Ալեքսանդր Բոգդան-Պիտեշտի

Ալեքսանդր Բոգդան-Պիտեշտի
Ծնվել է	հունիսի 13, 1870(1870-06-13)
Ծննդավայր	Պիտեշտ, Ռումինիա
Մահացել է	մայիսի 12, 1922(1922-05-12) (51 տարեկան)
Մահվան վայր	Բուխարեստ, Ռումինիա
Քաղաքացիություն	Ռումինիա
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, նկարիչ և գրական քննադատ
Կուսակցություն	Պահպանողական կուսակցություն
Alexandru Bogdan-Pitești Վիքիպահեստում

Շտեֆան Լուկյանի Lăutul («Մազերի լվանալը»), Բոգդան-Պիտեշտիի հավաքածուի լավագույն հայտնի նկարներից մեկը

Ալեքսանդր Բոգդան-Պիտեշտի (ռումիներեն՝ Alexandru Bogdan-Pitești, ի ծնե՝ Александр Богдан, հունիսի 13, 1870(1870-06-13), Պիտեշտ, Ռումինիա - մայիսի 12, 1922(1922-05-12), Բուխարեստ, Ռումինիա) ռումինացի բանաստեղծ-սիմվոլիստ, հրապարակագիր, արվեստի և գրաքննադատ։ Նա հայտնի է նաև որպես լրագրող և ձախ քաղաքական քարոզիչ։ Ապահոված հողատեր էր և զբաղվում էր բարեգործական գործունեությամբ՝ դառնալով արվեստի հայտնի հովանավոր և արվեստի ստեղծագործությունների հավաքորդ։ Նա Ռումինիայում ժամանակակից արվեստի հիմնական քարոզիչներից էր, ինչպես նաև ռումինական սիմվոլիստական շարժման հովանավորy: Բոգդան-Պիտեշտին պոստիմպրեսիոնիզմի այլ ներկայացուցիչների և սիմվոլիստների հետ միասին ստեղծել է Societatea Ileana-ն, որը դարձավ ավանգարդի և անկախ արվեստի առաջխաղացմանը նվիրված առաջին ռումինական կազմակերպություններից մեկը։ Նա հայտնի էր նաև գրողներ Ժորիս Կարլ Հույսմանսի, Ալեքսանդրու Մաչեդոնսկու, Թեոդոր Արգեզիի և Մատեու Կարաջալելիի հետ հետ իր բարեկամությամբ, ինչպես նաև հանդիսանում էր բազմաթիվ այլ մշակութային գործիչների հովանավորը, մասնավորապես՝ նկարիչներ Շտեֆան Լուկյանի, Կոնստանտին Արտարչինոյի և Նիկոլաե Վերմոնտի։ Իր գրական և քաղաքական գործունեության հետ մեկտեղ՝ Ալեքսանդր Բոգդան-Պիտեշտին գեղանկարիչ և գրաֆիկական նկարիչ էր։

Բոգդան-Պիտեստիի հակասական քաղաքական կարիերայի մեծ մասը, կապված անարխիզմին նրա աջակցության հետ, նվիրված էր հեղափոխության ակտիվությանն ու աջակցմանը։

Բոգդան-Պիտեշտին հետաքրքրված էր նաև օկուլտականությամբ և սերտ կապեր էր պահպանում Ջոզեֆ Պելադանի հետ, հովանավորել է Բուխարեստ կատարած նրա այցը (1898): Նա բազմիցս ձերբակալվել է իշխանությունների կողմից, ներառյալ 1899 ընտրությունների ընթացքում խռովության հրահրման առաջադրումը, իսկ հետագայում մեղավոր է ճանաչվել բանկիր Արիստիդ Բլանկը։

Իր կյանքի վերջում Բոգդան-Պիտեշտին հրատարակել է Seara գերմանաֆիլ թերթը, ինչպես նաև ղեկավարել է գրական-քաղաքական խմբակը, որը դեմ է հանդես եկել Անտանտի կողմից Առաջին համաշխարհային պատերազմին Ռումինիայի մասնակցությանը։ Նա վերջին անգամ ձերբակալվեց պատերազմի ավարտից հետո, այդ ժամանակ արդեն հասցրել էր դառնալ հասարակական ատելության օբյեկտ։ Բոգդան-Պիտեշտիի կարիերայի հանելուկներն ու հակասությունները մինչև հիմա գրավում են արվեստի և գրականության բազմաթիվ պատմաբանների հետաքրքրությունը։

