատակ բժիշկ Կատարինա դալտոնի»
[4] «ՆԴՀ-ի հետոզոտողը մահանում է 87 տարեկանում»

[_65950609ff09ea7f-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Encyclopædia Britannica

[2] ttps://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1472855/Katharina-Dalton.html. {{cite news}}: Missing or empty |title= (օգնություն)

[3] O'Connor, Anahad. «Katharina Dalton, Expert on PMS, Dies at 87». New York Times. The New York Times Company. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.

[4] Raymond Greene

[auto2-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Oliver, Myrna (2004 թ․ սեպտեմբերի 28). «Katharina Dalton, 87; First Doctor to Define, Treat PMS» – via LA Times.

[auto1-6] 6,0 ^6,1 O'Connor, Anahad (2004 թ․ սեպտեմբերի 28). «Katharina Dalton, Expert on PMS, Dies at 87» – via NYTimes.com.

[womensinternational.com-7] 7,0 ^7,1 «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 17-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)

[8] «Katharina Dalton and progesterone dangers». The BMJ. 2018 թ․ հունվարի 31.

[9] «PMS Researcher Dies at 87». 2004 թ․ սեպտեմբերի 26 – via nbcnews.com.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]