Էթիկետը Հարավային Կորեայում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Էթիկետը Հարավային Կորեայում կամ մարդկանց միջև փոխհարաբերությունները կարգավորող հասարակական վարքի օրենսգիրքը մեծ մասամբ հիմնված է կորեական կոնֆուցիականության վրա և կենտրոնանում է այս կրոնի հիմնական արժեքների վրա։ Բացի ընդհանուր վարքից Հարավային Կորեայում վարվելակարգը որոշում է նաև, թե ինչպես վարվել սոցիալական կարգավիճակի հետ։ Թեև վարվելակարգի շատ կողմեր ընդունվում են հենց տվյալ երկրին համաձայն, սովորույթները կարող են տեղայնացվել հատուկ շրջաններից կամ այլ մշակույթներից, մասնավորապես՝ Չինաստանից, Ճապոնիայից և Միացյալ Նահանգներից։

Ընդհանուր կետեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փայտիկ և գդալ:

Հարավային Կորեայում կան վարվելաձևի մի քանի կետեր, որոնք սահմանվում են կամ մշակութային տաբուներով, կամ սովորությանը վերաբերող ավելի մեծ անհանգստություններով։ Հետևյալ երեք օրինակները Հարավային Կորեայում ընդհանրապես տարածված և ճանաչելի անհանգստությունների օրինակ են։

  • Չորս թիվը օգտագործելը համարվում է անհաջողություն, նույնիսկ չարագուշակ բան, քանի որ «չորս» բառը և չինական «死» նիշը (այսինքն՝ մահ) նման են։ Անհաջողություն է համարվում նաև վերելակում չորրորդ հարկի կոճակ սեղմելը, ինչի պատճառով երբեմն դրանք նույնիսկ կառուցված են առանց չորրորդ հարկի կոճակի։ Նվերները նույնպես հազվադեպ են տրվում չորսի բազմապատկերի դեպքում, մինչդեռ յոթի բազմապատկով ապրանքներ տալը համարվում է հաջողության և բարեմաղթանքի նշան[1]։
  • Հանրության մեջ համբուրվելը ընդունված չէ և դիտվում որպես խիստ անամոթ քայլ Հարավային Կորեայի տարեց մարկանց շրջանում։ Ներկայիս երիտասարդների շրջանում սա այչմ այդքան էլ ամոթ բան չէ, բայց դեռ մեծապես չի խրախուսվում մեծահասակների կողմից[2]։
  • Լավ հագնվելը կարևոր է Հարավային Կորեայում; այն համարվում է հարգանքի նշան։ Հագուստ և փողկապ հագնելը, որպես կանոն, տեղին է ձևական իրավիճակներում, օրինակ ՝ նոր մարդկանց հանդիպելը։ Հարավային Կորեաները լավ հագնվում են քաղաքացիական գործունեության համար, հատկապես Սեուլի նման խոշոր քաղաքներում[3]։

Ողջույն և մարմնի լեզու[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոլին Փովելի և Ռո Մու Հյունի ձեռքսեղմում:

Հարավկորեացիները սովորաբար ձեռք են սեղմում, երբ առաջին անգամ են հանդիպում։ Հարգանք դրսևորելու համար անհատները ձախ ձեռքով բռնում են աջ նախաբազուկները[4]։ Խոնարհվելը նույնպես ավանդական ողջույն է և հաճախ ուղեկցվում է տղամարդկանց շրջանում ձեռքսեղմումով։ Հարավային Կորեայում անձնական խախտում է համարվում, եթե ինչ-որ մեկը, որ չի հանդիսանում քո բարեկամը կամ մտերիմ ընկերը, դիպչի քեզ։ Փոխազդեցության ընթացքում պետք է խուսափել շոշափելուց, հպումից կամ ապտակելուց։ Բացի այդ երիտասարդները պետք է խուսափեն իրենցից մեծ մարդկանց անչքերի մեջ նայելուց, քանի որ դա դիտվում է որպես անքաղաքավարիություն կամ նույնիսկ մարտահրավեր[5]։

