Համաշխարհային պանդեմիայի ազդեցությունն էկոհամակարգի կարգավիճակի բարելավման կամ վատթարացման վրա
COVID-19 համաճարակի արդյունքում ամբողջ աշխարհում առաջացած խանգարումը հանգեցրել է շրջակա միջավայրի և կլիմայի բազմաթիվ ազդեցությունների։ Նախատեսված ճանապարհորդությունների զգալի անկումը բազմաթիվ շրջաններում հանգեցրել է օդի աղտոտման նվազեցմանը։ Չինաստանում արգելափակումները և այլ ձեռնարկումները հանգեցրել են ածխածնի արտանետումների 25 տոկոսի նվազմանը և ազոտի օքսիդների արտանետումների 50 տոկոսի կրճատմանը, ինչը Երկրային համակարգերն ուսումնասիրող գիտնականներից մեկի գնահատմամբ, հնարավոր է, որ փրկել է առնվազն 77,000 կյանք երկու ամսվա կտրվածքով։ Շրջակա միջավայրի վրա այլ դրական ազդեցությունների շարքում ներառվում են կառավարման համակարգով վերահսկվող ներդրումները` կայուն էներգետիկ անցում կատարելու և շրջակա միջավայրի պաշտպանությանն ուղղված այլ նպատակների համար, ինչպիսիք են Եվրամիության յոթնամյա 1 տրիլիոն եվրո բյուջեի առաջարկը և 750 միլիարդ եվրո վերականգնման պլանը` «Հաջորդ սերունդ ԵՄ» -ը, որն ուղղված է վերապահելու ԵՄ ծախսերի 25% -ը՝ կլիմային բարենպաստ ծախսերի համար։
Այնուամենայնիվ, համաճարակի բռնկումը նաև նպաստել է անօրինական գործողությունների կանխարգելմանը, ինչպիսիք են Ամազոնի անձրևային անտառի անտառահատումը և Աֆրիկայում որսագողությունը, խոչընդոտել է բնապահպանական դիվանագիտության ջանքերը և առաջադրել է տնտեսական այնպիսի հետևանքներ, որոնք որոշ կանխատեսումներով կդանդաղեցնեն վերականգնվող էներգիայի ստացման համար նպատակաուղղված տեխնոլոգիաներ ձեռք բերելու ներդրումները։
Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինչև 2020 թվականը, արդյունաբերականացման դարաշրջանի սկզբից արտադրված ջերմոցային գազերի քանակի ավելացումը Երկրի վրա գլոբալ միջին ջերմաստիճանի բարձրացում առաջացրեց[2], որի հետևանքներն ներառում են՝ սառցադաշտերի հալումը և ծովի մակարդակի բարձրացումը[3][4]։ Տարբեր ձևերով մարդկային գործունեությունն առաջացրեց շրջակա միջավայրի վատթարացում, մարդածին ազդեցություն։
[ <span title="This claim needs references to reliable sources. (May 2020)">մեջբերում է պետք</span> ] COVID-19- ի համաճարակից առաջ, վարակի տարածման դեպքում առողջապահության մարմիններին սպասվելիք առաջադրվող միջոցների ցանկում ներառվում էին կարանտինը և սոցիալական հեռավորությունը[5]։
Նախքան COVID-19 համաճարակը, հետազոտողները պնդում էին, որ տնտեսական ակտիվության կրճատումը կնպաստի գլոբալ տաքացման, ինչպես նաև օդի և ծովերի աղտոտման նվազեցմանը, ինչը թույլ կտա շրջակա միջավայրը աստիճանաբար վերականգնվել։ Միջավայրի վրա նմանատիպ ազդեցությունը հետազոտվել է 14-րդ դարի Եվրասիայի և 16-րդ դարի 17-րդ դարի Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկայի
նախկին համաճարակներից հետո։
Հետազոտողները և պաշտոնատար անձինք կոչ են արել նաև կենսաբազմազանության պաշտպանության միջոցների ձեռնարկումը դարձնել COVID-19-ի վերականգնման ստրատեգիայի մաս[6][7][8]։
Օդի որակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կորոնավիրուսի բռնկման հետևանքով առաջացած ճանապարհորդության և արդյունաբերության վրա ազդեցության արդյունքում շատ տարածաշրջաններում և, ընդհանրապես, ամբողջ Երկիր մոլորակում, նկատվել է օդի աղտոտվածության անկում[9][10]։
Օդի աղտոտվածության կրճատումը կարող է նվազեցնել ինչպես կլիմայի փոփոխությունը, այնպես էլ COVID-19 ռիսկերը բայց դեռ պարզ չէ, թե օդի աղտոտվածության որ տեսակները (առկայության դեպքում) ընդհանուր վտանգ են հանդիսանում ինչպես կլիմայի փոփոխության, այնպես էլ COVID-19- ի համար։
Էներգետիկայի և մաքուր օդի ուսումնասիրության կենտրոնից հայտնում են, որ կորոնավիրուսի տարածումը կանխարգելող մեթոդներ, ինչպիսիք են կարանտինները և ճանապարհորդության արգելքները, հանգեցրել են Չինաստանում ածխածնի արտանետումների 25 տոկոսի կրճատմանը [11][12]
