Հենրիկ Մոն

Հենրիկ Մոն; նորվ.՝ Henrik Mohn
Ծնվել է	մայիսի 15, 1835
Ծննդավայր	Բերգեն
Մահացել է	սեպտեմբերի 12, 1916
Մահվան վայր	Օսլո
Քաղաքացիություն	Նորվեգիա
Կրթություն	Օսլոյի համալսարան և Բերգենի տաճարային դպրոց
Մասնագիտություն	աստղագետ, գրող, օդերևութաբան, համալսարանի դասախոս և աշխարհագրագետ
Գործունեություն	օդերևութաբան, աստղագետ
Աշխատավայր	Օսլոյի համալսարան և Norwegian Meteorological Institute?
Ամուսին	1) Լուիզա Նիկոլինա Րիկ (1863-1866), 2) Ջուլիա Բիրգիտ Դիբլի (1871-1916)
Ծնողներ	Ալբերտ Հենրիկ Մոն (1811-1894), Իդա Նեյման (1814-1864)
Պարգևներ և ; մրցանակներ	Ֆրիտյոֆ Նանսենի ակնառու վարպետության պարգև և Ուփսալայի համալսարանի պատվավոր դոկտոր
Անդամություն	Նորվեգիայի գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Գիտության և գրականության նորվեգական թագավորական հասարակություն, Գյոթեբորգի գիտությունների և գրականության թագավորական ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա և Թագավորական Դանիական գիտությունների ակադեմիա
	Henrik Mohn Վիքիպահեստում

Հենրիկ Մոն (նորվ.՝ Henrik Mohn, մայիսի 15, 1835(1835-05-15)^[2]^[3]^[4]^[…], Բերգեն, Նորվեգիա^[1] - սեպտեմբերի 12, 1916(1916-09-12)^[2]^[3]^[4]^[…], Քրիստիանիա, Նորվեգիա^[1]), նորվեգացի օդերևութաբան և աստղագետ, օդերևութաբանության՝ որպես ճշգրիտ գիտության հիմնադիր։ 1861 թվականից եղել է Նորվեգիայի գիտության և գրականության ակադեմիայի ակադեմիկոս (Det Norske Videnskaps-Akademi) (1896-1914 թվականներին փոխ առ փոխ զբաղեցրել է նախագահի և փոխնախագահի պաշտոնները), Ֆրեդերիկ արքայի համալսարանի պրոֆեսոր։ 1866 թվականին հիմնադրել և մինչև 1913 թվականը ղեկավարել է Նորվեգիայի օդերևութաբանության ինստիտուտը (Meteorologisk institutt)^[5]: 1873-1910 թվականներին հանդիսացել է Միջազգային օդերևութաբանության կազմակերպության խորհրդի անդամ։

Կրթություն և գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հենրիկ Մոնը մայրական կողմից համարվում է եպիսկոպոս Յակոբ Նեյմանի թոռը։ Ծագումը նրա համար ապահովել է եկեղեցական կարիերա։ 1852 թվականին ավարտել է Բերգենի եկեղեցական դպրոցը, որից հետո ընդունվել է Օսլոյի համալսարանի աստվածաբանության ֆակուլտետ։ Մոնը հետաքրքրվում էր ֆիզիկայով, արդյունքում սկսեց հաճախել բնագիտական բաժնի դասընթացներին։ 1858 թվականին համալսարանն ավարտեց միանգամից երկու մասնագիտացմամբ` աստղագիտություն և միներալոգիա։

