Հայկական դրամների պատկերագրությունը հելլենիստական դարաշրջանի Հայաստանում
 |
Առաջարկվում է այս և Արտաշեսյան թագավորների դրամներ հոդվածները միացնել իրար: (քննարկում) |
Հայկական դրամների պատկերագրությունը Հայ արքաների առաջին դրամներից մեզ հայտնի են Ծոփքի Արշամ թագավորի դրամները։ Դրանց վրա պատկերված է պրոֆիլ, դեմքը անմորուս, հելլենիստական կերպարանքով, իսկ գլխին կրում է 2 կամ 3 շրջանի ձև ունեցող գտակ կամ ծայրը քիչ առաջ ծռված խույր։ Դրամների հակառակ երեսին պատկերված է լինում կամ հեծյալ, կամ արծիվ։ Մակագրությունը հունարեն է։ Ծոփքի հաջորդ թագավորներ Աբդիսարի և Քսերքսեսի դրամները ավելի արևելյան, քան հելլենիստական տեսք ունեն։ Հիշյալ երկու արքաներն էլ կրում են ցածրադիր, դեպի վեր նեղացող երեք ճյուղերի բաժանվող թագեր, նման այն գլխարկներին, որոնք պատկերված են հայերի և կապադովկիացիների գլուխներին՝ Պերսեպոլսի բարձրաքանդակների վրա։ Երկու արքաներն էլ, հակառակ հելլենիստական սովորության, ունեն մորուք ու թավ մազեր ծոծրակի վրա։ Աբդիսարի դրամի մյուս երեսին պատկերված է նույնպիսի արծիվ, որպիսին առկա է Արշամի դրամի վրա և հունարեն մակագրություն, իսկ Քսերքեսի դրամի մյուս երեսին պատկերված է թռչունի թևերով մի կին՝ աստվածուհի, որը առաջ մեկնած աջ ձեռքին բռնած ունի պսակ։ Մակագրությունը այստեղ էլ հունարեն է։
Տիգրան Մեծի մետաղադրամների նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տիգրան Մեծի անունով մեզ հասել են բազմաթիվ արծաթյա և բրոնզյա դրամներ։ Բոլոր այս դրամների համար բնորոշ է կտրված կոնի ձևի վերևում ատամնավոր թագը, որի վրա պատկերված են զույg արծիվներ։ Թագը զարդարված է մարգարիտներով։ Նրա վրա ամրացված են ականջակները և վակասը(պարանոցակալ), իսկ արքան պատկերված է ամենուրեք անմորուս և հայկական դիմագծերով։ Արքայի իշխանության տարբեր տարիներին և տարբեր վայրերում հատված դրամները երևան են բերում տարբերություններ, ոչ միայն արքայի դիմանկարի, թագի զարդերի, մակագրության, այլև ոճական առանձնահատկությունների տեսակետից։ Արքայի պատկերի դիմանկարային լինելը, սակայն կասկածի ենթակա չէ։ Այն արտահայտիչ է և դրսևորվում է պետական մեծ գործչի հաստատակումությանը, որը շեշտված է նաև սուր թափանցող հայացքով։ Հայկական դիմագծերի հետ մեկտող արքայի պատկերն ունի բնորոշ հելլենիստական կերպարավորում։
Տիգրանի դրամների մյուս երեսին պատկերված է Աստվածուհի նստած դիրքով և ձեռքին մի ճյուղ։ Այս կնոջ երկար ծալքավոր զգեստի մշակումը հելլենիստական է, իսկ թագը՝ արևելյան։ Մակագրությունը՝ Տիգրանի ինչպես և մյուս Արտաշեսյանների դրամների վրա հունարեն է։
Արտավազդ Բ-ի դրամները Տիգրան Բ-ի դրամների նման ունեն հելլենիստական և Արևելյան բնորոշ կերպարավորում։ Այստեղ էլ տեսնում ենք նույն բարձր ատամնավոր թագը, արքայի անմորուս պրոֆիլը, բայց այլ է արքայի դիմանկարը, փոխվել են թագի զարդերը, թագի կապի ձևը, ականջակալը դեպի ետ է տարված և նկատելի է արքայի ականջի օղը։ Արտավազդի դրամների՝ հակառակ երեսին պատկերված է հելլենիստական արվեստին հայտնի քառաձի կառքը։
Արտաշեսյանների մետաղադրամներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտաշեսյան հարստության մյուս թագավորների դրամներն իրենց արվեստով նման են նախորդներին։ Բացառություն է կազմում Տիգրան Գ-ի դրամը, որի վրա արքան պատկերված է երկար մորուքով և ավելի արևելյան կերպարումով։ Հիշատակության արժանի են Տիգրան Դ-ի և Էրատո թագուհու դրամները։ Դրանցից մեկի վրա արքան կրում է նույն բարձր ու ատամնավոր թագը և պատկերված է պրոֆիլ դեմքով, առանց մորուքի, իսկ Էրատոն պատկերված է առանց թագի, մազերը հավաքած՝ հելլենիստական և հռոմեական ոճին համապատասխան։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Б. Лукин, Архелогические находки 1935-36 гг в окрестностях станции Тульской и Даховской близ Майконаю
- Г. Гоян, 2000 лет армянского театра