Արգելափակման առաջին ամսվա ընթացքում Չինաստանը արտադրեց մոտավորապես 200 միլիոնով պակաս մետր տոննա ածխածնի երկօքսիդ, քան 2019-ի նույն ժամանակահատվածը ՝ օդային երթևեկության, նավթի վերամշակման և ածուխի սպառման նվազման պատճառով։ Երկրային համակարգերն ուսումնասիրող գիտնականներից մեկի գնահատմամբ, այս կրճատումները, հնարավոր է, որ փրկել է առնվազն 77,000 կյանք։
Այնուամենայնիվ, Սառա Լադիսլավը Ռազմավարական և միջազգային հետազոտությունների կենտրոնից պնդում է, որ արտանետումների կրճատումը տնտեսական անկման պատճառով չպետք է համարվի որպես շահեկան ՝ պնդելով, որ Չինաստանի փորձերը վերադառնալու աճի նախկին տեմպերին ՝ առևտրային պատերազմների և էներգետիկ շուկայում մատակարարման շղթայի խափանումների ընթացքում ազդեցություն կունենան շրջակա միջավայրի վատթարացման վրա[13]։
2020 թվականի հունվարի 1-ից մինչև մարտի 11-ը ընկած ժամանակահատվածում Եվրոպական տիեզերական գործակալությունը դիտարկեց, որ Իտալիայի հյուսիսում գտնվող Պա Վոլլի շրջանում ավտոմեքենաներից, էլեկտրակայաններից և գործարաններից ազոտային օքսիդի արտանետումների զգալի անկում, ինչը համընկնում է տարածաշրջանում արգելափակումների հետ։
.jpg){kind=spacer}
NASA- ն և ESA- ն իրականացնում են մոնիտորինգ, թե ինչպես են ազոտի երկօքսիդի գազերը զգալիորեն նվազել COVID-19 համաճարակի սկզբնական չինական փուլի ընթացքում։ Վիրուսի տարածման արդյունքում տնտեսական ապաակտիվացումը նպաստեց աղտոտվածության մակարդակի կտրուկ նվազեցմանը, հատկապես Չինաստանում, ինչպիսին է Ուուհանը, 25-40% -ով[9][14][15]։ ՆԱՍԱ-ն օգտագործում է օզոնի մոնիտորինգի գործիք (OMI) ` օզոնի շերտը և աղտոտող նյութերը վերլուծելու և դիտելու համար, ինչպիսիք են NO 2-ը, աէրոզոլները և այլն։ Այս գործիքը NASA- ին օգնեց մշակել և մեկնաբանել ամբողջ աշխարհում շրջափակման հետևանքով եկող տվյալները[16]։
Հիմնվելով NASA- ի գիտնականների դիտարկումներին, NO 2- ի աղտոտվածության անկումը սկսվել է Չինաստանի Վուհան քաղաքում և դանդաղորեն տարածվել աշխարհի մնացած երկրներում։ Անկումը նույնպես շատ կտրուկ էր, քանի որ վիրուսը համընկավ տարվա այն ժամանակահատվածի հետ, երբ Չինաստանում անցկացվում էին լուսնային տարվա տոնակատարությունները։ Այս փառատոնի ընթացքում գործարանները և ձեռնարկությունները փակվել էին հունվարի վերջին շաբաթվա ընթացքում ՝ լուսնային տարվա փառատոնը նշելու համար[17]։ Չինաստանում NO 2- ի անկումը չի հասել առողջապահական մարմինների կողմից ընդունելի համարվող օդի որակի ստանդարտին։ Օդի այլ աղտոտող նյութեր, ինչպիսիք են աերոզոլային արտանետումները, չփոփոխվեցին[18]։
Չինաստանի և ԱՄՆ-ի գիտնականների համատեղ հետազոտությունը գնահատել է, որ ազոտի օքսիդների (NOx = NO + NO 2 ) արտանետումները Արևելյան Չինաստանում հունվարի 23-ից (Վուհան փականագործություն) մինչև 2020 թվականի փետրվարի 9-ը նվազել են 50% -ով ՝ համեմատած 2020 թվականի հունվարի 1-ից 22-ն ընկած ժամանակահատվածի հետ։ Այնուհետև, արտանետումներն ավելացել են 26% -ով `փետրվարի 10-ից (աշխատանքային օրվա ընթացքում) մինչև 2020 թվականի մարտի 12-ը, ինչը ցույց է տալիս հնարավոր աճող սոցիալ-տնտեսական գործունեությունը այն բանից հետո, երբ մարզերի մեծ մասը թույլ է տվել վերաբացել ֆինանսական ձեռնարկությունները։ Դեռևս չի ուսումնասիրվում, թե որն է COVID-19 կառավարման միջոցները `առավել արդյունավետ վերահսկող վիրուսի տարածումը և նվազագույն սոցիալ-տնտեսական ազդեցությունը։
Ջրի որակը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վենետիկում ջրանցքների ջուրը մաքրվեց և ավելի ազդեցիկ ջրի հոսք դիտարկվեց։ Ջրի պարզության ակնհայտ բարելավումը պայմանավորված էր նավագնացության արդյունքում առաջացած խցանման նստվածքի կարգավորմամբ, ինչպես նաև նշվում է օդի աղտոտվածության նվազումը ջրուղիների երկայնքով[19]։
