Ֆորտալեզա
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ֆորտալեզա | |||||
| պորտ.՝ Fortaleza | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Բրազիլիա | ||||
| Նահանգ | Սեարա | ||||
| Ներքին բաժանում | Regional Executive Secretariat 1?[1], Regional Executive Secretariat 2?[1], Regional Executive Secretariat 3?[1], Regional Executive Secretariat 4?[1], Regional Executive Secretariat 5?[1], Regional Executive Secretariat 6?[1], Regional Executive Secretariat 7?, Regional Executive Secretariat 8?, Regional Executive Secretariat 9?, Regional Executive Secretariat 10?, Regional Executive Secretariat 11? և Regional Executive Secretariat 12?[1] | ||||
| Քաղաքապետ | Ռոբերտու Կլաուդիու | ||||
| Հիմնադրված է | ապրիլի 13, 1726 թ. | ||||
| Տվյալ կարգավիճակում | 1726 թվականից | ||||
| Մակերես | 313,14 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 21 մ | ||||
| Բնակչություն | 2 551 805[2] մարդ (2013) | ||||
| Ագլոմերացիա | 3,6 մլն | ||||
| Ժամային գոտի | UTC-3, ամառը UTC-2 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 85 | ||||
| Փոստային դասիչ | 60000-000 | ||||
| Պաշտոնական կայք | fortaleza.ce.gov.br | ||||
| |||||
Ֆորտալեզա (պորտ.՝ Fortaleza — ամրություն), քաղաք Բրազիլիայի Սեարա նահանգում։ Այն մեծությամբ Բրազիլիայի հինգերորդ քաղաքն է, Ֆորտալեսայի ագլոմերացիա մեզոշրջանի բաղկացուցիչ մասը։
Քաղաքի անունը կապված է 17-րդ դարի հոլանդական Սհոնենբուրխ (հոլ.՝ Schoonenborch) ամրոցի հետ։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինչկոլումբոսյան Ամերիկա դարաշրջանում տարածքում բնակվել են հնդկացի տուպի ժողովուրդը, որոնք զբաղվում էին որսորդությամբ և պարզունակ հողագործությամբ։
Եվրոպացիները առաջին անգամ այստեղ վայրէջք են կատարել 1500 թվականի փետրվարի 2-ին։ Դա եղել է իսպանացի Վիսենտե Պինսոնի արշավախումբը, որը կոչվում էր Սանտա Մարիա դե լա Կոնսոլասոն (իսպ.՝ Santa Maria de la Consolación): Գաղութացումը Պորտուգալիայում սկսվել է այն ժամանակ, երբ 1603 թվականին Պերո Կոզելո դե Սոուզը Տիարա գետի վրա կառուցել է Սան Տիագո բերդը (պորտ.՝ Fortim de São Tiago): Կարճ ժամանակում Բրազիլիայի հյուսիսարևելյան ափը բնակեցված է եղել հոլանդացիներով, որոնք այստեղ հիմնել են Սհոնենբուրխ ամրոցը, իսկ պորտուգալացիների վերադառնալուց հետո այն վերանվանվել է Ֆորտալեզա դե Նոսսա Սենորա դե Ասսունսու (պորտ.՝ Fortaleza de Nossa Senhora da Assunção): 1799 թվականին Սեարա նահանգը առանձնացվել է Պերնամբուկու նահանգից, իսկ Ֆորտալեզան դարձել է նրա մայրաքաղաքը։
1824 թվականի օգոստոսից սեպտեմբերը ընկած ժամանակահատվածում քաղաքը մտել է Հասարակածային համադաշնության կազմի մեջ (չճանաչված պետություն է, որը փորձում էր առանձնանալ Բրազիլական կայսրությունից)։
19-րդ դարում Ֆորտալեզան մասնագիտացել է բամբակի մշակմամբ։
