Փերրի-Ռոմբերգի համախտանիշ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Փերրի Ռոմբերգի համախտանիշ
Փերրի-Ռոմբերգի համախտանիշ, 17 տարեկան աղջիկ։ Ենթամաշկային ճարպային բջջանքը և ստորադիր մկանները խիստ ատրոֆիկ են աջ կողմից, մինչդեռ դեմքի ձախ կեսը ախտահարված չէ։
Տեսակհիվանդության կարգ
Բժշկական մասնագիտություննյարդաբանություն
ՀՄԴ-9349.89 և 351.8
ՀՄԴ-10G51.8
Անվանվել էMoritz Heinrich Romberg? և Caleb Hillier Parry?
ՀոմանիշներՊրոգրեսիվ հեմիֆացիալ ատրոֆիա
 Parry–Romberg syndrome Վիքիպահեստում

Փերրի-Ռոմբերգի համախտանիշը հազվադեպ հանդիպող հիվանդություն է, որին բնորոշ է մաշկի տակ գտնվող հյուսվածքների պրոգրեսիվող կազմալուծում և նվազում սովորաբար դեմքի մեկ կողմում (հեմիֆացիալ ատրոֆիա), սակայն երբեմն տարածվում է դեպի մարմնի այլ շրջաններ[1]։ Առաջացման մեջ ենթադրվում է աուտոիմուն մեխանիզմների դերը, և ենթադրվում է, որ համախտանիշը հանդիսանում է լոկալիզացված սկլերոդերմիայի (կարծրամաշկություն) տարատեսակ, սակայն այս ձեռքբերովի խանգարման ճշգրիտ պատճառը և պաթոգենեզը մնում են անհայտ։ Գրականության մեջ նշվում է վերջինիս առաջացման հավանականությունը որպես սիմպաթէկտոմիայի հետևանք։ Համախտանիշը լայն տարածում ունի հատկապես կանանց շրջանում և առավել բնորոշ տարիք է համարվում 5-15 տարեկան հասակը։

Բացի շարակցական հյուսվածքի ախտահարումից, դիտվում են նաև նյարդաբանական, ակնային և բերանային ախտանշանների առկայություն։ Համակցված ախտանշանների դրսևորման միջակայքը և օրինաչափությունը, ինչպես նաև դրանց հայտնաբերման հավանականությունը ենթարկվում են լայն փոփոխականության։


Ախտանշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մաշկ և շարակցական հյուսվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

17-ամյա աղջկա ՀՇ պատկերը, որտեղ ցուցադրված է ճարպաբջջանքի և մկանային հյուսվածքի ատրոֆիան առանց ոսկրային փոփոխությունների:

Սկզբնական դիմային փոփոխությունները սովորաբար ներառում են դեմքի շրջանը՝ սահմանափակված քունքային կամ թշային մկաններով։ Ախտահարումը պրոգրեսիվորեն տարածվում է սկզբնական տեղակայումից և հանգեցնում դեմքի մաշկի և հավելումների, ինչպես նաև ստորադիր ենթամաշկային կառուցվածքների՝ շարակցական հյուսվածքի (ճարպ, փակեղ, աճառ, ոսկրեր) և/կամ մկանների միակողմանի ատրոֆիայի։ Բնորոշ է նաև քթի և բերանի թեքումը դեպի ախտահարված կողմը[2]։

Ի վերջո պրոցեսը կարող է տարածվել և ընդգրկել քթի և շրթունքի վերին եզրի միջև ընկած տարածության հյուսվածքները, վերին ծնոտը, բերանի անկյունը, աչքերի և հոնքերի շրջանը, ականջը և/կամ պարանոցը[2][3]։ Համախտանիշը հաճախ սկսվում է սկլերոդերմիայի շրջանաձև բծի տեսքով սկալպի ճակատային հատվածում, ինչը զուգակցվում է մազաթափության և ներհրված գծային սպիի առաջացման հետ, և տարածվում է դեպի ցած դեմքի ախտահարված կողմի միջնամասով։ Այս սպին կոչվում է «coup de sabre» քանի որ նման է թրով առաջացրած վերքից մնացած սպիին և աննշան է տարբերվում ճակատային գծային սկլերոդերմիայի սպիից[4][5]։

