ԱՄՆ փոխնախագահ

ԱՄՆ փոխնախագահ; Vice President of the United States
	ԱՄՆ փոխնախագահի կնիքը
; Պաշտոնը զբաղեցնում է՝ ; Քամալա Հարիս ; 2021 թվականի հունվարի 20-ից
Պաշտոնական նստավայր	Number One Observatory Circle
Աշխատավարձ	$230,700 տարեկան
Առաջինը պաշտոնում	Ջոն Ադամս
Կայք	[whitehouse.gov/people/mike-pence/ Հղում]

ԱՄՆ փոխնախագահ (անգլ.՝ Vice President of the United States), կարևորությամբ երկրորդ պաշտոնյան ԱՄՆ դաշնային կառավարության գործադիր համակարգում։ Փոխնախագահի հիմնական սահմանադրական գործառույթն այն է, որ նա ԱՄՆ նախագահին փոխարինում է նրա մահվան, հրաժարականի կամ պաշտոնից հրաժարվելու դեպքում։ Քանի որ ԱՄՆ փոխնախագահը նաև ձևականորեն գլխավորում Է ԱՄՆ Սենատը, Կոնգրեսի վերին պալատը, հարցը այն մասին, թե իշխանության որ ճյուղին է վերաբերում տվյալ պաշտոնը՝ գործադիր կամ օրենսդիր, այս հարցը բանավիճելի է։

ԱՄՆ գործող փոխնախագահը Քամալա Հարիսն է, որը պաշտոնը ստանձնել է 2021 թվականի հունվարի 20-ին։ ԱՄՆ նախագահի հետ ընտրվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 8-ին։

Ընտրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընտրվում է ԱՄՆ նախագահի հետ, նախագահի յուրաքանչյուր թեկնածու ունի «կապակցված» փոխնախագահի պաշտոնի թեկնածու։ Ներկայացնում է նույն քաղաքական կուսակցությունը, ինչ նախագահը, բայց Սահմանադրության համաձայն՝ պարտադիր պետք է լինի մեկ այլ նահանգից։

ԱՄՆ-ի փոխնախագահի պաշտոնի թեկնածութանը, ըստ տասներկուերորդ փոփոխության, ներկայացվում են նույն պահանջները, ինչ նախագահի թեկնածությանը (թեկնածուն պետք է լինի առնվազն 35 տարեկան, նա պետք է լինի ԱՄՆ քաղաքացի և ԱՄՆ-ի տարածքում բնակվի առնվազն 14 տարի)։ Փոխնախագահի պաշտոն զբաղեցնելու ժամկետների քանակի սահմանափակումներ չկան (ի տարբերություն 1948 թվականի, երբ փոխնախագահը պաշտոնը կարող էր զբաղեցնել միայն երկու ժամկետով)։

Պաշտոնի ստանձնում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

20-րդ փոփոխության համաձայն՝ ԱՄՆ-ի փոխնախագահը պաշտոնը ստանձնում է ընտրությունների տարվան հաջորդող տարվա հունվարի 20-ին։ ԱՄՆ նախագահի երդմնակալության արարողության ընթացքում ընտրված փոխնախագահը երդում է տալիս ընտրված նախագահից մի քանի րոպե առաջ (այս կարճ ժամանակահատվածում նա պետության առաջին դեմքն է դառնում, ինչը օրենքին չի համապատասխանում)։ Ի տարբերություն նախագահական երդման՝ փոխնախագահի երդումը նշված չէ ԱՄՆ Սահմանադրության մեջ։ Պատմության մեջ կիրառվել են երդման տարբեր տեսակներ, 1884 թվականից օգտագործվում է ձև, որով երդվում են նաև կոնգրեսականներն ու կառավարության անդամները։

