Jump to content

Դոպամին (դեղորայք)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դոպամին
Քիմիական հատկություններ
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Դոպամին, վաճառվում է Ինտրոպին անվան տակ, օգտագործվում է սովորաբար զարկերակային ցածր ճնշման, կլինիկորեն դրսևորվող դանդաղասրտության դեպքում, և երբ անհասանելի է ադրենալինը՝ սրտի կանգի դեպքում[1]։ Նորածինների դեպքում դա շարունակում է մնալ ոչ ցանկալի կիրառում զարկերակային ցածր ճնշման ժամանակ[2]։ Երեխաների մոտ գերադասելի է օգտագործել ադրենալին կամ նորադրեննալին, իսկ մեծահասակների մոտ նորադրենալինը սովորաբար գերադասելի է շատ ցածր զարկերակային ճնշման դեպքում[3][4]։ Այն տրվում է ներերակային անդադար հոսքով[1]։ Ազդեցությունը որպես կանոն սկսվում է 5 րոպեի ընթացքում[1]։ Դեղորայքի չափաբաժինն ավելացնում են մինչև արդյունք տալը[1]։

Տարածված կողմնակի ազդեցություններն են՝ երիկամների վատացած աշխատանք, անկանոն սրտխփոց, ցավ կրծքավանդակում, սրտխառնոց, գլխացավ կամ անհանգստություն[1]։ Եթե դեղը անցնում է ոչ թե երակ, այլ ենթամաշկ, կարող է տեղի ունենալ հյուսվածքի նեկրոզի[1]։ Բուժման համար հնարավոր է տրվի ֆենտոլամին, որպեսզի կրճատվի ռիսկի գործոնը[1]։ Հայտնի չէ, արդյոք դոպամինը կարելի է օգտագործել հղիության կամ կրծքով կերակրելու ժամանակ[1]։ Դոպամինի ցածր չափաբաժնի դեպքում գործում է β1-ադրենռեցեպտորով, իսկ մեծ չափաբաժնի դեպքում՝ α-ադրենոռեցեպտորի միջոցով[1]։

Առաջին անգամ լաբորատորիայում դոպամին սինթեզվել է 1910 թվականին Ջորջ Բարգերի և Ջեյմս Էվենսի կողմից՝ Անգլիայում[5]։ Այն գտնվում է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղերի ցանկում, որպես ամենաարդյունավետ և անվտանգ, անհրաժեշտ դեղամիջոց[6]։ Մեծածախ գնման դեպքում, զարգացող երկրներում 400 մգ դեղորայքի արժեքը տատանվում է 0,28- 0,60 ԱՄՆ դոլար սահմաններում[7]։ Մարդու օրգանիզմում դոպամինը նյարդամիջնորդանյութ է, ինչպես նաև հորմոն[8]։

Կիրառումը բժշկության մեջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զարկերակային ցածր ճնշում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նորածինների մոտ այն շարունակում է մնալ ոչ նախընտրելի միջոց ցածր զարկերակային ճնշումը բուժելու նպատակով[2]։ Երեխաների համար նախընտրելի է կիրառել ադրենալին կամ նորադրենալին, իսկ մեծերի մոտ նորադրենալին կիրառվում է, երբ զարկերակային ճնշումը բավականին ցածր է[4][9]։

Արյան քիչ ծավալի դեպքում, մինչև դոպամինի օգտագործումը, նախ պետք է ներերակային հեղուկներով կարգավորել ներքին հեղուկի ծավալը[1]։

Երիկամի գործառույթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոպամինի ցածր չափաբաժինը սովորաբար օգտագործվում էր երիկամների սուր վնասի բուժման և պրոֆիլակտիկայի համար։ Սակայն, 1999 թվականին շատ օրինակներ ի հայտ եկան, որ այդպիսի չափաբաժնով դեղամիջոցը ոչ միայն չեն համարվում արդյունավետ, այլ կարող են վնաս հասցնել[10][11]։

Օգտագործում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քանի որ դոպամինի թաղանքի կիսաքայքայման ժամանակը կարճ է՝ մոտավորապես 1 րոպե մեծահասակների մոտ, 2 րոպե նորածինների մոտ և մինչև 5 րոպե վաղածին նորածինների մոտ՝ սովորաբար ներարկում են որպես կաթիլային ներարկման ճանապարհով, քան ներերակային ներարկմամբ[12]։

