Բիսկվիթ
![]() | |
Prinzregententorte?, Frankfurter Kranz?, Օպերա և Դոբոշ | |
Ենթատեսակ | foam cake? |
Առաջացման երկիր | ![]() |
Հիմնական | ալյուր |
![]() |
Բիսկվիթ, թեթև խմորի տեսակ, որը պատրաստվում է ձվով, ալյուրով և շաքարով[1], երբեմն՝ ավելացվում է նաև փխրեցուցիչ[2]։ Որոշ բիսկվիթներ չեն պարունակում ձվի դեղնուց՝ ինչպես Էնջլ քեյկը: Հարած ձվերով բիսկվիթների պատրաստումը նկարագրվում է վերածննդի դարաշրջանում, հնարավոր է՝ Իսպանիայում[3]:
Ենթադրվում է, որ բիսկվիթը առաջին տորթերից է, որի պատրաստումը չի պահանջել խմորիչ։ Բիսկվիթի ամենավաղ բաղադրատոմսը անգլերեն լեզվով հայտնաբերվել է բրիտանացի բանաստեղծ Ջերվազ Մարքեմի «The English Huswife․ ներքին և արտաքին արժանիքներ, որոնք պիտի լինեն իդեալական կնոջ մեջ» գրքում (1615)[4]։ Տորթը ավելի շատ նման է եել կրեկերի՝ բարակ և փխրուն:
Բիսկվիթային տորթերը դարձել են ճանաչելի այն ժամանակ, երբ 18-րդ դարի կեսերին հացթուխները սկսեցել են օգտագործել հարած ձվերը որպես խմորը հասունացող ագենտ: 1843 թվականին սննդամթերք արտադրող բրիտանացի Ալֆրեդ Բիրդի կողմից փխրեցուցիչի ստեղծումը վիկտորյանական դարաշրջանում թույլ է տվել խմորին կարագ ավելացնել, ինչի արդյունքում ստեղծվել է վիկտորյա բիսկվիթային տորթը:
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բիսկվիթային տորթի հայտնի ամենավաղ բաղադրատոմսը Ջերվազ Մարքեմի «The English Huswife» (1615) գրքից է՝ պատրաստված ձվերի մեջ ալյուրն ու շաքարավազը խառնելով, այնուհետև համեմված անիսոնի և համեմի սերմերով[5]: 19-րդ դարի «ավրալ հացի» (հուղարկավորության թխվածքաբլիթների) նկարագրությունները տարբեր գրականություններում տարբերվում են, բայց, երբեմն այն նկարագրվում է որպես «բիսկվիթային թխվածքաբլիթ» կամ «փխրուն բիսկվիթ»՝ շաքարի փոշիով ծածկված[6]։ Ավանդական ամերիկյան բիսկվիթի բաղադրատոմսերը տարբերվել են պատրաստման նախկին մեթոդներից՝ օգտագործելով այնպիսի բաղադրիչներ, ինչպիսիք են քացախը, փխրեցուցիչը, տաք ջուրը կամ կաթը[7]: Հիմնական բաղադրատոմսը օգտագործվում է նաև մադլենների, սավոյարդի թխվածքաբլիթների և թրայֆլների, ինչպես նաև ելակով շորթքեյքերի որոշ տարբերակների պատրաստման համար[8]:
Թեև բիսկվիթը սովորաբար պատրաստվում է առանց կարագի, դրա համը հաճախ բարելավվում է ավելացնելով կարագ, քաստարդով կամ այլ տեսակի միջուկներով և գլազուրով[9]: Բիսկվիթը ներծծում է թարմ մրգերի, միջուկների և կրեմի սոուսների խոնավությունը[10]: Եփած գլազուրով պատված բիսկվիթը շատ տարածված է եղել ամերիկյան խոհանոցում 1920-1930-ական թվականներին: Բիսկվիթային տորթերի նուրբ կառուցվածքը և պատրաստման դժվարությունը դրանց գինը ավելի թանկ են դարձրել, քան ամենօրյա հիմնական կարկանդակներինը:
Պատրաստման եղանակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Դասական հարած բիսկվիթը ճարպ չի պարունակում: Այն պատրաստվում է ձվի սպիտակուցը և շաքարավազը հարելով և հարած դեղնուցի և ալյուրի հետ նրբորեն խառնելով[11]: Ձվի սպիտակուցը հարելու ընթացքում առաջանում են օդի պղպջակներ՝ ստեղծելով փրփուր, որի արդյունքում ստեղծվում է մասամբ մակարդված զանգված՝ դարձնելով սպիտակուցն ավելի կոշտ և մեծացնելով դրանց ծավալը[12]: Տորթի այս տեսակի պատրաստումը, որը կոչվում է նաև փրփուրային տորթ, կախված է ձվերի՝ օդով հարստացումից և թխման ջերմաստիճանից[13]: Բիսկվիթների որոշ տեսակներ թխվում են չյուղած տապակների մեջ՝ տորթի բարձրացումը բարելավելու համար, թույլ տալով, որ խմորը կպչի հատակին և բարձրանա տապակի կողքերով[14]: Տորթի խոնավությունն ավելացնելու համար այն երբեմն պատրաստում են կարտոֆիլի ալյուրով[15]։
Դասական բիսկվիթի տարբեր բաղադրատոմսերում ավելացնում են կարագ՝ տորթը ավելի խոնավ և յուղային դարձնելու համար: Ժենուազ տորթի համար ալյուրը և հալվեցված կարագը ավելացնում են հարած ձվի խառնուրդին, որպեսզի տորթը ավելի փափուկ և խոնավ լինի[16]: Վաղ ամերիկյան խոհանոցի բիսկվիթը պատրաստվում է ձվի դեղնուցը շաքարավազի հետ հարելով, այնուհետև հարած սպիտակուցը և ալյուրը դանդաղ ավելացնելով: Ըստ Էնն Ուիլանի․ «բիսկվիթի մեջ կարող է կարագ ավելացվել, բայց ոչ շատ, այլապես այն չի բարձրանա»[17]: 20-րդ դարի որոշ խոհարարական գրքերում կալիումի հիդրոտարտրատը կամ սոդան խորհուրդ է տրվում ավելացնել շվեյցարական ռուլետներին՝ դրանք ավելի ճկուն և հեշտ փաթաթվող դարձնելու համար[18]:
Որոշ տորթերի համար, ինչպիսին է վիկտորյանական բիսկվիթը, կարագը և շաքարավազը նախօրոք են հարում՝ նախքան ձվերի և ալյուրի հետ խառնելը․ դրանցից է ֆունտային կեքսը[19][20]: Բրիտանական անգլերենում վիկտորյանական սպունգի նման շերտավոր տորթերը կոչվում են «սենդվիչ բիսկվիթ»[21]: Կարագով թխվածքի այս տեսակը հնարավոր չէ ստանալ առանց սոդայի, որը հայտնաբերել է անգլիացի սննդամթերք արտադրող Ալֆրեդ Բըրդը 1843 թվականին[22][23]:
Տեսակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ասիական
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆիլիպիններում դասական և շիֆոնային բիսկվիթները հայտնվել են իսպանական ժամանակաշրջանից: Դրանք հայտնի են «մամոն» անունով։ Դրանք սովորաբար թխվում են որպես քափքեյք (տորտա), որպես հաց (տաիսան), կամ որպես ռուլետներ (պիոնոնո)։ Ավանդաբար դրանք մատուցվում են միայն կարագով (կամ մարգարինով) և սպիտակ շաքարով։ Մամոնպատրաստելիս օգտագործվում են նաև հատուկ բաղադրիչներ, որոնցից ամենատարածվածը մանուշակագույն յամն ու պանդանի տերևներն են, որոնց արդյունքում ստացվում է ուբե տորթ և բուկո պանդան տորթ[24][25][26]: Փխրուն թխվածքաբլիթների նման տարբերակները հայտնի են որպես մամոն տոստադո և բրոա[27][28][29]։