Վայրի բնություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համաճարակի արդյունքում ձկնորսության և ձկների գների պահանջարկը նվազել է, և ամբողջ աշխարհում ձկնորսական նավատորմերը հիմնականում գործազուրկ են։ Գերմանացի գիտնական Ռայներ Ֆրոեսը (Rainer Froese) հայտարարել է, որ ձկնաբուծությունը՝ ձկնատեսակների կենսազանգվածը, կավելանա ձկնորսության կտրուկ անկման պատճառով, ինչպես նաև կանխատեսել է, որ Եվրոպական ջրերում որոշ ծովախոտի նման ձկներ կարող են կրկնապատկել իրենց կենսազանգվածը։ 2020 թվականի ապրիլի դրությամբ ջրի որակի վերականգնման նշանները հիմնականում մնում են անիրատեսական։
Քանի որ մարդիկ մնում էին տանը ՝ արգելափակման և ճանապարհորդության սահմանափակումների պատճառով, որոշ կենդանիներ հայտնաբերվել են քաղաքներում։ Ծովային կրիաները նկատվել են, երբ տեղի էր ունենում ձվածման գործընթացը իրենց նախկին լողափերում (ինչպիսին է Բենգալայի ծոցի ափերը) ՝ մարդու միջամտության իջեցված մակարդակի և ակնհայտ նվազած աղտոտման պատճառով։ Միացյալ Նահանգներում մարտական բախումը տեղի է ունեցել այնպիսի կենդանիների հետ, ինչպիսիք են եղջերուները, հյուսիսային եղջերուները, եղնիկների ամենահսկա ցեղատեսակը, արջը, լեռան առյուծները մարտ և ապրիլ ամիսների ընթացքում ընկել են 58% -ով։
Պահպանողականները ակնկալում են, որ աֆրիկյան երկրները տեղի կունենա բուշի մսի որսագողությունը ։ Բնության պահպանության կենտրոնի անդամ Մեթ Բրաունն ասում է. «Երբ մարդիկ եկամտի համար այլընտրանք չունեն, մեր կանխատեսումը, և մենք դա տեսնում ենք Հարավային Աֆրիկայում, այն է, որ որսագողությունը կաճի բարձրորակ արտադրանքների համար, ինչպիսիք են հնձանի եղջյուրը և փղոսկրը»։ Մեկ այլ տեսանկյունից, Գաբոնը որոշեց արգելել չղջիկների և պանգոլինների մարդկային սպառումը՝ զսպելով կենդանաբանական հիվանդությունների տարածումը, քանի որ կորոնավիրուսը առաջացման պատմությունը, ենթադրում է, որ տվյալ կենդանիների միջոցով են վարակը փոխանցվել մարդկանց։ 2020 թվականի հունիսին Մյանմարը (Myanmar) թույլատրեց վտանգված կենդանիների բուծումը, ինչպիսիք են վագրերը, պանգոլինները և փղերը։ Փորձագետները վախենում են, որ Հարավարևելյան Ասիայի երկրի փորձերը վերազինելու վայրի կենդանիների որսն ու բուծումը կարող են «ստեղծել նոր COVID-19»:
Անտառահատում և անտառավերականգնում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համաճարակի բռնկումը նպաստել է անօրինական գործողությունների կանխարգելմանը։ Սա նկատվում է Բրազիլիայում, որտեղ արբանյակային պատկերները ցույց տվեցին, որ Ամազոնյան անձրևային անտառի անտառահատումը աճել է ավելի քան 50 տոկոսով ՝ ելակետային մակարդակին համեմատ։ COVID-19 համաճարակի արդյունքում առաջացած գործազրկությունը նպաստեց Պակիստանի 10 միլիարդ ծառի ցունամիի արշավախմբի համար աշխատողների հավաքագրմանը ` 5 միլիարդ տարվա ընթացքում տնկելով 10 միլիարդ ծառ` հաշվի առնելով ծառերի տարեկան կորուստը[20]։
Ածխածնի արտանետումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2020 թվականի մայիսին հրապարակված ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է, որ ապրիլի սկզբին արգելափակման միջոցների ձեռնարկման ընթացքում ածխածնի օրական արտանետումները նվազել են 17% -ով և կարող են հանգեցնել ածխածնի արտանետումների տարեկան անկմանը մինչև 7%, որը կլինի ամենամեծ անկումը Երկրորդ Համաշխարհային աշխարհամարտից հետո՝ հիմնվելով հետազոտողների դիտարկումներին։ Նրանք վերագրում են այս նվազեցումները, հիմնականում, տրանսպորտի օգտագործման և արդյունաբերական գործունեության կրճատմանը։ Այնուամենայնիվ, նշվել է, որ վերազինումը կարող է նվազեցնել կրճատումները՝ ավելի սահմանափակ արդյունաբերական գործունեության պատճառով։ Այնուամենայնիվ, կորոնավիրուսի տարածման դեմ պայքարելու նպատակով առաջադրված արգելափակումների արդյունքում առաջացած սոցիալական տեղաշարժերը, ինչպես նաև տարածված հեռահաղորդակցումը և առանց գիտաժողովներ կազմակերպելու համար անհրաժեշտ տեխնոլոգիայի օգտագործումը, կարող են ավելի կայուն ազդեցություն ունենալ տրանսպորտի օգտագործման կարճաժամկետ կրճատումից դուրս։ Չնայած վերոնշյալ փաստերին, մթնոլորտում ածխաթթու գազի կոնցենտրացիան ամենաբարձրն է եղել մարդկության պատմության մեջ, որը երբևէ գրանցվել է 2020 թվականի մայիսին։ Էներգետիկայի և կլիմայի փորձագետ Կոնստանտին