Այլ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հալոգենացված L-ԴՈՊԱ-ն, հայտնի որպես ֆլուորոդոպա, հասանելի է պոզիտրոն-էմիսսիոն տոմոգրաֆիայում, որպեսզի գնահատեն սուբստանցա-նիգրա (սև նյութ) զոլավոր մարմնի ուղու գործառույթը[13]։

Հակացուցումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոպամինը չպետք է տրվի մարդկանց, որոնց մոտ կա ֆեոքրոմոցիտոմա (մակերիկամների միջուկի ուռուցք) կամ անուղղելի հաճախակի հանդիպող հաճախասրտություն[1]։

Կողմնակի արդյունքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

LD50 կամ դեղաչափը, որը ինչպես սպասովում է, կհանդիսանա մահացու՝ բնակչության 50% դեպքերում, պարզել են, որ 59 մգ/կգ (մկան վրա՝ ներքին ընդունմամբ), 950 մգ/կգ (մուկ՝ որովայնամզային ընդունում), 163 մգ/կգ (առնետ՝ որովայնամզային ընդունում), 79 մգ/կգ (շուն՝ ներերակային ընդունում)[14]։

Արյունազեղում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եթե տեղի է ունեցել արյունազեղում, ապա կարող է հանգեցնել հյուսվածքի տեղային նեկրոզի[1]։ Կարող է ներարկվել ֆենտոլամին դեղորայքը, որպեսզի հնարավոր լինի խուսափել հյուսվածքի նեկրոզի վտանգից[1]։

Ազդեցության մեխանիզմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ազդեցությունը, կախված դեղորայքի չափաբաժնից, օրինակ, մեծացնում է նատրիումի արտահոսքը երիկամներից, մեզի արտադրությունը, հաճախասրտությունը և բարջրացնում է զարկերակային ճնշումը[12]։ Փոքր չափաբաժիններով օգտագործման դեպքում, այն ազդում է սիմպատիկ նյարդային համակարգի միջոցով, որպեսզի մեծացնի սրտամկանի ուժը և սրտի աշխատանքը, այդ եղանակով մեծացնելով սրտի ֆունկցիոնալ վիճակը և զարկերակային ճնշումը[15]։ Դեղորայքի չափաբաժնի հետագա մեծացումները նաև պատճառ են անոթասեղմիչ ազդեցության, որը բերում է զարկերակային ճնշման մեծացման[15][16]։