Շոգեխաշած բիսկվիթները, որոնցից է մա լաի գաոն, սովորաբար հանդիպում են Մալայզիայում։ Չինական նուշով բիսկվիթը շոգեխաշում են և պատում խաշած գլազուրով, շոկոլադով, բանջարեղենով կամ թարմ մրգերով: Կորեական բիսկվիթև, որը կոչվում է սեն, սովորաբար պատրաստվում է բրնձի ալյուրով և պատվում է տարատեսակ գլազուրներով և մրգերով: Վիետնամական որոշ տեսակի բիսկվիթների մեջ կարող են ավելացվել թարմ խոտաբույսեր, ինչպիսիք են անանուխը, կիտրոնախոտը կամ ռեհանը,իսկ վրան դնել կարամելացված արևադարձային մրգեր: Արևմտյան ոճի բիսկվիթները` հարած սերուցքով և ելակով, շատ տարածված են Ճապոնիայում, որտեղ բիսկվիթը օգտագործվում է որպես հիմք` չիզքեյքերի պատրաստման համար[30]:
Էնջլ քեյք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էնջլ քեյքը 19-րդ դարի ամերիկյան տորթ է, որը չի պարունակում ձվի դեղնուց և կարագ: Տորթը խմորվում է՝ օգտագործելով միայն ձվի սպիտակուցը և փխրեցուցիչը[31]: Այս բաղադրատոմսը կարելի է գտնել 18-րդ դարի ամերիկյան խոհարարական գրքերում: Նուրբ տորթը թխում են չյուղած տապակի մեջ և շրջում՝ սառեցնելիս[32]։
Բոստոնյան կրեմով կարկանդակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բոստոնյան կրեմով կարկանդակը՝ Մասաչուսեթսի պաշտոնական պետական աղանդերը, շոկոլադապատ, շերտավոր դեղին բիսկվիթ է՝ լցոնված հքաստարդով: Ենթադրում են, որ դրա բաղադրատոմսը կարող է հիմնված լինել վաշինգտոնյան կարկանդակի վրա, որը պատրաստվում է երկու շերտ դեղին բիսկվիթով՝ մուրաբայի միջուկով և շաքարի փոշիով[33]: Առաջին հայտնի գրավոր բաղադրատոմսում՝ տպագրված 1878 թվականի Գրանիտե երկաթե իրերի խոհարարական գրքում, օգտագործվում է փխրեցուցիչ: Մարիա Պարլոան հրապարակել է այս կրեմով կարկանդակի մի քանի բաղադրատոմս, այդ թվում՝ շոկոլադե կրեմով կարկանդակի համար: Պարլոայի բաղադրատոմսը ամենամոտն է ժամանակակից բոստոնյան կրեմով կարկանդակին[34]:
Շիֆոնային տորթ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շիֆոնային տորթը թեթև և փափուկ տորթ է, որը, ի տարբերություն դասական բիսկվիթի, պարունակում է և՛ բուսական յուղ, և՛ փխրեցուցիչ։ Այն նման է էնջլ քեյկին և 1930-ականներին Հոլիվուդի Բրաուն դերբիումմատուցվել է թուրինջի հետ[35]:
Ժենուազ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բիսկվիթի այս տեսակը ստեծել են ֆրանսիացի հրուշակագործները, որն ավելի շատ ֆունտային տորթ է հիշեցնում: Տորթը հնարավոր է լինում թեթևացնել հատուկ տեխնիկայով՝ ձվերը կրակի վրա հարելով կամ ձվի դեղնուցն ու սպիտակուցն առանձին հարելով[36]։
Պան դի սպանյա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պան դի սպանյան առաջացել է Ժենուազ բիսկվիթից՝ որպես բնօրինակ բաղադրատոմսը պարզեցնելու փորձ:
Ջոկոնդա քեյք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Որպես ժենուազի ազգական՝ ջոկոնդա բիսկվիթը բարակ է՝ պատրաստված աղացած նուշով[37][38]։ Այն կարող է օգտագործվել որպես շերտավոր տորթի հիմք (օրինակ՝ օպերա տորթը), կամ դեկորատիվ նպատակներով՝ որպես ջոկոնդե իմպրիմե[37][39]:
Պաո-դե-Լո
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պորտուգալական խոհանոցի այս բիսկվիթի տարբերակը պատրաստվում է կիտրոնի կամ նարնջի կեղևով: Այն կարող է ներառվել այլ աղանդերի պատրաստման մեջ, ինչպիսիք են պուդինգները: The պաո-դե-լո ալֆեյցերաոն թխվում է մինչև պուդինգի խտությունը, ավելի նման է պաո-դե-լո դե օվարին, որին ավելացվում է կոնյակ։ Տորթի ծագման մասին անեկդոտային լեգենդները կապում են այն գաղտնի բաղադրատոմսի հետ, որը միանձնուհիները փոխանցել են Ալֆեյցերաո գյուղին:
Պաո-դե-լո անվանումն առաջացել է հին ֆրանսերեն pain de lof-ից, որն իր հերթին հոլանդերեն loef բառի փոխառություն է[40]։ 16-րդ դարում պորտուգալացի առևտրականների կողմից Ճապոնիա ներմուծված տորթի ճապոնական տարբերակները հայտնի են որպես կաստելա, կասուտերա կամ պարզապես պան[41][42]:
Պլավա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պլավան բիսկվիթ է, որը հանդիպում է հրեական խոհանոցում և սովորաբար ուտում են Պեսախի ժամանակ: Խմորը պատրաստվում է ձվի սպիտակուցներով և հաճախ ներառում է բուրավետիչներ, ինչպիսիք են կիտրոնի կեևը կամ նուշի թուրմը[43]:
Շվեյցարական ռուլետ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շվեյցարական ռուլետը բարակ բիսկվիթ է, որին քսում են միջուկի շերտ և փաթաթում են ռուլետի տեսքով (գերանի տեսքով)[44]:
Կան բազմաթիվ տարատեսակներ։ Սուրբ Ծննդյան թեմայով Շոկոլադե ռուլետը կոչվում է սուրբծննդյան գերան[45]։ ԱՄՆ-ում և մի շարք այլ երկրներում այն կարող է լցոնված լինել ջեմով և կոչվել ջելի-ռոլլ[46]: Իսպանախոս երկրներում այն հաճախ անվանում են brazo de reina (թագուհու ձեռքը) կամ արոլադո և մատուցվում է խտացրած կաթով[47][48], իսկ ելակի միջուկով տարբերակն անվանում են rollo de fresa (ելակի ռուլետ)[49]։
Թիպսի քեյք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Իզաբելլա Բիթոնը «Միսս Բիթոնի կենցաղային կառավարումը» գրքում ներառել է թիպսի քեյկի իր տարբերակի բաղադրատոմսը, որտեղ տորթը թխում են դեկորատիվ կաղապարի մեջ՝ նախքան այն շերիով և կոնյակով թրջելը, վրան լցնում են կրեմ, կամ կտրատում են ավելի փոքր կտորների և քսում հարած սերուցք[50]:
Ֆանտա քեյք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆանտա քեյքը տորթ է, որը ծագել է Գերմանիայում ՝ պատրաստված բիսկվիթի հիմքով: Բիսկվիթի հիմնական բաղադրիչը Fanta-ն կամ այլ գազավորված հանքային հյութ է։ Այսպիսով տորթի հիմքը դառնում է ավելի փափուկ, քան սովորական բիսկվիթի վրա հիմնված տորթերը: [51] Այն շատ տարածված է Գերմանիայում, Հարավային ԱՄՆ-ում և Արևմտյան Աֆրիկայում:
Թրայֆլ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թրայֆլի ամենավաղ հայտնի ձևը եղել է պարզ թանձրացված կրեմը, որը համեմված է եղել շաքարով, վարդաջրով և կոճապղպեղով, սակայն 18-րդ դարի կեսերից հայտնի են դարձել այլ բաղադրատոմսեր, որոնք պարունակել են նուշով մակարուններ և գինով թրջված ռատաֆիա թխվածքաբլիթներ: 1747թվականին Հաննա Գլասը կրեմի վրա ավելացրել է սիլաբաբ և հաղարջի ժելե: Նմանատիպ բաղադրատոմսեր հայտնի են նաև շերիի, գինու կամ մրգային հյութի մեջ թաթախված բիսկվիթի հետ: Էլիզա Էքթոնի «Դուքսի քաստարդ»-ի բաղադրատոմսը պատրաստվում է կրեմից, որը լցնում են կոնյակի մեջ պահված, շաքարով պատված բալի վրա, և բիսկվիթով (կամ մակարունով) ու վարդագույն հարած սերուցքով:
Վիկտորյա բիսկվիթ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիկտորյա բիսկվիթը, որը նաև հայտնի է որպես Վիկտորյա սենդվիչ տորթ, անվանվել է Վիկտորյա թագուհու պատվին, որը հայտնի էր իր կեսօրվա թեյի հետ փոքրիկ տորթեր վայելելով: Վիկտորյա թագուհու սիրած տարբերակը պատրաստվում էր միայն ջեմով, բայց ժամանակակից տարբերակները հաճախ պարունակում են կրեմ[52]: Տորթի վերին մասը բացի շաքարի փոշուց ոչնչով չի զարդարվում: Բաղադրատոմսը առաջացել է դասական ֆունտային բիսկվթից, որը պատրաստվում է ալյուրի, կարագի, շաքարի և ձվի հավասար համամասնությամբ: 1843 թվականին անգլիացի սննդամթերք արտադրող Ալֆրեդ Բիրդի կողմից Բիրմինգհեմում փխրեցուցիչի գյուտը թույլ տվեց, որ տորթը բարձրանա ավելի շատ, քան հնարավոր էր նախկինում[52][53]: Խոհարարական գրքերի հեղինակ Ֆելիսիթի Քլոքը գրում է, որ այս գյուտը «նշվել է հայրենասիրական տորթով» - վիկտորիայի բիսկվիթով[52]։
Վիկտորիա բիսկվիթը պատրաստվում է երկու մեթոդներից մեկի միջոցով[54]: Ավանդական մեթոդը ներառում է շաքարավազը կարագով մանրակրկիտ հարելով և խառնելով հարած ձվի հետ, այնուհետև ավելացնելով ալյուրը և խմորը բարձրացնող ագենտը: Ըստ ժամանակակից մեթոդի, որում օգտագործվում է էլեկտրական հարիչ, իրենից եթադրում է բոլոր բաղադրիչների միասին հարումը մինչև միասեռ զանգված[55][56][57]: Բացի այդ, ժամանակակից մեթոդը սովորաբար օգտագործում է լրացուցիչ բարձրացնող ագենտներ, և որոշ բաղադրատոմսեր պահանջում են չափազանց փափուկ կարագ կամ մարգարին[54]: Այս տորթի բաադրատոմսը հիմք է ծառայում մի շար պուդինգների, քափքեյքերի, շոկոլադե տորթերի համար[55] [57] [56]։
Կրոնական տոնակատարություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Փեսախ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քանի որ բիսկվիթները խմորիչով չեն պատրաստվում, դրանք Փեսախի տոնի համար հայտնի աղանդեր են հանդիսանում[58]։ Սովորաբար Փեսախի բիսկվիթները պատրաստվում են մացա ալյուրից, մանրացված կոկոսից[59], կարտոֆիլի կամ ընկույզի ալյուրից (նուշ, պնդուկ և այլն), քանի որ ցորենի ալյուր չի կարող օգտագործվել[60]: Այս տոնի համար չի թույլատրվում օգտագործել խմորը բարձրացնող ագենտ՝ նույնիսկ խմորիչ էֆեկտի առաջացման համար։ Հետևաբար, թեթև խմոր ստանալու համար ձվի սպիտակուցը անհրաժեշտ է լավ հարել: Շատ ընտանիքներ ունեն առնվազն մեկ բաղադրատոմս, որը փոխանցվում