20% դեպքերում ախտահարված մազերի և մաշկի գերակշռող հատվածներում դիտվում է հիպեր- կամ հիպոպիգմենտացիայի օջախներ՝ ապիգմենտ մաշկի բծերով։ 20%-ից ավել դեպքերում ախտահարումը կարող է ընդգրկել նույն կամ հակառակ կողմի պարանոցը, իրանը, դաստակը կամ սրունքը[6]։ Քթի աճառները, ականջը, կոկորդը նույնպես կարող են ախտահարվել։ 5-10% դեպքերում դեմքի երկու կողմն էլ ախտահարվում են[4]։

Ախտանշանները և ֆիզիկալ քննության արդյունքները սովորաբար ի հայտ են գալիս կյանքի առաջին կամ երկրորդ տասնամյակի վաղ շրջանում։ Հիվանդությությունը սկսում է զարգանալ միջինը 9 տարեկան հասակում[3], իսկ առանձնահատուկ ախտանշանների մեծ մասը դրսևորվում է մինչև 20 տարեկանը։ Հիվանդությունը պրոգրեսիվում է մի քանի տարի մինչև ի վերջո դիտվում է ռեմիսիա (կտրուկ դադար)[3]։

Նյարդաբանական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նյարդաբանական շեղումներն ընդհանուր են։ Փերրի-Ռոմբերգի համախտանիշով մարդկանց մոտավորապես 45%-ը տառապում են տրիգեմինալ նևրալգիայից (ցավերի մի մասը պայմանավորված է նույն կողմի եռվորյակ նյարդի ախտահարումով՝ ներառելով ճակատը, աչքը, այտը, քիթը, բերանը և ծնոտը) և/կամ միգրենից (որոշ դեպքերում գլխացավերը կարող են ուղեկցվել տեսողական անոմալիաներով, սրտխառնոցով և փսխումներով)[6][7]։

Ախտահարված անձանց 10%-ի մոտ զարգանում է ցնցումային խանգարում, որպես հիվանդության բաղկացուցիչ մաս[6]։ Ցնցումները իրենց բնույթով Ջեքսոնյան են (բնորոշվում են որոշ մկանախմբերի կտրուկ սպազմով, որոնք հետագայում տարածվում են հարակից մկաններին) և առաջանում են դեմքի ախտահարված կեսի հակառակ կողմում[3]։ Դեպքերի կեսն ասոցացվում են ուղեղի և՛ սպիտակ, և՛ գորշ նյութերի անոմալիաների հետ, սովորաբար նույն, բայց երբեմն հակառակ կողմից, ինչը հայտնաբերվում է մագնիսա-ռեզոնանսային սկանավորման միջոցով։ 10% of affected individuals develop a seizure disorder as part of the disease.[6] The seizures are typically Jacksonian in nature (characterized by rapid spasms of a muscle group that subsequently spread to adjacent muscles) and occur on the side contralateral to the affected side of the face.[3] Half of these cases are associated with abnormalities in both the gray and white matter of the brain—usually ipsilateral but sometimes contralateral—that are detectable on magnetic resonance imaging (MRI) scan.[6][8]:

Ակնային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էնօֆթալմը (ակնագնդի ներհրումն է ակնակապճում) Փերրի-Ռոմբերգի համախտանիշի ամենհաճախ հանդիպող ակնային խանգարումն է։ Դա տեղի է ունենում ակնակապճի շուրջ ենթամաշկային հյուսվածքիպակասն է։ Այլ հաճախ հանդիպող խնդիրներ են կոպերի պտոզը, միոզ, շաղկապենու կարմրությունը (էրիթեմա), անհիդրոզը (քրտնարտադրության նվազում) ախտահարված կողմում։ Ամբողջացնելով այս ախտանշանները կարելի է խոսել Հորների համախտանիշի մասին։ Այլ ակնային խանգարումները ներառում են օֆթալմոպլեգիա (արտաակնային մեկ կամ ավելի մկանների պարալիչ) և ստրաբիսմուսի այլ տեսակներ, ուվեիտ և ծիածանաթաղանթի հետերոքրոմիա[9][10]։