Մինչ որոշ էֆֆեկտներ առաջանում են դոպամինային ընկալիչների դրդման հետևանքով, դոպամինի կարևորագույն սիրտանոթային ազդեցությունները պայմանավորված են նրա α1,β1 և β2 ընկալիչների վրա թողած դրդող ազդեցությամբ[17][18]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 «Dopamine Hydrochloride». drugs.com. American Society of Health-System Pharmacists. 2016 թ․ հունիսի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 15-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 Bhayat, SI; Gowda, HM; Eisenhut, M (2016 թ․ մայիսի 8). «Should dopamine be the first line inotrope in the treatment of neonatal hypotension? Review of the evidence». World Journal of Clinical Pediatrics. 5 (2): 212–22. doi:10.5409/wjcp.v5.i2.212. PMC 4857235. PMID 27170932.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  3. ↑ Dellinger, RP; Levy, MM; Rhodes, A; Annane, D; Gerlach, H; Opal, SM; Sevransky, JE; Sprung, CL; Douglas, IS; Jaeschke, R; Osborn, TM; Nunnally, ME; Townsend, SR; Reinhart, K; Kleinpell, RM; Angus, DC; Deutschman, CS; Machado, FR; Rubenfeld, GD; Webb, SA; Beale, RJ; Vincent, JL; Moreno, R; Surviving Sepsis Campaign Guidelines Committee including the Pediatric, Subgroup (February 2013). «Surviving sepsis campaign: international guidelines for management of severe sepsis and septic shock: 2012». Critical Care Medicine. 41 (2): 580–637. doi:10.1097/CCM.0b013e31827e83af. PMID 23353941.
  4. ↑ 4,0 4,1 De Backer, D; Aldecoa, C; Njimi, H; Vincent, JL (March 2012). «Dopamine versus norepinephrine in the treatment of septic shock: a meta-analysis*». Critical Care Medicine. 40 (3): 725–30. doi:10.1097/ccm.0b013e31823778ee. PMID 22036860.
  5. ↑ Fahn S (2008). «The history of dopamine and levodopa in the treatment of Parkinson's disease». Movement Disorders. 23 Suppl 3: S497–508. doi:10.1002/mds.22028. PMID 18781671. «According to Hornykiewicz,6 dopamine was first synthesized by George Barger and James Ewens in 1910 at the Wellcome labs in London, England.»
  6. ↑ «WHO Model List of Essential Medicines (19th List)» (PDF). World Health Organization. April 2015. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  7. ↑ «Dopamine». International Drug Price Indicator Guide. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-01-22-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  8. ↑ Millar, Thomas (2002). Biochemistry explained : a practical guide to learning biochemistry. London: Routledge. էջ 40. ISBN 9780415299411. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  9. ↑ Dellinger, RP; Levy, MM; Rhodes, A; Annane, D; Gerlach, H; Opal, SM; Sevransky, JE; Sprung, CL; Douglas, IS; Jaeschke, R; Osborn, TM; Nunnally, ME; Townsend, SR; Reinhart, K; Kleinpell, RM; Angus, DC; Deutschman, CS; Machado, FR; Rubenfeld, GD; Webb, SA; Beale, RJ; Vincent, JL; Moreno, R; Surviving Sepsis Campaign Guidelines Committee including the Pediatric, Subgroup (February 2013). «Surviving sepsis campaign: international guidelines for management of severe sepsis and septic shock: 2012». Critical Care Medicine. 41 (2): 580–637. doi:10.1097/CCM.0b013e31827e83af. PMID 23353941.
  10. ↑ Power, DA; Duggan, J; Brady, HR (April 1999). «Renal-dose (low-dose) dopamine for the treatment of sepsis-related and other forms of acute renal failure: ineffective and probably dangerous». Clinical and Experimental Pharmacology & Physiology. Supplement. 26: S23–8. PMID 10386250.
  11. ↑ Karthik S, Lisbon A (2006). «Low-dose dopamine in the intensive care unit». Seminars in Dialysis. 19 (6): 465–71. doi:10.1111/j.1525-139X.2006.00208.x. PMID 17150046.
  12. ↑ 12,0 12,1 Bhatt-Mehta V, Nahata MC (1989). «Dopamine and dobutamine in pediatric therapy». Pharmacotherapy. 9 (5): 303–14. doi:10.1002/j.1875-9114.1989.tb04142.x. PMID 2682552.
  13. ↑ Deng WP, Wong KA, Kirk KL (2002). «Convenient syntheses of 2-, 5- and 6-fluoro- and 2,6-difluoro-L-DOPA». Tetrahedron: Asymmetry. 13 (11): 1135–1140. doi:10.1016/S0957-4166(02)00321-X.
  14. ↑ Lewis RJ (2004). Sax's Dangerous Properties of Industrial Materials, 11th Ed. Hoboken, NJ.: Wiley & Sons. էջ 1552. ISBN 978-0-471-47662-7.
  15. ↑ 15,0 15,1 Bronwen JB, Knights KM (2009). Pharmacology for Health Professionals (2nd ed.). Elsevier Australia. էջ 192. ISBN 978-0-7295-3929-6.
  16. ↑ De Backer D, Biston P, Devriendt J, Madl C, Chochrad D, Aldecoa C, Brasseur A, Defrance P, Gottignies P, Vincent JL (2010). «Comparison of dopamine and norepinephrine in the treatment of shock». The New England Journal of Medicine. 362 (9): 779–89. doi:10.1056/NEJMoa0907118. PMID 20200382.
  17. ↑ Moses, Scott. «Dopamine». Family Practice Notebook. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 1-ին. «Dopamine binds to alpha-1 and beta-1 adrenergic receptors. Mediated through myocardial beta-1 adrenergic receptors, dopamine increase heart rate and force, thereby increasing cardiac output. Alpha-1 adrenergic receptor stimulation on vascular smooth muscle, leads to vasoconstriction and results in an increase in systemic vascular resistance»
  18. ↑ Katritsis, Demosthenes G.; Gersh, Bernard J.; Camm, A. John (2013 թ․ սեպտեմբերի 19). Clinical Cardiology: Current Practice Guidelines (անգլերեն). OUP Oxford. էջ 314. ISBN 9780191508516. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 6-ին. «Dopamine binds to beta-1, beta-2, alpha-1 and dopaminergic receptors.»
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դոպամին_(դեղորայք)&oldid=10166494» էջից