Բրաբիոն
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Բրաբիոն (այլ կիրառումներ)
| Բրաբիոն | |
 Բրաբիոն | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytina) |
| Կարգ | Ծնեբեկածաղկավորներ (Asparagales) |
| Ընտանիք | Ծնեբեկազգիներ (Asparagaceae) |
| Ցեղ | Ագավա (Agave) |
| Տեսակ | Բրաբիոն (A. amica) |
| Միջազգային անվանում | |
| Agave amica | |
Բրաբիոն կամ ազատուկ[1] (լատ.՝ Polianthes tuberosa ), շքանարգիզազգիների ընտանիքի (Agave) բազմամյա բույս։ Բրաբիոնի ցողունի բարձրությունը մոտ 45 սմ է, որը վերջանում է սպիտակ և բուրումնավետ ծաղիկների ողկույզով։ Գոյություն ունի 12 տեսակ։ Օգտագործվում է օծանելիքի արտադրությունում։
Անվանումը տարբեր երկրներում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բրաբիոնի լատինական tuberosa անվանումը ծագել է ծաղկի արմատային կառուցվածքից ելնելով՝ tuber նշանակում է պալար[2]։ Մեքսիկայում, որը համարվում է բրաբիոնի հայրենիքը[3], ծաղկի անուն է «Օհմեզուչետլ», որը նշանակում է «ոսկրե ծաղիկ»։ Արևելա-հնդկական անվանումն է՝ «Ռաթքիրանի» (գիշերային ծաղիկ), հինդիյով «Rajnigandha» (գիշերային բույր), հարավային Հնդկաստանում՝ «Sugandaraja» (բույրի արքա)։ Սինգապուրում այն կոչվում է «Xinxiao», որը նշանակում է՝ «այն, ինչի վրա հանգստանում են գիշերային թիթեռները»։ Պարսկաստանում բրաբիոնի անվանումն է «Միրիամ», որը նաև տարածված կանացի անուն է։
Օգտագործում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Օգտագործվում է օծանելիքի արտադրությունում՝ բուրումնավետ յուղեր և ծխաձողիկներ, օծանելիք ստանալու համար։ Բրաբիոնի բուրումնավետ մեկ լիտր յուղ ստանալու համար օգտագործվում է մեկ տոննա ծաղիկ, որի պատճառով էլ համարվում է ամենաթանկ յուղերից մեկը։ Վիկտորիական ժամանակաշրջանում համարվել է թաղման ծաղիկ, իսկ Հավայան կղզիներում բրաբիոնի ծաղիկներով հյուսում են ավանդական ծաղկեփնջերը։
Հայկական ավանդապատում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ հայկական ավանդության Բյուրակն (Բինգյոլ) լեռան գագաթին է աճում կախարդական Բրաբիոն ծաղիկը, որը գտնողին երջանկություն է պարգևում[4]։
|
Բինգյոլի լեռների մեջ կա մի գագաթ, որի այսինչ կողմից այսքան քայլ անելուց հետո երեք օր ծոմ պահող և աղոթող և ոտաբոբիկ մոտեցող անձը կգտնի բրաբիոն ծաղիկը, որը տալիս է երջանիկ կյանք։ Գտնողը, եթե այդ ծաղիկը իր աչքերին քսի, անուշ ձայներ կլսի, եթե դիպցնի իր ոտքերին, արագաքայլ և աշխույժ կդառնա, բերանին մոտեցնի՝ ամենահամեղ բաները կճաշակի, իսկ եթե դրա թերթիկը դիպցընի իր քիմքին՝ ամեն զվարճություն կվայելի - Խաչիկ Դաշտենց, Ռանչպարների կանչը
|
|
Հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Ռ.Ս. Ղազարյան (1981)։ Բուսանունների հայերեն-լատիներեն, ռուսերեն-անգլերեն, ֆրանսերեն-գերմաներեն բառարան։ Երևան: Երևանի համալսարանի հրատարակչություն
- ↑ Wedgwood Hensleigh (1855)։ «On False Etymologies»։ Transactions of the Philological Society (6): 66։ Վերցված է 2019-06-02
- ↑ «Agave amica (Medik.) Thiede & Govaerts»։ World Checklist of Selected Plant Families։ Royal Botanic Gardens, Kew։ Վերցված է 2019-06-02
- ↑ Խաչիկ Դաշտենց, Ռանչպարների կանչը
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Բրաբիոն Վիքիպահեստում |
|---|
- "Цветоводство" - 1981 г. - №5. (ռուս.)