Օրալ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բերանի հյուսվածքները, այդ թվում լեզուն, լնդերը, ատամները և փափուկ քիմքը հաճախ ախտահարվում են Փերրի-Ռոմբերգի համախտանիշի ժամանակ[2]։ Ախտահարված մարդկանց 50%-ի մոտ զարգանում է ատամների անկանոնություններ ինչպես օրինակ ատամների ուշացած ծկթումը, ատամների արմատների մերկացումը կամ ռեզորբցիան ախտահարված կողմում։ 35%-ի մոտ առկա է լինում տրիզմ՝ բերանը նորմալ բացելու դժվարություն կամ անկարողություն կամ այլ ծնոտային ախտանշաններ, ներառյալ քունքստործնոտային հոդի խանգարումներ և ծամիչ մկանների սպազմ ախտահարված կողմում։ Ախտահարումների 25%-ի մոտ նկատվում է վերին շուրթի և լեզվի միակողմանի ատրոֆիա[6]։

Պատճառները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այն փաստը, որ որոշ մարդկանց արյան շիճուկում հայտնաբերվում են շրջանառվող հակակորիզային հակամարմիններ, հաստատում է այն ենթադրությունը, որ Փերրի-Ռոմբերգի համախտանիշը աուտոիմուն ախտահարում է, մասնավորապես հանդիսանում է լոկալիզացված սկլերոդերմիայի տարատեսակ[11]։ Հայտնի են մի քանի օրինակներ, երբ ընտանիքում մեկից ավելի անդամների մոտ է հանդիպել ախտահարումը, ինչը հուշում է հիվանդության աուտոսոմ-դոմինանտ ժառանգման օրինաչափության մասին։ Սակայն առկա է նաև հոդված միաձվանի երկվորյակների վերաբերյալ, որտեղ նշվում է նրանցից միայն մեկի ախտահարումը, ինչը կասկածի տակ է առնում այս տեսության ճշգրտությունը։ Բացի այդ, հազվադեպ հանդիպող խանգարումների ազգային կազմակերպությունը (National Organization for Rare Disorders) հայտարարել է, որ ներկայումս չկան ապացույցներ այն մասին, որ Փերրի-Ռոմբերգի համախտանիշը ժառանգական է, կամ կարող է փոխանցվել երեխաներին[12]։ Առաջարկվել են նաև այլ վարկածներ հիվանդության առաջացման պատճառների և ախտածագման վերաբերյալ, ներառյալ ծայրամասային սիմպաթիկ նյարդային համակարգի ախտահարումը (հնարավոր է վնասվածքի կամ ինֆեկցիայի հետևանքով, ընդգրկելով պարանոցային հյուսակը, կամ սիմպաթիկ ցողունը), ինչպես նշվում է գրականության մեջ՝ այն հաջորդում է սիմպաթէկտոմիային, գանգուղեղային նյարդային բջիջների միգրացիայի խանգարման հետևանք է, կամ արյունատար անոթների քրոնիկական բջիջ-միջնորդավորված բորբոքային պրոցեսի արդյունք։ Հավանաբար, այս ախտաբանությունը տարբեր մարդկանց մոտ տարբեր մեխանիզմների արդյունք է՝ նշված բոլոր գործոնների պոտենցիալ ներգրավվմամբ[3]։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիվանդությունը կարելի է ախտորոշել հիմք ընդունելով բացառապես հիվանդության պատմությունը և հիվանդի ֆիզիկալ զննումը, ով ներկայացել է միայն դեմքի անհամաչափությամբ։ Այն անձանց համար, ովքեր նշում են նյարդաբանական ախտանշաններ, ինչպես օրինակ՝ միգրեն կամ ցնցումներ, գլխուղեղի ՄՌՇ սքանավորումը հանդիսանում է ընտրության մեթոդ։ Գոտկային պունկցիան և շճաբանական թեստը աուտոհակամարմինների հայտնաբերման համար կարող է ախտորոշիչ լինել այն մարդկանց շրջանում, ովքեր ներկայացել են վերջին շրջանում առկա նյարդաբանական խանգարումներով[6]։ Հիվանդների 50%-ի շրջանում հայտնաբերվում են օլիգոկլոնալ խրձեր և IgG-ի բարձր տիտր[13]։

  • 3D փափուկ հյուսվածքների ՀՇ ռեկոնստրուկցիա Փերրի-Ռոմբերգի համախտանիշով 17-ամյա աղջկա մոտ։
    3D փափուկ հյուսվածքների ՀՇ ռեկոնստրուկցիա Փերրի-Ռոմբերգի համախտանիշով 17-ամյա աղջկա մոտ։
  • ՀՇ սքան 3D ոսկրային ռեկոնստրուկցիայով Փերրի-Ռոմբերգի համախտանիշով 17-ամյա աղջկա մոտ։
    ՀՇ սքան 3D ոսկրային ռեկոնստրուկցիայով Փերրի-Ռոմբերգի համախտանիշով 17-ամյա աղջկա մոտ։