է սերնդեսերունդ: Կոշերային խանութներում հեշտությամբ կարելի է գտնել մի քանի ապրանքանիշեր, հատկապես Փեսախին ընդառաջ: Տիպիկ արոմատիզատորները ներառում են նուշ, խնձոր, մուգ շոկոլադ, կիտրոն, պեկան և կակաչի սերմեր: Օգտագործվում է նաև խնձորի կամ նարնջի հյութը՝ որպես հեղուկ բաղադրիչն: Կաթն արգելվում է, քանի որ այն չի կարող ներառվել մսի վրա հիմնված կերակուրից հետո մատուցվող աղանդերի մեջ: Սպունգը կամ ավելի ծանր տարբերակը՝ նուշի պուդինգի տեսքով, կարող է ներառվել որպես դեսերտի տարր Փեսախի ընթացքուն Սեդեր ծառայության ժամանակ, երբ այն հաճախ համակցվում է մրգային կոմպոտի հետ[61] [62]։
Սուրբ ծնունդ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սուրբծննդյան գերանը ամանորյա աղանդեր է, որը պատրաստվում է միջուկով փաթաթված բիսկվիթի շերտից: Այն պատում են շոկոլադով` կեղևի տեսք հաղորդելու համար: Տորթի պատրաստի տեսքը բարելավելու համար կարելի է ավելացնել դեկորատիվ տարրեր, ինչպիսիք են բեզեից պատրաստված սնկերը, շաքարավազից պատրաստած սարդոստայները կամ մանրացված պիստակը[63]։
Պատկերասրահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
Կաստելա քեյքը պորտուգալական ծագում ունեցող թխվածքաբլիթի ճապոնական տեսակ է։ Կաստելան առաջին անգամ պատրաստվել է 16-րդ դարում պորտուգալական բիսկվիթի բաղադրատոմսերով, որոնք փոխանակվել են երկու երկրների կողմից, երբ նրանք սկսել են առևտուր անել միմյանց հետ:
-
Պանդան քեյքը հարավարևելյան Ասիայի բիսկվիթի է: Տորթերի պատրաստման տեխնոլոգիան Ասիա է բերվել Եվրոպական առևտրի կամ գաղութացման արդյունքում։
-
Տրես լեչես տորթը բիսկվիթ է, որը ներծծված է երեք տեսակի կաթով:
-
Տնական բատենբերգ տորթը պատված է մարցիպանով և կտրվածքի վրա շապմատի տախտակի տեսք ունի՝ վարդագույն և դեղին գույներով։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Oxford English Dictionary
- ↑ «Sponge cake». BBC. Վերցված է 2019-11-19-ին.
- ↑ Castella, Krystina (2010). A World of Cake: 150 Recipes for Sweet Traditions From Cultures Around the World, pp. 6–7. 978-1-60342-576-6.
- ↑ Davidson, Alan (2002). The Penguin Companion to Food. Penguin Books. էջ 147.
- ↑ Humble, Nicola (2010). Cake: A Global History.
- ↑ Oxford Companion of Sugar and Sweets
- ↑ Byrn, Anne (2016-09-06). American Cake: From Colonial Gingerbread to Classic Layer, the Stories and Recipes Behind More Than 125 of Our Best-Loved Cakes. Rodale. ISBN 9781623365431.
- ↑ Mary Berry's Ultimate Cake Book. 1995 printing.
- ↑ Braker, Flo (2003). The Simple Art of Perfect Baking. Chronicle Books. ISBN 9780811841092.
- ↑ Byrn, Anne (2016-09-06). American Cake: From Colonial Gingerbread to Classic Layer, the Stories and Recipes Behind More Than 125 of Our Best-Loved Cakes. Rodale. ISBN 9781623365431.
