Ֆրիդրիխ Բուրդախ

Ֆրիդրիխ Բուրդախ; գերմ.՝ Karl Friedrich Burdach
Ծնվել է	հունիսի 12, 1776; Լայպցիգ, Սաքսոնիայի կյուրֆիուրսություն, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն
Մահացել է	հուլիսի 16, 1847 (71 տարեկան); Քյոնիգսբերգ, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական միություն
Բնակության վայր(եր)	Պրուսիայի թագավորություն
Քաղաքացիություն	Սաքսոնիայի թագավորություն
Մասնագիտություն	ֆիզիոլոգ, համալսարանի դասախոս, բժիշկ և անատոմ
Հաստատություն(ներ)	Լայպցիգի համալսարան և Դորպատի կայսերական համալսարան
Գործունեության ոլորտ	անատոմիա
Պաշտոն(ներ)	պրոֆեսոր
Անդամակցություն	Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա և Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Դորպատի կայսերական համալսարան և Լայպցիգի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն
	Karl Friedrich Burdach Վիքիպահեստում

Կառլ Ֆրիդրիխ Բուրդախ (գերմ.՝ Karl Friedrich Burdach, հունիսի 12, 1776(1776-06-12)^[1]^[2], Լայպցիգ, Սաքսոնիայի կյուրֆիուրսություն, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն^[3] - հուլիսի 16, 1847(1847-07-16)^[1]^[2], Քյոնիգսբերգ, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական միություն^[3]), գերմանացի կազմախոս և ֆիզիոլոգ, Դերպտի (1811—1814) և Քյոնիգսբերգի (1814-ից) համալսարանների պրոֆեսոր։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1785-1793 թվականներին սովորել է Լայպցիգի Նիկոլաևյան գիմնազիայում։ 1793 թվականից մինչև 1798 թվականի վերջը Լայպցիգի համալսարանում լսել է դասախոսսություններ բժշկագիտության և փիլիսոփայության թեմաներով, այնուհետև մեկնել է Վիեննա և պարապել Ֆրանկի մոտ։ 1799 թվականին Լայպցիգից վերադառնալուց հետո ստացել է փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան։ 1807 թվականին Բուրդախը Լայպցիգի համալսարանում եղել է պրոֆեսոր։ 1811 թվականին Դորպատի համալսարանում նա աշխատել է կազմախոսության, ֆիզիոլոգիայի և դատաբժշկագիտության ամբիոնում, իսկ չորս տարի անց Քյոնիգսբերգի համալսարանում զբաղեցրել է համապատասխան պաշտանը։

1817 թվականին Բուրդախի նախաձեռնությամբ Ալբերտինին կից կառուցվել է Անատոմիական թատրոնի նոր շենքը։ Նա Քյոնիգսբերգի համալսարանին կից հիմնել է գիտական անատոմիական առաջին ինստիտուտը և մասնակցել է անատոմիական թանգարանի հիմնադրմանը։ 1818 թվականից եղել է Պետերբուրգի ակադեմիայի արտասահմանյան թղթակից անդամը։

1835 թվականից զբաղեցրել է բժշկական կոլեգիայի տնօրենի պաշտոնը, իսկ 1837-1844 թվականներին զբաղեցրել է Ֆիզիկա-բժշկագիտական միավորման նախագահի պաշտոնը։ 1845 թվականին Բուրդախը թողել է պաշտոնը։ Նրա որդին՝ Էռնստը (1801—1876), եղել է Քյոնիգսբերգի պրոֆեսոր և կազմախոս^[4]։

Առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձրել կազմաբանության, գլխուղեղի օնտո- և ֆիլոգենեզի ուսումնասիրմանը, որտեղ առանձնացնում էր պրոյեկցիական, կոմիսուրալ և զուգորդմամբ անցնող համակարգերին։ Բուրդախի անունով է կոչվել նյարդերի փունջը (ողնուղեղի հետևի շարում), որը պատասխանատու է իրանի վերին մասերի և վերին վերջույթների գիտակցական կինեսթեզիկ զգայունակության համար։

Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սեփական.
- Über die Aufgabe der Morphologic, L., 1818: Vom Baue und Leben des Gehirns, Bd 1—3. — Lpz., 1819—1826. («Կազմաբանության խնդիրների մասին»)
- Vom Baue und Leben des Gehirns, Bd 1—3. — Lpz., 1819—1826. («О строении и жизни мозга»)
- Über Psychologie als Erfahrungswissenschaft, Bd 1—4. — Lpz., 1826—1832. («О физиологии как о практической науке»)
- Beitrage zu einer kritischen Physiologie des Gehirns, 2 Bande. — Leipzig, 1806. («О критической физиологии мозга»)
- Encyclopaedie der Heilswissenschaft, 3 Bande. — Leipzig, 1812. («Энциклопедия лечебной науки»)
- Vom Bau und Leben des Gehirns und Ruckenmarks, 2 Bande. — Leipzig, 1819—1826. («О строении головного и спинного мозга»)
Համատեղ.
- Russische Sammlung fur Naturwissenschaft und Heilkunst, Riga und Leipzig 1815—1817. («Русский сборник по естественным наукам и лечебному делу»)
- Die Physiologie als Erfahrungswissenschaft, 6 Bande, Leipzig 1826—1840. («Физиология как практическая наука»)
Ինքնակենսագրություն։ Blicke in's Leben. — Leipzig, 1844. («Հայացք կյանքին»)
Կենսագրություն։ Allgemeine Deutsche Biographie, Т. 3. («Գերմանական ընդհանուր կենսագրություններ»)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Who Named It?
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #119498170 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ Бурдах // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 4 т. — СПб., 1907—1909.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Бурдах, Карл-Фридрих». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Бурдах, Карл-Фридрих // Биографический словарь профессоров и преподавателей Императорского Юрьевского, бывшего Дерптского университета за сто лет его существования (1802—1902) / Г. В. Левицкий ординарный профессор Императорского Юрьевского университета. — Юрьев: Типография К. Маттисена, 1903. — Т. II. — С. 3—8.
Райков Б. Е. Германские биологи-эволюционисты до Дарвина. Л. Окен, К. Ф. Бурдах, М. Г. Ратке. Л., 1969.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Профиль Карла Фридриха Бурдаха на официальном сайте РАН

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրիդրիխ Բուրդախ» հոդվածին։

[_f3169a35670e60a5-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Who Named It?

[_3a01fe560dddc445-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_5fba1284d5801fe9-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #119498170 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[4] Бурдах // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 4 т. — СПб., 1907—1909.

[1]

[2]

[3]

[4]