Ուտել և խմելը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարավային Կորեայի՝ սեղանի շուրջ վարվելակարգը կարելի է նկատել Չոսոնի շրջանի կոնֆուցիականության փիլիսոփայության ժամանակ[6]։ Ավանդաբար ճաշելիս հարավկորեացիները օգտագործում են բարձիկներ, որպեսզի նստեն հատակին և ուտեն ցածր սեղանից[7]։ Հատակն ընդհանուր առմամբ ջեռուցվում է օնդոլի միջոցով կամ հատակի ջեռուցման համակարգով։ Այս սովորույթը դեռ տարածված է Հարավային Կորեայի շատ ռեստորաններում։ Ռեստորանում ճաշասենյակի տարածքը հիմնականում բարձրացված հարթակի վրա է, և ակնկալվում է, որ այցելուները նախքան բարձրանալը հանեն իրենց կոշիկները։ Այսօր մեծ մասամբ ռեստորաննեում կան նաև սեղաններ և աթոռներ այն այցելուների համար, որոնք անհարմար են զգում հատակին նստելուց։

Ուտելը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռեստորան Հարավային Կորեայում:

Ի տարբերություն չինացիների կամ ճապոնացիների, հարավկորեացիները երբեք բրինձով ամանը չեն բերում իրենց բերանի մոտ։ Ճաշի ընթացքում ամանները և ուտեստները մնում են սեղանի վրա։ Անընդունելի է նաև ուրիշների հետ ուտելիս գարշահոտ կամ կեղտոտ բաների մասին խոսելը, ինչպես նաև շատ դանդաղ կամ արագ ուտելը։ Սեղանի շուրջ քթով փչելը, նույնիսկ եթե կերակուրը կծու է, գրեթե համարվում է վիրավորանք։ Եթե դա անելու կարիք կա, խորհուրդ է տրվում դուրս գալ սեղանի մոտից կամ զսպել[8]: Հարավկորեացիները ուտելիս օգտագործում են փայտիկներ, սակայն հարավկորեական այդ փայտիկները պատրաստված են չժանգոտող պողպատից[9]։ Ուտելիս այս փայտիկները չպետք է սեղանին գցվեն, քանի որ կարող են աղմուկ առաջացնել։ Նույնը վերաբերում է գդալներին, որոնք չպետք է դիպչեն ափսեներին, քանի որ դրանք կարող են բարձր ձայն առաջացնել։ Փայտիկներն ու գդալները երբեք չպետք է դրվեն սննդի, մասնավորապես բրնձի մեջ, այն էլ կանգուն դիրքով, քանի որ սա նման է հանգուցյալ նախնիներին գերեզմանում սննդի մատուցումանը, հետևաբար համարվում է անհաջողության նշան։

Խմելը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռեստորաններում և պանդոկներում սեփական խմիչքը լցնելը դիտվում է որպես սխալ։ Ընդհանրապես նախընտրելի է, որ տանտերերը լցնեն իրենց հյուրերի բաժակները, և վերջիններս էլ պետք է անեն նույնը հյուրընկալողի համար։ Հետևաբար ուրիշի բաժակին ուշադրություն դարձնելը և դրանք լցնելը դատարկ լինելիս սովորական ընթացակարգ է պանդոկներում, երեկույթների և այլ սոցիալական հավաքույթների ժամանակ։ Եթե մեկը չի ցանկանում այլևս խմել, ապա այդ մարդը պարզապես պետք է լցրած թողնի իր բաժակը։ Ավանդույթի համաձայն հյուրերը չպետք է հրաժարվեն հյուրընկալողի կողմից առաջարկվող առաջին խմիչքից[10]։ Եթե հյուրը հրաժարվի խմիչքից մինչև երեք անգամ, ապա այդ հատուկ հյուրին այլևս չի առաջարկվի խմիչք[11]։