- ↑ Mary Berry's Ultimate Cake Book. 1995 printing.
- ↑ Hanneman, L. J. (2005). Patisserie. Elsevier. էջ 81.
- ↑ Braker, Flo (2003). The Simple Art of Perfect Baking. Chronicle Books. ISBN 9780811841092.
- ↑ Byrn, Anne (2016-09-06). American Cake: From Colonial Gingerbread to Classic Layer, the Stories and Recipes Behind More Than 125 of Our Best-Loved Cakes. Rodale. ISBN 9781623365431.
- ↑ Bennion, E. B. (1997). The Technology of Cake Making. Springer. էջ 15.
- ↑ Mary Berry's Ultimate Cake Book. 1995 printing.
- ↑ Byrn, Anne (2016-09-06). American Cake: From Colonial Gingerbread to Classic Layer, the Stories and Recipes Behind More Than 125 of Our Best-Loved Cakes. Rodale. ISBN 9781623365431.
- ↑ The Bulawayo Cookery Book. 1909. էջ 114.
- ↑ Mary Berry's Ultimate Cake Book. 1995 printing.
- ↑ Gisslen, Wayne (2005). Professional baking (4th ed.). Hoboken, N.J.: John Wiley. էջ 354. ISBN 0-471-46427-9. OCLC 53021627.
- ↑ Oxford Companion of Sugar and Sweets
- ↑ Cloake, Felicity (16 May 2013). «How to make the perfect Victoria sponge cake». The Guardian. Վերցված է 17 May 2013-ին.
- ↑ "Alfred Bird: Egg-free custard inventor and chemist" Արխիվացված 2018-02-26 Wayback Machine. Birmingham Mail. Retrieved 25 February 2018.
- ↑ Polistico, Edgie (2017). Philippine Food, Cooking, & Dining Dictionary. Anvil Publishing, Incorporated. ISBN 9786214200870.
- ↑ «Mamon Recipe». Foxy Folksy. 21 June 2017. Վերցված է 7 December 2018-ին.
- ↑ Agbanlog, Liza (29 October 2014). «Mamon (Filipino Sponge Cake)». Salu Salo Recipes. Վերցված է 7 December 2018-ին.
- ↑ «'Broas,' Baclayon's more famous attraction». Philippine Daily Inquirer. 2 January 2016. Վերցված է 19 November 2022-ին.
- ↑ «Mamon tostado(filipino cookie)». PetitChef. Վերցված է 7 December 2018-ին.
- ↑ «Mamon Tostado». Atbp.ph. 25 June 2016. Վերցված է 7 December 2018-ին.
- ↑ Humble, Nicola (2010). Cake: A Global History.
- ↑ Humble, Nicola (2010). Cake: A Global History.
- ↑ Byrn, Anne (2016-09-06). American Cake: From Colonial Gingerbread to Classic Layer, the Stories and Recipes Behind More Than 125 of Our Best-Loved Cakes. Rodale. ISBN 9781623365431.
- ↑ Oxford Companion of Sugar and Sweets
- ↑ Patent, Greg. «Boston Cream Pie».
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ Oxford Companion of Sugar and Sweets
- ↑ Krondl, Michael (2011). Sweet Invention: A History of Dessert. էջ 152.
- ↑ 37,0 37,1 Segnit, Niki (2018). Lateral cooking. London: Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-4088-5689-5. OCLC 1019930826.
- ↑ Gisslen, Wayne (2005). Professional baking (4th ed.). Hoboken, N.J.: John Wiley. էջ 354. ISBN 0-471-46427-9. OCLC 53021627.
- ↑ Charles, Gilles (2009). La cuisine expliquée. Editions BPI. էջ 497. ISBN 9782857087250.
- ↑ S.A, Priberam Informática. «Consulte o significado / definição de ló no Dicionário Priberam da Língua Portuguesa, o dicionário online de português contemporâneo». dicionario.priberam.org.