Սամարասը ասում է, որ «համաճարակը արտանետումները նվազեցնելու հնարավոր ամենավատ եղանակն է», և որ «տեխնոլոգիական, վարքային և կառուցվածքային փոփոխությունը արտանետումները նվազեցնելու լավագույն և միակ միջոցն է»։ Tsinghua համալսարանի Ժու Լյուը (Zhu Liu) պարզաբանում է, որ «միայն այն դեպքում, երբ մենք կկարողանանք նվազեցնել մեր արտանետումները նույնիսկ ավելի շատ և ավելի երկար ժամանակահատվածով՝ մենք կկարողանանք մթնոլորտում տեսնել կոնցենտրացիայի անկում»։ Հանքաքարային վառելիքի համաշխարհային պահանջարկը նվազել է գրեթե 10% -ով՝ կորոնավիրուսի տարածման դեմ պայքարելու նպատակով առաջադրված արգելափակումների արդյունքում, և, ըստ հաղորդման, շատ էներգետիկայի ոլորտի տնտեսագետները կարծում են, որ այն չի կարող վերականգնվել ճգնաժամից
Լոնդոնում գործող «Carbon Tracker» հետազոտական կենտրոնի կողմից զեկույցը եզրակացնում է, որ կորոնավիրուսի տարածման արդյունքում ստեղծված համաշխարհային պանդեմիան կարող է նպաստել հանածո վառելիքի արդյունաբերության անցումը դեպի «տերմինալային անկման», քանի որ նավթի և գազի պահանջարկը նվազում է, մինչդեռ կառավարությունները նպատակ ունեն արագացնել մաքուր էներգիայի անցումը։ Այն կանխատեսում է, որ հանածո վառելիքի պահանջարկի տարեկան 2% անկումը կարող է հանգեցնել նավթի, գազի և ածխի ընկերությունների ապագա շահույթի փլուզման ՝ գնահատված 39 դոլարից մինչև 14 դոլար։ Այնուամենայնիվ, Bloomberg- ի նոր էներգիայի ֆինանսավորման համաձայն, ամբողջ աշխարհում ավելի քան կես տրիլիոն դոլար այժմ նախատեսվում է տրամադրել բարձր ածխածնային արդյունաբերության մեջ։ Անգլիայի բանկի Covid կորպորատիվ ֆինանսավորման ֆոնդի նախնական բացահայտումները ցույց են տալիս, որ հարկ վճարողների աջակցության միլիարդավոր ֆունտերը նախատեսված են հանածո վառելիքի ընկերություններին։ Ըստ Reclaim Finance- ի, Եվրոպական Կենտրոնական բանկը մտադիր է նույնքան 220 մլրդ եվրո հատկացնել հանածո վառելիքի արդյունաբերություններին։ Ernst & Young- ի գնահատմամբ պարզվում է, որ խթանող ծրագիրը, որը կենտրոնանում է վերականգնվող էներգետիկայի և կլիմայի համար բարենպաստ նախագծերի վրա, կարող է ավելի քան 100,000 աշխատատեղ ստեղծել ամբողջ Ավստրալիայում և գնահատվում է, որ վերականգնվող էներգիայի և արտահանման համար ծախսվող յուրաքանչյուր 1 միլիոն դոլար ստեղծում է 4.8 լիաժամկետ աշխատատեղեր վերականգնվող ոլորտի ենթակառուցվածքներում, իսկ հանածո վառելիքի նախագծերի համար 1 միլիոն դոլարը կստեղծի ընդամենը 1.7 լրիվ դրույքով աշխատատեղ:Հարուստ երկրների OECD ակումբի գլխավոր քարտուղար Խոսե Անգել Գուրանան (Jose Angel Gurria) կոչ է արել երկրներին
«օգտվել այդ հնարավորությունից «կորոնավիրուսի վերականգնումից» ՝ սուբսիդիաները վերափոխելու և պետական միջոցները օգտագործելու համար, որպեսզի առավելագույն օգուտ տա մարդկանց և Երկիր մոլորակին»
Համաճարակի ընթացքում շատ մարդիկ սկսել են հեծանվավազքով զբաղվել[21] և հեծանիվների վաճառքն աճել է։
Մանրածախ և սննդի արտադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Փոքր մասշտաբի ֆերմերները ընդունում են թվային տեխնոլոգիաները՝ որպես արտադրանքն ուղղակիորեն վաճառելու միջոց, և համայնքների աջակցությամբ գյուղատնտեսությունը և անմիջական վաճառքի համակարգերըն աճում են։ Այս մեթոդներով օգտվել են ավելի փոքր առցանց մթերային խանութներ, որոնք հիմնականում վաճառում են օրգանական և ավելի շատ տեղական սնունդ և կարող են դրական ազդեցություն ունենալ շրջակա միջավայրի վրա այն սպառողների շնորհիվ, որոնք նախընտրում են առաքումներ ստանալ, այլ ոչ թե մեքենայով գնալ խանութ։ Համալսարանական մթերքների առցանց գնումները զգալիորեն աճել են համաճարակի ընթացքում
Մինչ համաճարակի ընթացքում նվազել են ածխածնի արտանետումները , անասուններից մեթան արտանետումները շարունակում են աճել։ Մեթանը ավելի հզոր ջերմոցային գազ է, քան ածխաթթու գազը[22]։
Աղբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միանգամյա օգտագործման դեմքի դիմակների աննախադեպ օգտագործման հետևանքով բնական միջավայրում զգալի քանակությամբ դիմակներ են կուտակվել՝ ավելացնելով պլաստիկ թափոնների համաշխարհային բեռը։ COVID-19 համաճարակի արդյունքում որոշ երկրներում բժշկական օգտագործման համար պլաստմասսայի պահանջարկը զգալիորեն աճել է։ Բացի անձնական պաշտպանիչ սարքավորումներից (PPE), ինչպիսիք են դիմակները և ձեռնոցները, պլաստմասսայի օգտագործման զգալի աճը կապված է պահանջների փաթեթավորման և մեկանգամյա օգտագործման իրերի հետ։ Հավաքականորեն, հիվանդանոցներում և կանոնավոր կյանքի այս տեղաշարժերը կարող են ավելի խորացնել բնապահպանական խնդիրները պլաստմասսայի հետ կապված, որոնք արդեն գոյություն ունեին նույնիսկ մինչև համաճարակի առաջացումը։
Ներդրումներ և տնտեսական այլ միջոցառումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ոմանք նշել են, որ պլանավորված խթանիչ փաթեթը կարող է նախագծվել՝ արագացնելու վերականգնվող էներգիայի անցումները և խթանելու էներգիայի կայունությունը։ Համաշխարհային ռեսուրսների ինստիտուտի գիտնականները նախանշել ենհասարակական տրանսպորտի ոլորտում ներդրումներ կատարելու մի շարք պատճառներ, ինչպես նաև համաճարակի ընթացքում և դրանից հետո հեծանվավազքի և քայլելու ոլորտներում։ Համաշխարհային քաղաքներում հասարակական տրանսպորտի օգտագործումը նվազել է 50-90% -ով ՝ օպերատորների համար եկամտի էական կորստով։ Ներդրումներ, ինչպիսիք են ՝ հիգիենայի որակի բարձրացման փորձեր հասարակական տրանսպորտի ոլորտում և համապատասխան սոցիալական հեռավորության միջոցառումներ, որոնք կարող են անդրադառնալ հանրային առողջությանը վերաբերող մտահոգություններին՝ հասարակական տրանսպորտի օգտագործման վերաբերյալ։ Էներգետիկայի միջազգային գործակալությունը նշում է, որ կառավարությունների կողմից աջակցությունը համաճարակի պատճառով կարող է նպաստել կտրուկ աճի մարտկոցների և ջրածնի տեխնոլոգիայի ոլորտներում, նվազեցնել հանածո վառելիքի կիրառումը և ներկայացրել է հանածո վառելիքի խոցելիությունը պահեստավորման և բաշխման խնդիրների նկատմամբ։
2020-ին COVID-19- ի բռնկումը արագորեն տարածվեց Եվրամիության կազմում, Եվրոպական կանաչ գործարքի (European Green Deal) վրա կենտրոնացած ուշադրությունը նվազեց։ Ոմանք առաջարկել են կամ տարեկան դադար կամ նույնիսկ գործարքի ամբողջական դադարեցում։ Շատերը կարծում են, որ Եվրամիության ընթացիկ քաղաքականության մշակման գործընթացում առկա հիմնական ուշադրությունը պետք է լինի անհապաղ, կարճաժամկետ ճգնաժամը, քան կլիմայի փոփոխությունը։ 2020 թվականի մայիսին հայտարարվեց 750 միլիարդ եվրո վերականգնման Եվրոպական փաթեթ, որը կոչվում է «Հաջորդ սերունդ ԵՄ», և ներկայացնում է 1 տրիլիոն եվրո բյուջե։ Եվրոպական Կանաչ գործարքը դրա մի մասն է։ Փաթեթի սկզբունքներից մեկը «Մի վնասիր»-ն է։ Գումարը կծախսվի միայն այն նախագծերի վրա, որոնք բավարարում են Կանաչի չափանիշները։ Ամբողջ ֆինանսավորման 25% -ը կուղղվի կլիմայի փոփոխության մեղմմանը։ Ֆինանսավորումը բացառում է հանածո վառելիքը և միջուկային էներգիան[23]։
Բնապահպանական նախագծերի համար եկամտի որոշ աղբյուրներ, ինչպիսիք են տեղական համայնքները, որոնք վերահսկում են անձրևային անտառները և պահպանման ծրագրերը, համաճարակի պատճառով նվազել են։
Վերլուծություններ և առաջարկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բազմաթիվ կազմակերպություններ և կազմակերպություն-կոալիցիաներ, ինչպիսիք են հետազոտական կենտրոնները, ընկերությունները, գործարար կազմակերպությունները, քաղաքական մարմինները և հետազոտական ինստիտուտները, և հետազոտական ինստիտուտները, ստեղծել են միակողմանի վերլուծություններ և առաջարկություններ ներդրումների և հարակից միջոցառումների համար` գլոբալ և ազգային մակարդակներում համաճարակի կայունության վրա հիմնված սոցիալ-տնտեսական վերականգնման համար, ներառյալ Էներգետիկայի Միջազգային գործակալությունը, կլիմայի փոփոխությունը և շրջակա միջավայրն ուսումնասիրող
