Աբխազական դանակ
Աբխազական դանակ կամ Аҧсуа ҳәызба (աբխազերեն а́ҳәызба - «դանակ» բառից), աբխազների ավանդական դանակ։ Սովորաբար ունեցել է 13-25 սմ երկարությամբ շեղբ և 11-12 սմ երկարությամբ բռնակ։ Շեղբը կտրվածքի մեջ սովորական սեպ է, կռնակի հաստությունը 3 մմ-ից ոչ պակաս։ Բռնակը պատրաստվում է եղջյուրից, հաճախ բազմագույն (սև՝ քարայծի, գոմեշի եղջյուր, ավելի բաց երանգի եղջյուրի ներդիրով կամ եղջերուի, ցուլի եղջյուր) կամ ընկուզենու փայտից։ Բռնակի ձևը սովորաբար կլորավուն է, սակայն կողքերից տափակացված է։ Բռնակի և շեղբի լայնությունը նույն է՝ մոտ 20-25 մմ։ Այն կրում են ձախ կողմից, պատյանից հանվում է երկու ձեռքով։ Աբխազական դանակը խաչարդ չունի։ Բռնակի վերին մասում առկա է մետաղական օղակ, որին ամրացվում է կաշվե դաստապանածոպը՝ պատյանից դանակն ավելի հեշտությամբ հանելու համար[1]։
Դանակի պատմությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աբխազական դանակի ծագման պատմությունն ունի շատ հին արմատներ։ Աբխազական հովվական և որսորդական դանակը շատ հին զենք է, որը պահպանել է իր ձևը և իմաստը գրեթե առանց փոփոխությունների հարյուրամյակների ընթացքում։
Դանակի բաղկացուցիչ մասերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ավանդական աբխազական դանակը բաղկացած է հետևյալ մասերից՝ շերտաձող, շեղբ, պոչ, աշխատանքային (մարտական հատված), շեղբի բարձրություն, կռնակ, ակոս, ուսեր, շեղբի կողային հարթություն, բերան (սուր ծայր), կտրող եզրաշերտ (սայր), առբերում, բռնակի պտուտակ, բռնակ[2]։
Պատյան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ավանդական աբխազական պատյանները համարվում են աբխազական դանակի անբաժան մասը։ Պատյանները հիմնականում լինում են ետին կարով, երբեմն՝ կողային։ Դանակը պատյանի մեջ ընկղմվում է ամբողջությամբ՝ երևում է բռնակի միայն 1-2 սմ-ը։ Տարբերակիչ առանձնահատկությունն այն է, որ պատյանները կիսով չափ պատրաստված են փայտից և կիսով չափ կաշվից։ Փայտե մասը իրենից ներկայացնում է սովորական փայտե պատյանի կեսը։ Այն պատրաստվում է այն հաշվարկով, որ ծածկի շեղբը և բռնակը։ Այնուհետև այն երեսպատվում է կաշվով, որը ֆիքսում է բռնակը հակառակ կողմից։ Պատյանը պատրաստելու համար սովորաբար օգտագործվում է ընկուզենու փայտը։ Դանակի գունազարդման համար օգտագործվում են սև, կարմիր և շագանակագույն գույները[3]։
Դանակի կիրառություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աբխազները միշտ իրենց հետ ունեցել են ոչ մեծ դանակ, որը կարող էր կիրառվել կենցաղային նպատակներով, միսը կտրտելու, կացնի, եղանի և գերանդիի համար բռնակ պատրաստելու համար։ Աբխազները այդ դանակը օգտագործում էին ոչ միայն տանը, այլ նաև լեռներում։
Ծիսական նշանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հին արհեստավորները նախապատրաստվում էին այդպիսի դանակների պատրաստմանը, ինչպես սխրագործությանը։ Արհեստավորը աղոթքներ էր կարդում, բացարձակ հրաժարվում էր ալկոհոլային խմիչքներից, իրեն հեռու էր պահում կնոջից (կինն ընդհանրապես չպետք է ոտք դներ դարբնոց)։ Դրանք աշխատանքի անբաժան պայմաններն էին[4]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Бычак — нож каждого карачаевца
- ↑ «Архив журнала «ПРОРЕЗ»». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 6-ին.
- ↑ Абхазский нож. Апсуа хузба
- ↑ История Абхазии. С древнейших времён до наших дней