- ↑ Oxford Companion of Sugar and Sweets
- ↑ «Kasutera: The cake introduced in Japan by the Portuguese in the 16th century – Heritage». May 16, 2012.
- ↑ Phillips, Denise. The Gourmet Jewish Cookbook. էջ 239.
- ↑ Gisslen, Wayne (2005). Professional baking (4th ed.). Hoboken, N.J.: John Wiley. էջ 354. ISBN 0-471-46427-9. OCLC 53021627.
- ↑ Castella, Krystina (2012-01-03). A World of Cake: 150 Recipes for Sweet Traditions from Cultures Near and Far; Honey cakes to flat cakes, fritters to chiffons, tartes to tortes, meringues to mooncakes, fruit cakes to spice cakes (անգլերեն). Storey Publishing, LLC. էջ 116. ISBN 978-1-60342-446-2.
- ↑ Castella, Krystina (2012-01-03). A World of Cake: 150 Recipes for Sweet Traditions from Cultures Near and Far; Honey cakes to flat cakes, fritters to chiffons, tartes to tortes, meringues to mooncakes, fruit cakes to spice cakes (անգլերեն). Storey Publishing, LLC. էջ 116. ISBN 978-1-60342-446-2.
- ↑ Castella, Krystina (2012-01-03). A World of Cake: 150 Recipes for Sweet Traditions from Cultures Near and Far; Honey cakes to flat cakes, fritters to chiffons, tartes to tortes, meringues to mooncakes, fruit cakes to spice cakes (անգլերեն). Storey Publishing, LLC. էջ 116. ISBN 978-1-60342-446-2.
- ↑ «Brazo de Reina Recipe (Swiss Roll)». PBS Food (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024-03-15-ին.
- ↑ Martínez, Mely (2024-04-30). Mexico in Your Kitchen: Favorite Mexican Recipes That Celebrate Family, Community, Culture, and Tradition (անգլերեն). Rock Point. էջ 194. ISBN 978-1-63106-937-6.
- ↑ Norwak, Mary (2008-04-11). English Puddings: Sweet & Savoury. Grub Street Publishers. ISBN 9781910690574.
- ↑ «Learn About Cake Baking with Soda Pop». BettyCrocker.com (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 4 November 2023-ին. Վերցված է 7 October 2023-ին.
- ↑ 52,0 52,1 52,2 "The great Victoria sandwich" Արխիվացված 2018-04-13 Wayback Machine. The Telegraph. Retrieved 25 February 2018.
- ↑ "Alfred Bird: Egg-free custard inventor and chemist" Արխիվացված 2018-02-26 Wayback Machine. Birmingham Mail. Retrieved 25 February 2018.
- ↑ 54,0 54,1 Cloake, Felicity (16 May 2013). «How to make the perfect Victoria sponge cake». The Guardian. Վերցված է 17 May 2013-ին.
- ↑ 55,0 55,1 Be-Ro flour Home recipes 40th edition
- ↑ 56,0 56,1 Mary Berry's Ultimate Cake Book. 1995 printing.
- ↑ 57,0 57,1 Delia Smith's Book of Cakes. Sixth Impression, 1981.
- ↑ Fabricant, Florence (March 28, 1993). «FOOD: Healthful Tips for Passover Favorites». New York Times. Վերցված է October 20, 2007-ին.
- ↑ «Raffaello Cake Recipe – Coconut & White Chocolate». VideoCulinary.com (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2016-01-04-ին.
- ↑ Fabricant, Florence (April 8, 1990). «FOOD: Meeting the Challenge of a Dessert for the Passover Meal». New York Times. Վերցված է October 20, 2007-ին.
- ↑ «Shalom Boston – Traditional Passover Seder Menu» (անգլերեն).
- ↑ Nathan, Joan (1998). Jewish Cooking in America. Knopf Doubleday Publishing. ISBN 9780375402760.
- ↑ Oxford Companion of Sugar and Sweets