Գրանթամի ինստիտուտը և Եվրահանձնաժողովը[24][25][26]։ Մյուսները նախազգուշացնում էին, որ խոշոր կորպորացիաները և մեծահարուստները կարող են օգտագործել ճգնաժամը տնտեսական օգուտ ստանալու համար “ The Shock Doctrine”-ի հետ մեկտեղ, ինչպես դա տեղի է ունեցել անցյալի համաճարակներից հետո, մինչդեռ ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիո Գուտերեսը խորհուրդ է տվել կայունությանն առնչվող վեց լայն սկզբունք՝ վերականգնումը կազմակերպելու համար։ Մյուսները նաև զգուշացնում էին, որ համաճարակը հնարավոր է շահագործել։
Հետազոտություն և զարգացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չնայած ածխածնի արտանետումների ժամանակավոր անկմանը, Էներգետիկայի միջազգային գործակալությունը նախազգուշացրեց, որ կորոնավիրուսի բռնկման հետևանքով առաջացած տնտեսական իրարանցումը կարող է կանխել կամ հետաձգելկորոնավիրուսի բռնկման հետևանքով հետաձգել ընկերություններին և այլոց իրականացնել վերականգնվող էներգիայի համար նպատակաուղղված ներդրումները[27][28]։ Այնուամենայնիվ, երկար կարանտինի ժամանակահատվածները խթանեցին հեռավոր աշխատանքային քաղաքականության ընդունումը։
Եղանակի կանխատեսումները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միջին Հեռավորության վրա Եղանակային Կանխատեսումների Եվրոպական Կենտրոնը (ECMWF) հայտարարեց, որ համաճարակի պատճառով օդանավերի թռիչքների համաշխարհային կրճատումը կարող է ազդել եղանակի կանխատեսումների ճշգրտության վրա, վկայակոչելով առևտրային ավիաընկերությունների “Aircraft Meterological Data Relay”-ի (AMDAR) օգտագործումը ՝ որպես անբաժանելի ներդրում եղանակի կանխատեսման ճշգրտության ոլորտում։ ECMWF- ը կանխատեսում էր, որ AMDAR- ի ծածկույթը կնվազի 65% -ով կամ ավելի `առևտրային թռիչքների անկման պատճառով
Քաղաքականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համաճարակն ազդեցություն է ունեցել նաև Բնապահպանական քաղաքականության և Կլիմայի դիվանագիտության վրա, քանի որ ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության 2020 թվականի կոնֆերանսը հետաձգվեց մինչև 2021 թվականը՝ ի պատասխան համաճարակի, այն բանից հետո, երբ նրա գտնվելու վայրը տեղափոխվել էր դաշտային հիվանդանոց։ Այս գիտաժողովը շատ կարևոր էր, քանի որ ծրագրվում էր, որ ժողովուրդները պետք է ներկայացնեին ազգային վճռական ներդրումներ Փարիզի համաձայնագրում ։ Համաճարակը նաև սահմանափակում է ազգերի, մասնավորապես զարգացող երկրների ՝ պետական ցածր մակարդակ ունեցող կարողությունների ՝ ազգովի որոշված ներդրումներ ներկայացնելու հնարավորությունը, քանի որ նրանք կենտրոնանում են համաճարակի վրա[29]։
Ժամանակն կարևորեց երեք հնարավոր ռիսկերը:. Այն, որ Նոյեմբեր 2020-ի Glasgow-ի համաժողովը, որը նախատեսվում էր հետևել 2015 Փարիզում համաձայնագրին խափանվել է, որ հասարակությունը գլոբալ տաքացումը կդիտարկի որպես ավելի ցածր առաջնային խնդիր, քան համաճարակը՝ թուլացնելով ճնշումը քաղաքական գործիչների վրա. և որ գլոբալ տնտեսությունը «վերագործարկելու» ցանկությունը կարող է ավելցուկ առաջացնել ջերմոցային գազի լրացուցիչ արտադրության ոլորտում։ Այնուամենայնիվ, կորոնավիրուսային անկման ընթացքում նավթի գների անկումը կարող է լինել լավ հնարավորություն՝ ազատվել հանածո վառելիքի սուբսիդավորումներից, կարծում է Էներգետիկայի միջազգային գործակալության գործադիր տնօրենը։
Carbon Tracker- ը պնդում է, որ Չինաստանը չպետք է խթանի տնտեսությունը `կառուցելով պլանավորված ածուխով էլեկտրակայաններ, քանի որ շատերը կունենան բացասական դրամական հոսքեր և կդառնան տողեր ակտիվներ[30]։
Միացյալ Նահանգների Թրամփի վարչակազմը դադարեցրել է շրջակա միջավայրի պաշտպանության որոշ օրենքների կիրառումը շրջակա միջավայրի պահպանության գործակալության (ՊԳԿ) միջոցով համաճարակի ընթացքում։ Սա թույլ է տալիս աղտոտողներին անտեսել բնապահպանական որոշ օրենքներ, եթե նրանք կարող են պնդել, որ այդ խախտումները տեղի են ունեցել համաճարակի պատճառով։
Կանխատեսվող հակադարձ ազդեցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