1812 թվականին քաղաքում ստեղծվել է մաքսատուն։ Հետագա տարիներին Ֆորտալեզայում հայտնվում են ոչ միայն արդյունաբերական ձեռնարկություններ, այլ նաև դպրոցներ, ճեմարան (1864), հանրային գրադարան (1867)։ 1870 թվականին սկսվում է երկաթուղու շինարարություն, որը Ֆորտալեզայի հասարակական տրանսպորտային համակարգի սկիզբ է հանդիասանում։ 1884 թվականի մարտի 25-ին Սեարա նահանգի ստրուկները ազատ են արձակվել։ 1910-ական թվականներին Ֆորտալեզան բնակչության թվաքանակով դառնում է Բրազիլիայի յոթերորդ քաղաքը։ 1954 թվականին այստեղ հիմնվել է առաջին համալսարանը (պորտ.՝ Universidade Federal do Ceará (UFC)): 1950-ական և 1960-ական թվականներին քաղաքը չափերով ընդարձակվել է, ստեղծվել են նոր տարածքներ։ 1970-ական թվականների վերջում Ֆորտալեզան դառնում է խոշոր արդյունաբերական ագլոմերացիայի կենտրոն։ Ումբերտու Կաստելու Բրանկույի բռնատիրական կառավարման ժամանակ Բրազիլիայում առաջին անգամ ընտրվել է կին քաղաքապետ՝ Մարիա Լուիզա Բիլ Դենը։ 1990-ական թվականներին քաղաքը դարձել է Բրազիլիայի գլխավոր զբոսաշրջային կենտրոններից։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆորտալեզան գտնվում է Բրազիլիայի հյուսիս-արևելքում, Ատլանտյան օվկիանոսի ափին, Կատտինգա բնական գոտում։
Քաղաքը բնութագրվում է տիպիկ արևադարձային կլիմայով։ Ամենատաքը լինում է դեկտեմբեր և հունվար ամիսներին, իսկ հունվարից հուլիս ընկած ժամանակահատվածում եղանակը անձրևային է։
 Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Ֆորտալեզա քաղաքում
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | տարին |
| բացարձակ առավելագույնը (°C) | 38,0 | 37,0 | 37,0 | 37,0 | 37,0 | 37,0 | 37,0 | 37,0 | 37,0 | 37,0 | 37,0 | 37,0 | 38,0 |
| միջին առավելագույնը (°C) | 30,5 | 30,1 | 29,7 | 29,7 | 29,1 | 29,6 | 29,5 | 29,1 | 29,2 | 30,5 | 30,7 | 30,7 | 29,8 |
| միջին ջերմաստիճանը (°C) | 27,3 | 26,7 | 26,3 | 26,5 | 26,3 | 25,9 | 25,7 | 26,1 | 26,6 | 27,0 | 27,2 | 27,3 | 26,5 |
| միջին նվազագույնը (°C) | 24,7 | 23,2 | 23,8 | 23,4 | 23,4 | 22,1 | 21,8 | 22,6 | 23,4 | 24,5 | 24,4 | 24,6 | 23,4 |
| բացարձակ նվազագույնը (°C) | 21,0 | 19,0 | 19,0 | 18,0 | 20,0 | 19,0 | 19,0 | 18,0 | 19,0 | 20,0 | 20,0 | 20,0 | 18,0 |
| տեղումների քանակը (մմ) | 129 | 215 | 338 | 348 | 226 | 160 | 91 | 31 | 22 | 15 | 13 | 49 | 1637 |
| Աղբյուր՝ World Climate | |||||||||||||
 Ֆորտալեզայի համայնապատկերը
|
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գաղութային ժամանակահատվածում քաղաքի բնակչությունը կազմել է մոտ 2000 մարդ։ Առաջին անգամ այն էապես ավելացել է 1865-1872 թվականներին, որը կապված էր երկաթգծի կառուցման հետ։ 1877 թվականին երաշտը հանգեցրել է բնակչության թվաքանակի նվազման։ Երաշտը կրկնվել է 1888, 1900, 1915, 1932 և 1942 թվականներին։ 1922 թվականին Ֆորտալեզա քաղաքի բնակչության թիվը կազմել է հարյուր հազար մարդ։
Ըստ Բրազիլիայի աշխարհագրության և վիճակագրության ինստիտուտի քաղաքի բնակչությունը 2013 թվականին կազմել է 2,55 մլն մարդ։
Բնակչության մոտ 80 %-ը կաթոլիկներ են, 13 %-ը՝ բողոքականներ, 6 %-ը՝ աթեիստ։ Հանցավորության մակարդակը բարձր է, ինչը բնորոշ է Բրազիլիայի խոշոր քաղաքներին։
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքի տնտեսության հիմքը կազմում են՝
- առևտուրը
- ծառայությունների ոլորտը
- զբոսաշրջությունը