Երբ մեծահասակ հյուրերին խնդրում են ըմպելիք լցնել, նրանք պետք է խմիչքը հարգալից կերպով առաջարկեն երկու ձեռքով։ Ալկոհոլային խմիչքներ լցնելիս հյուրերը պետք է բաժակը պահեն աջ ձեռքով, իսկ աջ ձեռքի դաստակը պետք է թեթևակի պահեն ձախ ձեռքով։ Ակնկալվում է, որ հյուրերը միշտ փոխանցեն և ստանան առարկաներ իրենց աջ ձեռքով կամ երկու ձեռքով և երբեք չօգտագործեն միայն իրենց ձախ ձեռքը[12]։

Նույն վարվելակարգը կիրառվում է այն դեպքում, երբ մեծահասակ հյուրերը ալկոհոլային խմիչքներ են ստանում։ Այնուամենայնիվ, եթե մեծահասակները ալկոհոլային խմիչքներ են առաջարկում երիտասարդ հյուրերին, հյուրերը պետք է խմեն խմիչքը և քաղաքավարիորեն երախտագիտություն ցուցաբերեն՝ ասելով «շնորհակալություն»։ Եթե ալկոհոլային ըմպելիքը գարեջուր է, ապա պատշաճ է, որ երիտասարդ հյուրերը գլուխը շրջեն։ Այս գործողությունները մեծահասակների դուրը գալիս է, քանի որ երբ սոցիալական բարձր մակարդակի որևէ մեկը խմիչք է լցնում, ճիշտ է համարվում, որ պակաս նշանակալի մարդը շրջվի[13][14]։

Բնակարանամուտի խնջույք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարավային Կորեայում բնակարանամուտի խնջույքը կոչվում է Ջիբ Դըրի (կորեերեն՝ 집들이), և դա ներառում է նոր տուն տեղափոխվելուց հետո փոքրիկ հավաքույթ հյուրընկալելու սովորական գործողություն։ Տունը ցույց են տալիս ընկերներին, հարազատներին և հարևաններին, ապա ուտելիք և խմիչքներ մատուցում[15]։ Ավանդաբար նոր տան սեփականատերը քուրմ են(무당 մուդանգ) հրավիրում՝ շամանիստական ծես (գուտ) կատարելու տեղափոխվելու օրվա երեկոյան։ Այնուամենայնիվ այսօր մարդիկ նախընտրում են փոքր-ինչ այլ կերպ նշել տների շինարարության ավարտը։ Օնգջինգունում՝ Գյոնգինդոյում, այն կոչվում է դըլչարի (կորեերեն՝ 들 차리), և սեփականատերը ընտրում է երեկո՝ ընկերներին և գյուղացիներին հրավիրելու, որպեսզի ցույց տա իրենց մոտակայքը, մինչ նրանց մատուցում են կերակուրը։ Մատուցվող սննդամթերքը սովորաբար պիբիմպապ է (կորեերեն՝ 비빔밥) բրնձի հետ խառնած, լոբու ծիլեր և գանգտու ( ջրիմուռի տեսակ )։ Նշում են ուշ գիշերը` ավազի ժամացույցի տեսք ունեցող թմբուկ (կորեերեն՝ 장구 ջանգու) նվագելով և երգելով։ Մարդիկ, որոնք ապրում են Սոնգնամի տարածքում, նման տոնակատարություն անցկացնում են, երբ նրանք կառուցում կամ նոր տուն են տեղափոխվում։ Նրանց հյուրերը պատրաստում են լուցկի կամ մոմեր, ինչը խորհրդանշում է տնային տնտեսության աճի և բարգավաճման իրենց ցանկությունները։ Մարդիկ առաջարկում են լվացքի պարագաներ և զուգարանի թուղթ, որպես տեղափոխման նվերներ, ինչը նշանակում է, որ ամեն ինչ լավ է ընթանալու[15]։