«Ես հանդիսավոր կերպով երդվում եմ, որ կաջակցեմ և կպաշտպանեմ Միացյալ Նահանգների Սահմանադրությունը բոլոր թշնամիներից՝ արտաքին և ներքին, որ ես կպահպանեմ իրական հավատարմությունը, որ ես ընդունում եմ այս պարտավորությունը ազատ կերպով, առանց որևէ ներքին վերապահման կամ նպատակից խուսափելու, և որ ես լավ և բարեխղճորեն կկատարեմ այս պաշտոնի պարտականությունները։ Թող Աստված օգնի ինձ»։

Գործառույթներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պաշտոնապես գլխավորում Է ԱՄՆ Սենատը, որտեղ միայն ձայների կիսման ժամանակ ունի որոշիչ ձայնի իրավունք։ 12-րդ փոփոխության համաձայն՝ նախագահում Է Սենատը, երբ նա հավաքվում է ընտրիչների կոլեգիայի ձայների հաշվարկի համար։ Նախագահի ցանկությամբ ունի մի շարք այլ հասարակական պարտականություններ, որոնք իրականացնում է միայն պետության ղեկավարի անունից և հանձնարարությամբ։

Անցում նախագահական լիազորությունների[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ-ի նախագահի մահվան, պաշտոնաթողության կամ հրաժարման դեպքում դառնում է ԱՄՆ-ի լիարժեք նախագահ (պաշտոնապես այդ դրույթն ընդունվել է միայն 1967 թվականին՝ որպես Սահմանադրության 25-րդ փոփոխություն)։

Մինչև 1967 թվականը փոխնախագահի հրաժարականի կամ մահվան կամ նախագահի պաշտոնը ստանձնելու դեպքում նոր փոխնախագահ չի նշանակվել, և պաշտոնը թափուր է մնացել մինչև նոր ընտրություններ։ Այժմ, նույն 25-րդ փոփոխության համաձայն, գործում է դրույթ, համաձայն որի այդ պաշտոնի թափուր մնալու դեպքում ԱՄՆ Կոնգրեսը պետք է գործող նախագահի ներկայացմամբ նշանակի նոր փոխնախագահ։ 1973-1974 թվականներին նման նշանակումը տեղի է ունեցել երկու անգամ։ Փոխնախագահ Սպիրո Ագնյուի հրաժարականից հետո Կոնգրեսը Ռիչարդ Նիքսոնի ներկայացմամբ հաստատել է փոխնախագահ Ջերալդ Ֆորդի թեկնածությունը։ Ութ ամիս անց Նիքսոնը հրաժարական տվեց, Ֆորդը ինքը դարձավ նախագահ, և Կոնգրեսը փոխնախագահ հաստատեց Նելսոն Ռոքֆելերին։

Փոխնախագահության ինստիտուտը բազմիցս քննադատվել է այն բանի համար, որ քաղաքական գործիչը, որը չի ընտրվում որպես անկախ թեկնածու և հաճախ հայտնի չէ, կարող է հանկարծ դառնալ պետության ղեկավար և կտրուկ փոխել նախորդի քաղաքականությունը։ Մյուս կողմից, պահպանվում է այն երաշխիքը, որ քառամյա պաշտոնավարման ընթացքում մնալու է նույն կուսակցության ձեռքում։

Պարտականությունների ժամանակավոր կատարում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ-ի Սահմանադրության քսանհինգերորդ փոփոխության համաձայն (1967), նախագահի կամ գործադիր իշխանության (ժամանակավոր) անգործունակության դեպքում, փոխնախագահն այդ ժամանակ դառնում է ԱՄՆ-ի նախագահի պաշտոնակատար։ Այսպես, նարկոզի տակ անցկացված Բուշի կոլոնոսկոպիայի ժամանակ փոխնախագահ Չեյնին երկու անգամ իր ձեռքն է վերցրել կառավարման ղեկը՝ 2002 և 2007 թվականներին։

2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական հարձակումից հետո փոխնախագահ Չեյնին հաճախ գաղտնի վայրում էր գտնվում, ինչը, ինչպես պնդում էին, արվել է միաժամանակ պետության առաջին երկու անձանց դեմ ահաբեկիչների մահափորձը կանխելու համար։