Ֆորտալեզան Բրազիլիայի հիմնական տուրիստական ուղղություններից մեկն է։ Հյուրերին հիմնականում գրավում է վառ գիշերային կյանքը, լողափերը, բուտիկները, առևտրի կենտրոնները, ցուցահանդեսները և կոնֆերանսները։ Ծովային Parque Estadual Marinho da Pedra da Risca do Meio արգելոցը հիանալի վայր է դայվինգի համար։
Քաղաքում կան կոշիկի և հագուստի խանութներ։ Ֆորտալեզայի մոտակա տարածքներում կատարվում է օգտակար հանածոների արդյունահանում։
2005 թվականին քաղաքի համախառն ներքին արդյունքը կազմել է R$19 734 557 000[3], բնակչության մեկ շնչի եկամուտը՝ R$ 8,309[4]:
Տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքին սպասարկում է Պինտա Մարթինս (IATA: FOR, ICAO: SBFZ) միջազգային օդանավակայանը։ Ուղևորային կանոնավոր չվերթներ իրականացվում են Բրազիլիայի քաղաքների, ինչպես նաև Միլանի, Ամստերդամի, Մայնի Ֆրանկֆուրտի, Պրայաի, Մայամիի, Լիսաբոնի հետ։
Ֆորտալեզիայից է սկսվում BR-116 դաշնային մայրուղին (Ֆորտալեզա-Պորտու Ալեգրի)։
Տնտեսության հիմքը կազմում են ավտոբուսները, 2012 թվականին բացված մետրոպոլիտենը (2 գիծ, 28 կայան, 43 կիլոմետր)։
Մշակույթ և կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆորտալեզայում գտնվում են ինչպես մասնավոր, այնպես էլ պետական մի քանի համալսարաններ, այդ թվում Սեարայի պետական համալսարանը (պորտ.՝ Universidade Federal do Ceará, UFC): Ինչպես Բրազիլիայի, այնպես էլ Ֆորտալեզայի դպրոցներում և համալսարաններում ուսուցումը կատարվում է պորտուգալերեն, բայց անգլերենը և իսպաներենը մտնելու են միջնակարգ դպրոցի ծրագիր։
19-րդ դարի վերջին Ֆորտալեզան կարևոր մշակութային կենտրոն էր։ Սեարայի ինստիտուտը, որը հիմնադրվել է 1887 թվականին, պատմության, աշխարհագրության և մարդաբանության բնագավառներում իրականացնում էր հետազոտություններ։ Քաղաքում կան տարբեր մշակութային կենտրոններ։
Հայտնի շենքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ժոզե դե Ալենկարայի թատրոն (պորտ.՝ Teatro José de Alencar)
- Մուրիսիպեյի փարոս (պորտ.՝ Farol do Mucuripe)
- Ֆորտալեզա տաճար
- Իրասեմի արձան (պորտ.՝ Estátua de Iracema)
- Աստվածամոր Վերափոխման տաճար (պորտ.՝ Forte de Nossa Senhora da Assunção)
- Պալասիո դա Լուժ (պորտ.՝ Palácio da Luz):
Սպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքում գործում է «Սեարա» ֆուտբոլային ակումբը։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
.jpg)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 http://www.anuariodefortaleza.com.br/administracao-publica/secretarias-executivas-regionais.php
- ↑ Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística, Estimativa Populacional 2013
- ↑ GDP (PDF) (Portuguese). Fortaleza, Brazil: IBGE. 2005. էջ 21. ISBN 85-240-3919-1. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 18-ին.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ per capita income (PDF) (Portuguese). Fortaleza, Brazil: IBGE. 2005. ISBN 85-240-3919-1. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 18-ին.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- (պորտուգալերեն) Fortaleza City Council home page
- (պորտուգալերեն) Fortaleza Tourism Office home page Արխիվացված 2007-09-20 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆորտալեզա» հոդվածին։ |
| ||||||||||
