Դատարկ կաթսաների երթ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դատարկ կաթսաների երթ
Դիմանկար
 Cacerolazo Վիքիպահեստում

Դատարկ կաթսաների երթ կամ կասերոլազո (իսպ.՝ Cacerolazo - հարված կաթային), բունտ, զանգվածային բողոքի արտահայտման միջոց, աղքատության դեմ փողոցային բողոքի ցույց, որի մասնակիցներն աղմկում են՝ հարվածելով դատարկ կաթսաներինմ թավաներին և այլ կենցաղային պարագաներին։

Այս ոճի բունտը լայն տարածում է գտել 2001 թվականին, Արգենտինյան տնտեսական ճգնաժամի ժամանակ[1]

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաթսաներով երթի առաջին փաստագրված բողոքները եղել են Ֆրանսիայում 1830-ական թվականներին՝ հուլիսյան միապետության սկզբին, Ֆրանսիայի Լուի Ֆիլիպ I-ի ռեժիմի հակառակորդների կողմից։ Ըստ պատմաբան Էմանուել Ֆյուրեիքսի, ցուցարարները նմանակել են շարիվարի՝ անընդունելի հարսանիքի դեմ դժգոհություն արտահայտելու համար դատարկ մետաղական կաթսաների, թասերի վրա հարվածելով աղմկելու ավանդույթը՝ պետական վարչակարգի դեմ իրենց բողոքն արտահայտելու համար։ Դժգոհության դրսևորման այս ձևը մեծ տարածում է գտել 1832 թվականին, տեղի է ունեցել հիմնականում գիշերային ժամերին, երբեմն էլ՝ հազարավոր մարդկանց մասնակցությամբ[2]։

Ավելի քան մեկ դար անց՝ 1961 թվականին, Ալժիրում են եղել «կաթսաների գիշերներ»՝ Ալժիրի անկախության պատերազմի շրջանակներում։ Քաղաքներում աղմկում էին ինքնաշեն կաթսաներով, սուլոցներով, շչակներով և «Ֆրանսիական Ալժիր» բացականչություններով։

Հետագա տասնամյակներում բողոքի այս տեսակը եղել է գրեթե բացառապես Հարավային Ամերիկայում, ընդ որում Չիլին տարածաշրջանում առաջին երկիրն էր, որտեղ եղել են դրանք, իսկ ավելի ուշ օգտագործվել այլ իսպանախոս երկրներում, մասնավորապես, Արգենտինայում, Վենեսուելայում, Ուրուգվայում, Կոլումբիայում, ինչպես նաև Քվեբեկում (2012)[2]։ Այնուհետև նման ցույցեր են եղել նաև Իսպանիայում, որտեղ ստացել է կասերոլադա (cacerolada - [kaθeɾoˈlaða]) կամ կասոլադա (կատալոներեն՝ cassolada) անունները, և այլ երկրներում։

Նյու Յորքում առաջին անգամ նման երթ, տեղի է ունեցել 1857 թվականի մարտի 8-ին, երբ Նյու Յորքի տեքստիլ արդյունաբերության բանվորները և դերձակներն այն անցկացրել են՝ ի նշան անտանելի աշխատանքային պայմանների և ցածր աշխատավարձի դեմ բողոքի։ Երթի հիմնական պահանջներն էին` 10-ժամյա աշխատանքային օր և տղամարդկանց հավասար վարձատրություն։ 1982 թվականին Լիլիանա Կանդելը և Ֆրանսուազ Պիկն իրենց հոդվածում ցույց են տվել, որ այս փաստը հաստատված չէ[3]։

Դատարկ կաթսաների երթը լայն տարածում է գտել 2001 թվականի Արգենտինայի տնտեսական ճգնաժամի ժամանակ[1]։ Ամենամեծ և ամենահայտնի կասերոլացոն եղել է 2001 թվականի դեկտեմբերի 19-ին և 20-ին Բուենոս Այրեսի Պլազա դե Մայո հրապարակում և հանգեցրել է այն ժամանակվա նախագահ Ֆերնանդո դե լա Ռուայի հրաժարականին։ Սա տնտեսական ճգնաժամի գագաթնակետն էր, որին հաջորդեց անկայունության շրջանը, երբ հինգ հոգի պետք է զբաղեցնեին Արգենտինայի նախագահությունն ընդամենը 13 օրվա ընթացքում՝ Ֆերնանդո դե լա Ռուան, Ռամոն Պուերտան, Ադոլֆո Ռոդրիգես Սաան, Էդուարդո Կամանյոն և Էդուարդո Դյուալդեն[4]։

2002 թվականի ընթացքում Վենեսուելայում միջին խավը նույնպես կաթսաներով ցույցեր է արել ընդդեմ նախագահ Ուգո Չավեսի քաղաքականության։ 2007 թվականին լիբերալ ընդդիմությունը փորձել է տարածել կասերոլազոյի արգենտինյան փորձը Ռուսաստանի վրա. 2007 թվականի նոյեմբերի 3-ին Սանկտ Պետերբուրգում է տեղի ունեցել դատարկ կաթսաների երթը[5]։

Կատալոնիայում նույնպես նման բողոքի ցույցեր են եղել 2017 թվականի ամռանը՝ որպես անկախության համար պայքարի մի մաս։ Հատկապես 2017 թվականի հոկտեմբերի 1-ի հանրաքվեի համատեքստում, որտեղ անկախացման կողմնակիցներն իրենց դժգոհությունն են հայտնել իսպանական կառավարության, ինչպես նաև Իսպանիայի թագավորի վարքագծի ու որոշումների նկատմամբ։

Սիմվոլիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինչպես շարիվարի, այնպես էլ կաթսաներով բողոքի ակցիաների ժամանակ հիմնական նպատակը խնդրի վրա աղմկելով ուշադրություն հրավիրելն է։ Կաթսաներից բացի կիրառվել են չխկչխկաններ, սուլիչներ, թավաներ։ Գաղափարի հիմքում ժողովրդի ձայնն («vox populi») է հասարակ ժողովրդի աշխատանքի գործիքով, պրոլետարների զենքով։ Ակնհայտ է, որ այսօր մենք. Ինչ վերաբերում է Ֆրանսուա Ֆիյոնին, չի կարող չտեսնել մեկ այլ սիմվոլիզմ, որը վերաբերում է դատական կաթսային[2]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 «Удар кастрюлей» по монетаризму
  2. 2,0 2,1 2,2 «De la Monarchie de juillet à François Fillon, petite histoire de la casserole comme outil politique». France Culture (ֆրանսերեն). 2017 թ․ մարտի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 12-ին.
  3. Liliane Kandel, Françoise Picq Le Mythe des origines à propos de la journée internationale des femmes(ֆր.) // La Revue d’en face. — 1982. — № 12. — С. 67-80.
  4. WDR (2020 թ․ մարտի 18). «Argentinien: Die Wirtschaftskrise von 2001». www.planet-wissen.de (գերմաներեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 12-ին.
  5. «Петербургский "Марш пустых кастрюль" прошел без инцидентов». ИА REGNUM (ռուսերեն). 3.11.2007. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 23-ին.

Հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]