1860 թվականին ընդունվել է որպես աստղագետ-հետազոտող այն բանից հետո, երբ հրատարակեց գիսաստղերի ուղեծրի մասին աշխատանք^[6]։ 1861 թվականին Մոնը գլխավորել է համալսարանական աստղադիտարանը, որտեղ էլ սկսել է հետաքրքրվել օդերևութաբանությամբ։ Միաժամանակ 1859-1863 թվականներին եղել է «Polyteknisk Tidsskrift» ամսագրի գլխավոր խմբագիրը, որտեղ էլ հրատարակել է իր առաջին աշխատանքները։ 1866 թվականին հիմնադրել և ղեկավարել է Նորվեգական օդերևութաբանական ինստիտուտը, և նույն տարում արժանացել պրոֆեսորի կոչման^[7]։ 1872 թվականին նրա «Om Vind og Veir. Meteorologiens Hovedresultater» մենագրությունը հրատարակվել է յոթ լեզուներով։

1876-1878 թվականներին մասնակցել է Հյուսիսային ծովի ուսումնասիրությանն ուղղված արշավին։ Այդ ժամանակահատվածում զբաղվել է նաև սիրողական գեղանկարչությամբ։ Նրա նկարած Յան-Մայեն կղզու նկարը 1957 թվականին տպագրվել է Նորվեգիայի փոստային դրոշմանիշների վրա։

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոնի գլխավոր աշխատանքը` «Études sur les mouvements de l’atmosphère»-ը, գրել է մաթեմատիկոս Կատո Գուլդբերգի համահեղինակությամբ։ Նրանք առաջին անգամ մթնոլորտի շարժումն ուսումնասիրելու նպատակով օգտագործեցին հիդրոդինամիկայի և ջերմադինամիկայի նվաճումները։

1884 թվականի նոյեմբերի 30-ին «Morgenbladet» թերթում Մոնը հրատարակել է հոդված Գրենլանդիայի հարավ-արևմուտքում հայտնաբերած մի քանի գտածոների մասին, որոնք, ամենայն հավանականությամբ, պատկանել են «Ժաննետի» անձնակազմին։ Մոնը նշել է, որ այդ իրերը բերվել են Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսից դրեյֆող սառցաբեկորի միջոցով։ Այդ հոդվածը կարդացել է 23-ամյա Ֆրիտյոֆ Նանսենը, և այն նրա համար խթան է հանդիսացել իրականացնելու իր էքսպեդիցիոն ծրագիրը^[8]։

Մոնի վերջին մեծ աշխատանքը եղել է «Կլիմայական քարտեզը» («ռուս.՝ Климатический атлас»), որը հրատարակվել է 1916 թվականին։

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ի պատիվ Մոնի` Ֆրիտյոֆ Նանսենն անվանել է կղզեխումբ Թայմիրից 30 կմ հեռու։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 http://www.snl.no/.nbl_biografi/Henrik_Mohn/utdypning
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 KulturNav — 2015.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Norsk kunstnerleksikon (норв.) — (untranslated).
↑ Dannevig, Petter (2007), "Henrik Mohn", in Henriksen, Petter, Store norske leksikon, Oslo: Kunnskapsforlaget
↑ Stubhaug, Arild (2001). «Christopher Hansteen». In Helle, Knut (ed.). Norsk biografisk leksikon (Norwegian). Vol. 4. Oslo: Kunnskapsforlaget. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 22-ին.{{cite encyclopedia}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
↑ Там же
↑ Нансен Ф. «Фрам» в Полярном море. М., 1956. Т. 1. С. 46

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[_8e303c4bd8564cf3-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 http://www.snl.no/.nbl_biografi/Henrik_Mohn/utdypning

[_67007818a337509c-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_20989eb408d16513-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 KulturNav — 2015.

[_68f5799f6ee059b2-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Norsk kunstnerleksikon (норв.) — (untranslated).

[5] Dannevig, Petter (2007), "Henrik Mohn", in Henriksen, Petter, Store norske leksikon, Oslo: Kunnskapsforlaget

[6] Stubhaug, Arild (2001). «Christopher Hansteen». In Helle, Knut (ed.). Norsk biografisk leksikon (Norwegian). Vol. 4. Oslo: Kunnskapsforlaget. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 22-ին.{{cite encyclopedia}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[7] Там же

[8] Нансен Ф. «Фрам» в Полярном море. М., 1956. Т. 1. С. 46

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]