Վարում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բժշկական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բժշկական հսկողությունը ներառում է իմունաճնշիչ դեղորայք, ինչպես՝ մետոտրեքսատ, կորտիկոստերոիդներ, ցիկլոֆոսֆամիդ և ազաթիոպրին։ Ոչ մի ռանդոմիզացված հետազոտություն դեռևս չի իրականացվել գնահատելու համար այսպիսի բուժումը, քանի որ վերջինիս արդյունավետությունը հստակ որոշված չէ[6]։

Վիրաբուժական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ախտարված անձանց կարող է օգնել սեփական ճարպի տեղափոխումը կամ փոխպատվաստումը՝ վերականգնելու համար դեմքի նորմալ ուրվագծերը։ Սակայն մեծ ծավալային դեֆեկտները կարող են պահանջել միկրովիրաբուժական վերականգնողական վիրահատություն, ինչը ներառում է կղզյակային հարթիակային մաշկափակեղային լաթի կամ աճուկային շրջանից ազատ լաթի, որավայնի ուղիղ մկանի (Transverse Rectus Abdominis Myocutaneous կամ "TRAM" լաթ) կամ մեջքի լայնագույն մկանի տեղափոխում դեմքի շրջան։ Որոշ դեֆորմացիաներ պահանջում են լրացուցիչ միջամտություններ, ինչպես օրինակ՝ անոթային ոտիկով քունքային փակեղային լաթեր, աճառային, ոսկրային տրանսպլանտատներ, օրթոգնատիկ վիրաբուժություն և ոսկրային դիստրակցիա[14]։ Վիրաբուժական միջամտության իրականացման ժամկետները տարբեր են. որոշ վիրաբույժներ նախընտրում են սպասել մինչև ախտահարումը կավարտի իր ընթացքը[2], մինչդեռ մնացածը խորհուրդ են տալիս վաղ միջամտություն[15]։

Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փերրի-Ռոմբերգի համախտանիշը հանդիպում է պատահական (կամ ոչ հստակ) հաճախականությամբ և անհայտ պատճառներից։ Տարածվածությունը ավելի բարձր է կանանց շրջանում, քան տղամարդկանց՝ մոտավորապես 3։2 հարաբերակցությամբ։ Համախտանիշն ավելի հաճախ դրսևորվում է դեմքի ձախ կեսի ախտահարմամբ[16]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիվանդությունն առաջին անգամ նկարագրվել է 1825թ.-ին Քելիբ Հիլլիեր Փերրիի կողմից (1755-1822), իր բժշկական ձեռագրերի հավաքածուում, որը տպագրվել է որդու՝ Չարլզ Հենրի Փերրիի (1779-1860) կողմից, հետմահու։ Այն երկրորդ անգամ նկարագրվել է Մորիտց Հենրիխ Ռոմբերգի (1795-1873) և Էդուարդ Հենրիխ Հենոխի (1820-1910) կողմից։ Գերմանացի նյարդաբան Ալբերտ Յուլենբուրգն (1840-1917) առաջինն է օգտագործել «պրոգրեսիվող հեմիֆացիալ ատրոֆիա» անվանումը՝ 1871 թվականին[17][18][19]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Sharma M, Bharatha A, Antonyshyn OM, Aviv RI, Symons SP (February 2012). «Case 178: Parry-Romberg syndrome». Radiology. 262 (2): 721–5. doi:10.1148/radiol.11092104. PMID 22282187.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Saraf, S (2006). «Chapter 3: Developmental disorders of oral and paraoral structures». Textbook of oral pathology. New Delhi: Jaypee Brothers Medical Publishers Ltd. էջեր 31–76. ISBN 978-81-8061-655-6.(չաշխատող հղում)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Gorlin RJ, Cohen MM, Hennekam R (2001). «Chapter 24: Syndromes with unusual facies: well-known syndromes». Syndromes of the head and neck (4th ed.). New York: Oxford University Press. էջեր 977–1038. ISBN 978-0-19-511861-2.
  4. ↑ 4,0 4,1 Saraf, S (2006). «Features of syndromes and conditions affecting oral and extra oral structures». Textbook of oral pathology. New Delhi: Jaypee Brothers Medical Publishers Ltd. էջեր 547–54. ISBN 978-81-8061-655-6.(չաշխատող հղում)
  5. ↑ Wartenberg, R (1945). «Progressive facial hemiatrophy (abstract)». Archives of Neurology and Psychiatry. 54 (2): 75–97. doi:10.1001/archneurpsyc.1945.02300080003001.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 Stone, J (2006). «Neurological rarity: Parry-Romberg syndrome» (PDF). Practical Neurology. 6 (3): 185–8. doi:10.1136/jnnp.2006.089037.
  7. ↑ Կաղապար:NINDS
  8. ↑ Leäo M, da Silva ML (December 1994). «Progressive hemifacial atrophy with agenesis of the head of the caudate nucleus». Journal of Medical Genetics. 31 (12): 969–71. doi:10.1136/jmg.31.12.969. PMC 1016702. PMID 7891383.
  9. ↑ Muchnick RS, Aston SJ, Rees TD (November 1979). «Ocular manifestations and treatment of hemifacial atrophy». American Journal of Ophthalmology. 88 (5): 889–97. doi:10.1016/0002-9394(79)90567-1. PMID 507167.
  10. ↑ Saxena AK, Bhatia IS, Ahuja SP (August 1979). «Influence of various levels of acetate and glucose on the in vitro biosynthesis of lipids from 2-14C-acetate and U-14C-glucose by buffalo mammary gland slices». Zeitschrift für Tierphysiologie, Tierernahrung und Futtermittelkunde. 42 (2): 57–64. doi:10.1136/jnnp.37.9.997. PMC 494830.
  11. ↑ Lewkonia RM, Lowry RB (February 1983). «Progressive hemifacial atrophy (Parry-Romberg syndrome) report with review of genetics and nosology». American Journal of Medical Genetics. 14 (2): 385–90. doi:10.1002/ajmg.1320140220. PMID 6601461.
  12. ↑ «Parry Romberg Syndrome». NORD’s Rare Disease Database. National Organization for Rare Disorders. 2016. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 19-ին.
  13. ↑ Vix J, Mathis S, Lacoste M, Guillevin R, Neau JP (July 2015). «Neurological Manifestations in Parry-Romberg Syndrome: 2 Case Reports». Medicine. 94 (28): e1147. doi:10.1097/MD.0000000000001147. PMC 4617071. PMID 26181554.
  14. ↑ Iñigo F, Jimenez-Murat Y, Arroyo O, Fernandez M, Ysunza A (2000). «Restoration of facial contour in Romberg's disease and hemifacial microsomia: experience with 118 cases». Microsurgery. 20 (4): 167–72. doi:10.1002/1098-2752(2000)20:4<167::AID-MICR4>3.0.CO;2-D. PMID 10980515.
  15. ↑ University of Wisconsin Hospitals and Clinics Authority (2011 թ․ մայիսի 17). «UW health surgeon reconstructs young girl's face». News for referring physicians. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Hospitals and Clinics Authority. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 2-ին.
  16. ↑ Rogers BO (October 13–18, 1963). «Progressive facial hemiatrophy (Romberg's diseases): a review of 772 cases». In Broadbent TR, Anderson B (ed.). Transactions of the third international congress of plastic surgery (International Congress Series No. 66). Third International Congress of Plastic Surgery. Amsterdam: Excerpta Medica. էջեր 681–9.
  17. ↑ Eulenburg, A (1871). «Hemiatrophia facialis progressiva». Lehrbuch der functionellen nervenkrankheiten auf physiologischer basis (German). Berlin: Verlag von August Hirschwald. էջեր 712–26.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  18. ↑ Կաղապար:WhoNamedIt
  19. ↑ Cory RC, Clayman DA, Faillace WJ, McKee SW, Gama CH (April 1997). «Clinical and radiologic findings in progressive facial hemiatrophy (Parry-Romberg syndrome)». AJNR. American Journal of Neuroradiology. 18 (4): 751–7. PMID 9127045.

Հետագա ընթերցման[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դասակարգում
Արտաքին աղբյուրներ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Փերրի-Ռոմբերգի_համախտանիշ&oldid=9452382» էջից