COVID-19- ի արգելափակումներից հետո ջերմոցային գազ արտադրող արդյունաբերությունների և տրանսպորտի վերագործարկումը ենթադրաբար ներկայացվեց որպես իրադարձություն, որը կնպաստի ջերմոցային գազի արտադրության ավելացմանը, այլ ոչ թե դրա կրճատմանը։ Տրանսպորտի ոլորտում համաճարակը կարող է հրահրել ել մի շարք հետևանքներ, ներառյալ վարքագծային փոփոխություններ, ինչպիսիք են՝ առցանց աշխատանքի և հեռահաղորդակցության ավելացումը, ինչպես նաև բիզնեսի ոլորտներում կատարված փոփոխությունները, ինչը, իր հերթին, կարող է փախարինվել տրանսպորտից արտանետումների կրճատմանը։ Մյուս կողմից, կարող է լինել հանրային տրանսպորտից հեռու լինելը, վարակվածության վախից պայմանավորված և մեկանգամյա ավտոմեքենաների նկատմամբ վստահություն, ինչը զգալիորեն կնպաստի արտանետումների բարձրացմանը։ Այնուամենայնիվ, քաղաքային նախագծողները համաճարակի ընթացքում որոշ քաղաքներում նաև նոր ցիկլային ուղիներ են ստեղծում։
Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպությունը խորհուրդ է տալիս կառավարություններին շարունակել կիրառել COVID-19 ճգնաժամի ընթացքում և ճգնաժամից հետո օդի աղտոտվածության կանոնակարգերը, իսկ հասարակական տրանսպորտի մատակարարներին ֆինանսական աջակցության միջոցառումներն ուղղել `հզորությունների և որակի բարձրացման ուղղությամբ` կենտրոնանալով մարդաշատության կրճատման և մաքուր օբյեկտների խթանման վրա[31]։
Էներգիայի միջազգային գործակալության գործադիր տնօրեն Ֆաթիհ Բիրոլը (Fatih Birol) նշում է, որ «մոտակա երեք տարիները կորոշեն առաջիկա 30 տարիների ընթացքը և դրանից հետոն», և որ «եթե մենք գործողություններ չձեռնարկենք, մենք անկասկած կտեսնենք արտանետումների հետընթաց։ Եթե արտանետումներն վերադառնան, շատ դժվար է տեսնել, թե ինչպես դրանք հետագայում կիջեցվեն։ Այդ իսկ պատճառով մենք կոչ ենք անում կառավարություններին ունենալ կայուն վերականգնման փաթեթներ»
Հոգեբանություն և ռիսկի ընկալում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաոսը և COVID-19 համաճարակի բացասական հետևանքները, գուցե, դարձրեցին աղետալի ապագան ավելի քիչ հեռավոր թվացող և գործելը՝ այն կանխելու համար, ավելի անհրաժեշտ։ Այնուամենայնիվ, դա կարող է նաև հակառակ ազդեցություն ունենալ՝ մտավոր ուշադրությունը սևեռելով համաճարակի առավել անմիջական սպառնալիքին, քան էկոհամակարգային խնդիրներին, ինչպիսիք ե
Սեյսմիկ աղմուկի իջեցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սեյսմոլոգները հայտնում են, որ կարանտինը, արգելափակումները և COVID-19- ի մեղմացման այլ միջոցառումները հանգեցրել են գլոբալ բարձր հաճախականության սեյսմիկ աղմուկի 50%-ի կրճատմանը։ Այս ուսումնասիրությունը հայտնում է, որ աղմուկի նվազումը տարբեր գործոնների համադրման արդյունք է` ներառյալ երթևեկության / տրանսպորտի կրճատումը, ցածր արդյունաբերական և թույլ տնտեսական գործունեությունը։ Սեյսմիկ աղմուկի նվազումը նկատվել է ինչպես հեռավոր սեյսմիկ մոնիտորինգի կայաններում, այնպես էլ հորատանցքերի ցուցիչներում, որոնք տեղադրվել են գետնից մի քանի հարյուր մետր խորությամբ։ Ուսումնասիրությունը փաստում է, որ աղմուկի իջեցված մակարդակը կարող է թույլ տալ ավելի լավ դիտարկել և հայտնաբերել բնական սեյսմիկ աղբյուրները, ինչպիսիք են երկրաշարժերը և հրաբխային ակտիվությունը։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- COVID-19 համաճարակի ազդեցությունը
- Համաճարակի կանխարգելում # Բնապահպանական քաղաքականություն և տնտեսագիտություն
- Ավիացիայի բնապահպանական ազդեցությունը
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Earth Observatory». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 9-ին.
- ↑ Mishra, Anshuman. «Air Pollution». WORLD HEALTH ORGANISATION. WHO. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 23-ին.
- ↑ «Is sea level rising?». National Oceanic and Atmospheric Administration. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 6-ին.
- ↑ «Climate Change». National Geographic Society. 2019 թ․ մարտի 28. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 6-ին.
