Իտալիայի լեզուներ
Իտալիայում իտալերենի և նրա տարածաշրջանային տարատեսակների հետ մեկտեղ տարածված է նաև ուրիշ արտահայտություններ՝ մի շարք ռոմանական բարբառներ, դիտարկվող առանձին լեզուներ, ինչպես նաև փոքրամասնությունների լեզուներ, չի վերաբերում ռոմանական խմբին[1][2][3][4]։ Ընդ որում, «իտալական բարբառներ» անվանումը վերաբերում է ոճական արտահայտություններին, որոնցից մի քանիսը նույնիսկ չեն պատկանում իտալա–ռոմանական խմբին։
Ռոմանական խումբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իտալերեն լեզվի բարբառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հյուսիսային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հյուսիսային բարբառները սովորաբար պարունակում են ոճական արտահայտություններ, տարածված է հյուսիսային Լա Սպեցիա–Ռիմինի ուղղությամբ։ Պատմական զարգացման իր կառուցվածքով և առանձնահատկություններով նրանք մոտ են գալլո-ռոմանական լեզուներին և հաճախ կոչվում են գալլո-իտալական։ Այդ բարբառներից շատերը հաճախ դիտարկվում են որպես առանձին լեզուներ։
- Լոմբարդական լեզու (արևմտյան և արևելյան լոմբարտական)
- Պիեդմոնտեսե
- Վենետիկյան
- Վենետիկյան բարբառ (այն հիմնականում գրել է Կառլո Գոլդոնիին և այս խմբում հատուկ տեղ զբաղեցնում է)
- Էմիլիան-ռոմանական (երբեմն համարվում է առանձին)
- Բոլոնի բարբառ (bulgnais)
- Լիգուրիան
Կենտրոնական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Տունկանական բարբառ (որի հիման վրա ստեղծվել է գրական իտալերեն լեզու)
- Հատուկ տեղ այստեղ զբաղեցնում է Ֆլորենցիայի խոսքը
Հարավային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հարավ-կենտրոնական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ի․ Ի․ Չելիշևըն այս գոտին բաժանում է երկու ենթաբաժինների՝
- Հյուսիս-արևմտյան ենթաբաժին (Ումբրիայի հյուսիս, ներառյալ Պերուջան, Մարկեի կենտրոնը, Լացիոյի հյուսիս-արևմուտք), զգալիորեն ենթարկվում է տունկանականի և ռոմանականի ազդեցությանը)
- Հարավ-արևելյան ենթաբաժին, որն ըստ էության «կենտրոնական» տեսակն է։
- Պիցենական խոսք (Մարկեի կենտրոն)
- Սաբինական խոսք (Ռիետի)
- Ռոմանական բարբառ, զգալիորեն ենթարկվել է տուսկան բարբառի և գրական լեզվի ազդեցությանը
Բուն հարավային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Աբրուցցո բարբառ (բաժանվում է արևելյան և արևմտյան)
- Մոլիզե բարբառ
- Կամպանական
- Նեապոլիտյան բարբառ
- Ապուլիան
- Լուկանյան
- Հյուսիս-արևմտյան լուկանյան
- Հյուսիս-արևելյան լուկանյան
- Կենտրոնական լուկանյան
- Հյուսիս-կալաբրիան
- Լաուզբերգի գոտին (մի խումբ հնադարյան բարբառներ, մոտակա սարդիական լեզու)
Հեռավոր հարավային բարբառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Սալենտինյան
- հարավկալաբրիան
- Սիցիլյան
- Արևմտյան
- Կենտրոնական
- Արևելյան
- Ումբրիա կղզու բարբառներ, Պանտելլերիա և այլն
Այլ ռոմանական լեզուներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռետորոմանյան լեզուներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս խմբի տեղաբաշխումը հակասական է։ Տարբեր գիտնականներ վերագրում են այս արտահայտությունները իտալո—ռոմանական կամ գալլո–ռոմանական խմբերին կամ ռոմանական խմբերի շրջանակներում դրանց համար առանձնացվել է ենթախումբ։ Կա նաև կարծիք, որ նրանք չեն ձևավորում հատուկ միասնություն, բայց պահպանում են մի շարք հնաոճ հատկություններ, ինչը հաճախ բնորոշ է ծայրամասային բարբառներին։
- Ֆրիուլիերեն
- Լադինական լեզու
Գալլո–ռոմանական լեզու[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ֆրանսերեն (Վալլե Դ'Աոստաում)
- Ֆրանկո–Պրովանսալական լեզու(Վալլե Դ'Աոստայում և Պիեմոնտի որոշ հովիտներում)
- Օքսիտաներեն
Իբերո–ռոմանական լեզու[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Կատալաներեն (Սարդինիայի Ալգերո քաղաքում)
Այլ ռոմանական լեզուներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Սարդինյան լեզու
- Կենտրոնական բարբառ
- Նուորական
- Լոգուդորական
- Հարավային բարբառ
- Կամպիդանական
- Հյուսիսային բարբառ (ըստ մեկ այլ դասակարգման վերաբերվում կորսիկանական լեզվին)
- Սասսարական
- Գալլուրական
- Եվրո–իտալական լեզու
Այլ հնդեվրոպական լեզուներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գերմաներեն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Գերմաներեն (Թիրոլի հարավում, Բոլցանո գավառում)
- Սուդտիրոլերեն (Թիրոլի հարավում, Բոլցանո գավառում)
- Ցիմբրերեն
Սլավոներեն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իտալիայում տարածված է մի շարք սլավոնական բարբառներ։ Կան դրանց մշակման փորձեր որպես գրական միկրոլեզուներ։
Ռեսիան միկրոլեզու Մոլիզ-խորվատական միկրոլեզու
Այլ լեզուներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Գրիկո (իտալո-ռումեներեն)՝ արտահայտություններ, որոնք Մեծ Հունաստանի հնագույն բարբառների շարունակությունն են, կապված հին հունական լեզվի *դորիական մասնաճյուղի հետ։
- Սալենտինական բարբառ
- Կալիմբրիական բարբառ
- Ալբաներեն
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Ali, Linguistic atlas of Italy»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018-02-26-ին։ Վերցված է 2020-03-13
- ↑ Linguistic cartography of Italy by Padova University Archived 2012-02-16 at the Wayback Machine.
- ↑ Italiand dialects by Pellegrini Archived 2007-08-26 at the Wayback Machine.
- ↑ AIS, Sprach-und Sachatlas Italiens und der Südschweiz, Zofingen 1928-1940
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Пенни Дж. Языки Италии // Кембриджская история древнего мира. Т. IV: Персия, Греция и Западное Средиземноморье ок. 525—479 гг. до н. э. Под ред. Дж. Бордмэна и др. Пер. с англ. А. В. Зайкова. М., 2011. С. 852—874. — ISBN 978-5-86218-496-9