Հավաքածու և ունեցվածք

Շտեֆան Լուկյանի Lăutul («Մազերի լվանալը»), Բոգդան-Պիտեշտիի հավաքածուի լավագույն հայտնի նկարներից մեկը

1910-ական թվականների ընթացքում Բոգդան-Պիտեշտի՝ արվեստի նկատմամբ հետաքրքրվածությունը ծնունդ տվեց ստեղծմանը մինչև 967 կամ ավելի քան 1,500 անհատական աշխատանքների հավաքածուին, որոնց մեծ մասը գտնվում են Կոլոնեշտիում։ Հավաքածուն բաղկացած է հեղինակավոր ռումինացի վիզուալ այնպիսի նկարիչների ստեղծած գործերից, ինչպիսիք են՝ Նինա Արբորեն, Կոնստանտին Բրանկուզին, Օսկար Հանը, Աուրել Ջիկուիդին, Կոնստանտին Մեդրեան, Արի Մուրնուն, Դիմիտրիե Պաչուրեան, Նիկոլաե Պետրեսկուն, Ալեքսանդրու Սատմարին, Ֆրանցիսկ Շիրատոն, Ցեցիլիա Կուցեսկու-Շտորկը, Ժան Ալեքսանդր Ստերիադին, Ֆրիդրիխ Ստորկը, Իոն Թեոդորեսկու-Սիոնը և Նիկոլաե Տոնիցան։ Ընդհանուր առմամբ, շուրջ 900 աշխատանք ռումինիական ծագում ուներ։ Արտասահմանյան արվեստագետների շարքում, որոնց աշխատանքն ընդգրկված էր հավաքածուում, Ժորժես Ռոշեգրոսսը և Ֆրենկ Բրեգվինն էին։ Նորագույն ստեղծագործություններին նվիրված բաժինը նախագծվել և բացվել է որպես Ռումինիայում առաջին ժամանակակից արվեստի թանգարան։

Բոգդան-Պիտեշտի հավաքածուն Լուկյանի արվեստի բազմաթիվ նմուշներ է պարունակում։ Նրա հայտնի նկարներից երկուսն էին՝ Lăutul («Մազերի լվանալը»), որը Բոգդան-Պիտեշտիին ասել է, որ նման է Պաոլո Վերոնեզեի փայլուն յուղաներկին, և Safta Florăreasa («Ծաղկային աղջիկ Սաֆտան»)՝ սկզբում Լուկյան ընտանիքի հավաքածուի մի մասը, և Լուկյանի զարմիկի 1907 թվականի յուղաներկով արված դիմանկարը՝ Alecu Literatu («Գրականագետ Ալեքուն»)։

Գրականություն

• Lucian Boia, «Germanofilii». Elita intelectuală românească în anii Primului Război Mondial, Humanitas, Bucharest, 2010. ISBN 978-973-50-2635-6
• Paul Cernat, Avangarda românească și complexul periferiei: primul val, Cartea Românească, Bucharest, 2007. ISBN 978-973-23-1911-6
• Șerban Cioculescu, Caragialiana, Editura Eminescu, Bucharest, 1974.
• Gabriela Rus, «Ștefan Luchian în evocările contemporane lui. Relația artistului cu Virgil Cioflec», in the Babeș-Bolyai University Historia Artium LIII, 1, 2008, p. 77-95
• Adrian-Silvan Ionescu, Mișcarea artistică oficială în România secolului al XIX-lea, Noi Media Print, Bucharest, 2008. ISBN 978-973-180-518-4
• Ionel Jianu, Petru Comarnescu, Ștefan Luchian, Editura de stat pentru literatură și artă, Bucharest, 1956.
• Jacques Lassaigne, Theodor Enescu, Ștefan Luchian, Editura Meridiane, Bucharest, 1972.
• Angelo Mitchievici, Decadență și decadentism în contextul modernității românești și europene, Editura Curtea Veche, Bucharest, 2011. ISBN 978-606-588-133-4
• Carmen Patricia Reneti, «Relații româno-germane în anul 1914» Արխիվացված 2021-11-04 Wayback Machine, in Revista de Istorie Militară, Nr. 1-2/2010, p. 30-39
• Ion Rusu Abrudeanu, România și războiul mondial: contribuțiuni la studiul istoriei războiului nostru, Editura Socec, Bucharest, 1921
• Corina Teacă, «Fin de siècle Biographies: Alexandru Bogdan-Pitești», in Revue Roumaine d’Histoire de l’Art. Série Beaux-arts, Vol. XLVIII, 2011, p. 51-58
• Tudor Vianu, Scriitori români, Vol. II, Editura Minerva, Bucharest, 1970.