- ↑ Madhav, Nita; Oppenheim, Ben; Gallivan, Mark; Mulembakani, Prime; Rubin, Edward; Wolfe, Nathan (2017), Jamison, Dean T.; Gelband, Hellen; Horton, Susan; Jha, Prabhat (eds.), «Pandemics: Risks, Impacts, and Mitigation», Disease Control Priorities: Improving Health and Reducing Poverty (3rd ed.), The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank, doi:10.1596/978-1-4648-0527-1_ch17, ISBN 978-1-4648-0527-1, PMID 30212163, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 23-ին, Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 6-ին
- ↑ Weitzel, Elic (2020), «Are Pandemics Good for the Environment?», Sapiens, Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 7-ին
- ↑ Pearson, Ryan M.; Sievers, Michael; McClure, Eva C.; Turschwell, Mischa P.; Connolly, Rod M. (2020 թ․ մայիսի 22). «COVID-19 recovery can benefit biodiversity». Science (անգլերեն). 368 (6493): 838–839. Bibcode:2020Sci...368..838P. doi:10.1126/science.abc1430. ISSN 0036-8075. PMID 32439784. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 22-ին.
- ↑ Rodrigues, CM. «Letter: We call on leaders to put climate and biodiversity at the top of the agenda». Financial Times. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 3-ին.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Zhang, Ruixiong; Zhang, Yuzhong; Lin, Haipeng; Feng, Xu; Fu, Tzung-May; Wang, Yuhang (2020 թ․ ապրիլ). «NOx Emission Reduction and Recovery during COVID-19 in East China». Atmosphere (անգլերեն). 11 (4): 433. Bibcode:2020Atmos..11..433Z. doi:10.3390/atmos11040433. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 6-ին.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link) - ↑ Le Quéré, Corinne; Jackson, Robert B.; Jones, Matthew W.; Smith, Adam J. P.; Abernethy, Sam; Andrew, Robbie M.; De-Gol, Anthony J.; Willis, David R.; Shan, Yuli (2020 թ․ մայիսի 19). «Temporary reduction in daily global CO2 emissions during the COVID-19 forced confinement». Nature Climate Change (անգլերեն). 10 (7): 647–653. doi:10.1038/s41558-020-0797-x. ISSN 1758-6798.
- ↑ Myllyvirta, Lauri (2020 թ․ փետրվարի 19). «Analysis: Coronavirus has temporarily reduced China's CO2 emissions by a quarter». CarbonBrief. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 16-ին.
- ↑ McMahon, Jeff (2020 թ․ մարտի 16). «Study: Coronavirus Lockdown Likely Saved 77,000 Lives In China Just By Reducing Pollution». Forbes. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 16-ին.
- ↑ «The Global Impacts of the Coronavirus Outbreak». Center for Strategic and International Studies (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 4-ին.
- ↑ «Airborne Nitrogen Dioxide Plummets Over China». earthobservatory.nasa.gov (անգլերեն). 2020 թ․ փետրվարի 28. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 6-ին.
- ↑ «Analysis: Coronavirus temporarily reduced China's CO2 emissions by a quarter». Carbon Brief (անգլերեն). 2020 թ․ փետրվարի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 6-ին.
- ↑ «NASA Aura OMI». NASA Aura. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 3-ին.
- ↑ «Archived copy». chinesenewyear.net. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 6-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link) - ↑ «Earth Matters - How the Coronavirus Is (and Is Not) Affecting the Environment». earthobservatory.nasa.gov (անգլերեն). 2020 թ․ մարտի 5. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 6-ին.
- ↑ Srikanth, Anagha (2020 թ․ մարտի 18). «As Italy quarantines over coronavirus, swans appear in Venice canals, dolphins swim up playfully». The Hill. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
- ↑ «Pakistan Hires Thousands of Newly-Unemployed Laborers for Ambitious 10 Billion Tree-Planting Initiative». Good News Network (անգլերեն). 2020 թ․ ապրիլի 30. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 2-ին.
- ↑ «Richard Smith: How can we achieve a healthy recovery from the pandemic?». The BMJ. 2020 թ․ հունիսի 8. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 8-ին.
- ↑ Guy, Jack (2020 թ․ հուլիսի 15). «Global methane emissions are at a record high, and burping cows are driving the rise». CNN. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 15-ին.
- ↑ Simon, Frédéric. «'Do no harm': EU recovery fund has green strings attached». Euroactive. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 28-ին.
- ↑ SOKRATOUS, Zinonas (2020 թ․ մայիսի 20). «European Semester Spring Package: Recommendations for a coordinated response to the coronavirus pandemic». Cyprus - European Commission (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 25-ին.
- ↑ «Publikation - Der Doppelte Booster». www.agora-energiewende.de (գերմաներեն). Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 21-ին.
- ↑ «Priorities for a green recovery following coronavirus». CBI. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 25-ին.
- ↑ «Text-Only NPR.org : Climate Change Push Fuels Split On Coronavirus Stimulus». NPR. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 9-ին.
- ↑ «Put clean energy at the heart of stimulus plans to counter the coronavirus crisis—Analysis». IEA. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 9-ին.
- ↑ «Cop26 climate talks postponed to 2021 amid coronavirus pandemic». Climate Home News (անգլերեն). 2020 թ․ ապրիլի 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 2-ին.
- ↑ «Political decisions, economic realities: The underlying operating cashflows of coal power during COVID-19». Carbon Tracker. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 8-ին.
- ↑ «Environmental health and strengthening resilience to pandemics». OECD (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 14-ին.