Jump to content

Բորզույա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բորզույա
Ծնվել է5-րդ դար կամ 6-րդ դար
ԾննդավայրԱպար, Սասանյան Պարսկաստան
Վախճանվել է6-րդ դար
Վախճանի վայրՍասանյան Պարսկաստան
Մասնագիտությունթարգմանիչ, ֆիզիկոս, գրող և քաղաքական գործիչ
 Borzuya Վիքիպահեստում

Բորզույա, Բուրզոյ կամ Բորզույ (պարս.՝ برزویه, անգլ.՝ Borzuya, 5-րդ դար կամ 6-րդ դար, Ապար, Սասանյան Պարսկաստան - 6-րդ դար, Սասանյան Պարսկաստան), Սասանյան դարաշրջանի պարսիկ բժիշկ[1], Խոսրով Անուշիրվանի ժամանակակիցը[2]։ Հայտնի է հնդկական «Պանչատանտրա» առակների ժողովածուի փահլավերեն (միջին պարսկերեն) թարգմանությամբ։ Սակայն, ինչպես նրա թարգմանությունը, այնպես էլ տեքստի բնօրինակ սանսկրիտ (Հնդկաստանի հին գրական լեզու) տեքստը կորել են։ Այնուամենայնիվ պահպանվել է տեքստի փահլավի տարբերակի արաբերեն թարգմանությունը, որի հեղինակն է Իբն ալ-Մուկաֆան՝ այն անվանելով «Կալիլա և Դիմնա» կամ «Հեծանիվներ Բիդպայ»։ Ստեղծագործությունը դարձել է արաբական արձակի դասական գործ։ Գիրքը պարունակում է առակներ, որոնցում կենդանիների միջև փոխկապակցված համագործակցություն կա, որով այլաբանորեն ուղղորդում են երեք իշխաններին, թե ինչպես կառավարել պետությունը։

«Կալիլա և Դիմնա» պատմողական արձակ ստեղծագործության նախաբանը ներկայացնում է Բորզույայի ինքնակենսագրությունը։ Մարդասիրական դրդապատճառների վրա հիմնված բժշկական փորձի վերաբերյալ նրա պատկերացումներից բացի, Բորզույան ճշմարտություն է որոնում։ Տեքստն արտացոլում է նրա թերահավատությունը կրոնական մտքի նկատմամբ և հետագայում նրա ասկետիզմը[3]։

Ի սկզբանե Բորզույան եկել է Հնդկաստան մ.թ. 570 թվականին՝ մահացածներին վերակենդանացնելու էլիքսիր գտնելու համար։ Հետագայում փիլիսոփայից պարզել է, որ էլիքսիրըՊանչատատրայի փոխաբերական իմաստն է[4]։ Դրանից հետո Հնդկաստանի թագավորից գիրքը կարդալու թույտվություն է ստացել, սակայն չէր կարող այն պատճենել։ Չհնազանդվելով այս ցուցումներին, Բորզույան ամեն օր կարդում էր գրքի մի գլուխ և օրագրում գրում էր իր կարդացածի մասին՝ ըստ էության Panchatantra- ի կրկնօրինակն անելով։ Հետագայում նա այն ուղարկել է Հնդկաստան, որպեսզի այն թարգմանվի[2]։

Տեսակետ կա, որ Բորզույան Սասանյան ազնվական Բոզորգմեհրն (Bozorgmehr) է[3][5]։ Թեև աղբյուրները ցույց են տվել, որ սրանք երկու տարբեր մարդիկ են, բայց Բորզույան կարող է լինել Բորզոգոմեհրի կրճատ տարբերակը[6]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Zargaran, Arman; Mehdizadeh, Alireza; Yarmohammadi, Hassan; Kiani, Hossein; Mohagheghzadehl, Abdolali (2015). «BORZOUYEH, AN ANCIENT PERSIAN PHYSICIAN WHO FIRST REPORTED UTERINE CONTRACTIONS IN NORMAL VAGINAL DELIVERY». Acta medico-historica adriatica: AMHA. 13 Suppl 2: 23–28. ISSN 1334-4366. PMID 26959628.
  2. 2,0 2,1 «BORZŪYA – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. 1989 թ․ դեկտեմբերի 15.
  3. 3,0 3,1 François de Blois (1990), Burzōy's voyage to India and the origin of the book of Kalīlah wa Dimnah, Routledge, ISBN 978-0-947593-06-3
  4. Roy, Nilanjana S. «The Panchatantra: The ancient 'viral memes' still with us». www.bbc.com (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ մարտի 17-ին.
  5. François de Blois Burzōy's Voyage to India and the Origin of the Book of Kalīlah Wa Dimnah Psychology Press, 1990 - Social Science - 102 pages. Amazon.com կայքում
  6. Djalal Khaleghi-Motlagh, "BORZŪYA" in Encyclopaedia Iranica. Oneline link accessed in December 2010: BORZŪYA.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բորզույա» հոդվածին։