Նվերներ և նվերների մատուցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շատ հարավկորեացիներ իրար նվերներ են տալիս Ծննդյան տոներին, հարսանիքներին և այլ տոներին, ինչպիսիք են Նոր տարին և Չուսոկը։ Մարդիկ տարատեսակ նվերներ են տալիս, այնուամենայնիվ, նվերի տեսակը կախված է նրանից, թե ով է նվերը ստանում և երբ[16]։ Հարսանիքի համար շատ հարավկորեացիներ հարսնացուներին և փեսաներին տալիս են գումար որպես նվեր, սակայն զույգի լավագույն ընկերներն իրենց կենցաղային տեխնիկա են տալիս[16][17]։ Տոների ժամանակ հարավկորեացիները կողոսկրերի, մրգերի, գինու և / կամ նվեր քարտերի տեսքով ընվերներ են տալիս իրենց ծնողներին և վերադասներին։ Հարևանները հաճախ ստանում են պատրաստման յուղ, մի աման թունա կամ գիմ(ջրիմուռ)[16][17]։

Հուղարկավորություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարավային Կորեայում թաղման արարողությունը ներառում է հանգուցյալի հոգեհանգստի համար աղոթք, որ կապված է բանական բարեպաշտության հետ։ Հուղարկավորությունները և ծեսերը ընտանիքի կողմից կազմակերպված արարողություններ են, և դրանք վերահսկելը նրանց պատասխանատվությունն է համարվում։ Վերջերս թաղման սովորույթները զգալիորեն փոխվել են։ Օրինակ ՝ այժմ շատ մարդիկ նախընտրում են ունենալ փոքր հուղարկավորություններ և դիակիզվել, քան թաղվել[18]։

Ցավակցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարավային Կորեայում «ցավակցություն» նշանակում է տխրություն ցուցաբերել մահացածների հանդեպ և ցավակցել ողբացողներին։ Հարավային Կորեայում ցավակցությունը կոչվում է Ջոմուն (կորեերեն՝ 조문 (弔 弔)) կամ Մունսանգ (կորեերեն՝ 문상 (問 喪)): Եթե անհատը ավելի մեծ է, քան մահացած անձը, ապա այդ անհատը միայն պետք է խոնարհվի առաջնային ողբացողին։

Հուղարկավորություն Հարավայի Կորայում

Ծաղիկներ առաջարկել[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հուղարկավորության ժամանակ ծաղիկներ դնելիս պետք է դնել այնպես, որ ծաղիկները ուղղվեն դեպի հանգուցյալը, որպես ծաղկավոր արարողության խորհրդանիշ։

Խոնարհվել[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ի տարբերություն սովորական պաշտոնական խոնարհման, թաղման ժամանակ տղամարդը խոնարհվում է՝ ձախ ձեռքը դնելով աջի վրա, իսկ կինը ընդհակառակը՝ աջ ձեռքը դնելով ձախի վրա։ Մարդիկ պետք է մեկ անգամ խոնարհվեն նրանց, ովքեր ողջ են և երկու անգամ մահացածներին։

Հատուկ ծննդյան օրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոլջանչի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոլջանչին կամ դոլը (կորեերեն՝ 돌잔치) ավանդական հարավկորեական առաջին ծննդյան տոնակատարությունն է։ Վաղուց, երբ բժշկական գիտությունը չէր կարող բուժել բազմաթիվ հիվանդություններ, և թերսնուցումը սովորական էր, նորածինները հազվադեպ էին գոյատևում մինչև իրենց առաջին ծննդյան օրը։ Հետևաբար դոլը դարձավ այն ուղենիշը, որը օրհնում էր երեխային բարեկեցիկ ապագան և նշում էր երեխայի գոյատևումը։ Ավանդական սովորույթներից շատերը դեռ ներառված են ժամանակակից դոլում։ Դոլը Հարավային Կորեայի ամենակարևոր ծննդյան օրերից մեկն է[19]։ Երեխայի ապագան կանխագուշակելը դոլ ծիսակարգի կարևորագույն իրադարձությունն է, երբ երեխային առաջարկում են տարատեսակ իրեր և նայում, թե ինչ է նա ընտրում։ Խոզանակը նշանակում է, որ երեխան կդառնա գիտնական, թելերի կապոցը խորհրդանշում է երկար կյանք, իսկ փողը՝ հարստություն։ Բրինձը նշանակում է, որ երեխան երբեք սոված չի մնա, ինչը կարևոր խնդիր էր, երբ մարդիկ սով էին ապրում։ Տղայի համար նետուաղեղի ընտրությունը նշանակում էր, որ նա կդառնա ռազմական հրամանատար։ Աղջկա համար մկրատ կամ ասեղ ընտրելը նշանակում էր, որ նա կդառնա մեծ արհեստավոր կին[20]։

Հվանգաբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հվանգաբը Հարավային Կորեայում 60-ամյակը նշելու ավանդական միջոց է։ «60» թիվը նշանակում է մարդու կյանքի մեկ մեծ շրջանի ավարտը, և նրա կյանքի մյուս շրջանի սկիզբը, որը լուսնային օրացույցով հայտնի է իբրև վաթսունամյա շրջան։ Նախկինում կյանքի տևողությունը վաթսունից ցածր էր, հետևաբար այն նաև տոնում էր երկարակեցությունը և ավելի երկար, բարեկեցիկ կյանքի ցանկությունը։ Տոնակատարությունները սովորաբար անցկացվում են վաթսունամյա անձի երեխաների կողմից,որին շատ հարազատներ օգնում են՝ պատրաստելով առատ սնունդ։ Ժամանակակից բժշկական օգնության շնորհիվ այս երևույթը շատ ավելի տարածված է դարձել, քան նախկինում։ Շատ հարավկորեացիներ այժմ մեծ երեկույթ անցկացնելու փոխարեն ճանապարհորդում են իրենց ընտանիքների հետ` նշելու իրենց ծննդյան 60-ամյակը։ Խնջույքներ են անցկացվում նաև այն ժամանակ, երբ մարդը դառնում է 70 և 80 տարեկան, որը կոչվում է ջոհի (고희) և փալսուն(팔순):

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Culture, Customs and Etiquette of South Korea». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 19-ին.
  2. ↑ «Public displays of affection: where to draw the line?». Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 9-ին.
  3. ↑ «Good Manners Information for Tourists Visiting Korea». Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 23-ին.
  4. ↑ «South Korea - Cultural Etiquette - e Diplomat». www.ediplomat.com. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 23-ին.
  5. ↑ Lee, Silk (2013 թ․ փետրվարի 6). «Understanding Korean Culture and Korean Students» (PDF). Franklin Forest Elementary Troup County Schools. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 13-ին.
  6. ↑ «InKAS - Dining Etiquette». www.inkas.org. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 1-ին.
  7. ↑ «Acceptable Public Behavior in South Korea». Cross-Cultural Communication. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 14-ին.
  8. ↑ Airman's Quarterly Spring 2006
  9. ↑ «Metal Chopsticks». Korea Taste. 2010 թ․ հոկտեմբերի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 13-ին.
  10. ↑ «International Dining Followup - Korean Cuisine». The International Women's Club of Stuttgart e.V. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 1-ին.
  11. ↑ Jeong, H. (2011). 정헌배 교수의 술나라 이야기[Story of alcoholic drink by Professor Jeong Hun Bae]. Seoul: Yedam. ISBN 978-89-5913-611-7.
  12. ↑ Clements, Rhonda L.; Rady, Amy Meltzer (2012). Urban Physical Education: Instructional Practices and Cultural Activities. Human Kinetics. էջ 15. ISBN 9780736098397.
  13. ↑ «InKAS - Drinking Culture in Korea». www.inkas.org. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 23-ին.
  14. ↑ «Liquor | Official Korea Tourism Organization». english.visitkorea.or.kr. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 23-ին.
  15. ↑ 15,0 15,1 «[네이버 지식백과] Housewarming Party (한국향토문화전자대전, 한국학중앙연구원)». Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 8-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 «Resources». Lms.sejonghakdang.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 13-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 «한국생활가이드북». www.liveinkorea.kr. Multicultural Institutions Organization. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 24-ին.
  18. ↑ «'마지막 안식처'는 어디로? 바뀌는 장례문화». newsjel.ly. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 16-ին.
  19. ↑ «Little lotus party doljanchi». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 3-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 8-ին.
  20. ↑ «First Birthday Party Extravaganza Becomes Common». Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 8-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էթիկետը_Հարավային_Կորեայում&oldid=9489163» էջից