Jump to content

Քրիստինա Ֆարֆան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Քրիստինա Ֆարֆան
Ծննդյան անունիսպ.՝ María Cristina Farfán Manzanilla
Ծնվել էհունվարի 24, 1846(1846-01-24)
ԾննդավայրՄերիդա, Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ
Վախճանվել էօգոստոսի 22, 1880(1880-08-22) (34 տարեկան)
Վախճանի վայրՎիլաերմոսա, Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ
Գրական անունCristina Farfán de García Montero
Մասնագիտությունուսուցչուհի, բանաստեղծուհի, գրող և լրագրող
Քաղաքացիություն Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ

Քրիստինա Ֆարֆան(հունվարի 24, 1846(1846-01-24), Մերիդա, Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ - օգոստոսի 22, 1880(1880-08-22), Վիլաերմոսա, Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ), մեքսիկացի մանկավարժ և գրող, նպաստել է կանանց կրթության գործին և մասնակցել Մեքսիկայում ֆեմինիստական շարժման առաջին ալիքի առաջացմանը։ Նա Մեքսիկայում կանանց գրական լրագրության հիմնադիրներից էր։

Կյանք և գործունեություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարիա Քրիստինա Ֆարֆան Մանզանիլան ծնվել է 1846 թվականի հուլիսի 24-ին Մերիդայում(Յուկատան, Մեքսիկա)` Կանդելարիա Մանզանիլայի և Խոսե Մարիա Ֆարֆանի ընտանիքում[1][2][3]։ Նա մեծացել է խիստ միջավայրում և կրթվել տանը փաստաբան և ուսուցիչ Խոսե Մարիա Խեսուս Ապոլինարիո Գարսիա Մոնտերոյի կողմից, որը հայտնի է որպես Խոսե Գարսիա Մոնտերո[1][4]

Գարսիա Մոնտերոյի օգնությամբ նա ուսուցչի պաշտոն ստացավ Colegio La Encarnación-ում[1]։ 1870 թվականի մայիսի 3-ին Գերտրուդիս Տենորիո Զավալայի և Ռիտա Սետինա Գուտիերեսի հետ միասին Ֆարֆանը հիմնեց La Siempreviva (Հավերժականը) կազմակերպությունը, որն իր մեջ ներառում էր Մեքսիկայի առաջին աշխարհիկ դպրոցը աղջիկների համար, ինչպես նաև արվեստի քոլեջ երիտասարդ կանանց համար, գիտական և գրական ընկերակցություն, ինչպես նաև թերթ, որը հատուկ գրված էր կանանց կողմից և կանանց համար[5][6]։ Դպրոցի ուսուցիչները, Չեթինայի ղեկավարությամբ, իրենց ուսումնական ծրագրերը հիմնեցին գիտության և ռացիոնալիզմի վրա՝ պնդելով, որ կանայք ընդունակ են աշխատելու և մտավոր գործունեություն ծավալելու[7]։ Ֆարֆանը, Չեթինան և Տենորիոն առաջին խումբն էին, որոնք հրապարակայնորեն խրախուսեցին Յուկատանում կանանց կրթությունը[8]։

Ամսագիրը շեշտը դրեց ֆեմինիստական գրվածքների վրա և առաջին անգամ մեքսիկացի կանանց ծանոթացրեց եվրոպական ֆեմինիզմին, սկսեց հրատարակվել հրատարակվեց Palacio del Gobernador-ի կողմից (նահանգապետական պալատ)[9]։ Ամսագիրը խմբագրելուց բացի, երեք ընկերները հրապարակեցին բանաստեղծություններ՝ նվիրված կանանց կատարելագործմանը և նրանց կրթությանը[8]։

Ֆարֆանի առաջին հրատարակված աշխատությունը La Aurora-ն էր՝ Չետինայի, Տենորիոյի և իր ստեղծագործությունների հավաքածուն, որը հրապարակվել է 1870 թվականին։ 1870-1872 թվականներին Ֆարֆանի աշխատանքները հայտնվել են La Siempreviva ամսագրում, իսկ 1874 թվականին նա հրատարակել է էսսեների և բանաստեղծությունների La Primavera ժողովածուն։

1877 թվականի հուլիսի 1-ին Ֆարֆանը Մերիդայում ամուսնացավ իր նախորդ հրահանգիչ Գարսիա Մոնտերոյի հետ[2] և տեղափոխվեց Տաբասկո։

1879 թվականին նա հիմնեց և դարձավ Տաբասկոյում El Recreo del Hogar (Վերականգնելով տունը) ամսագրի տնօրենն ու գլխավոր խմբագիրը՝ համագործակցելով այլ ֆեմինիստների հետ, ինչպիսիք են Դոլորես Կորեա Զապատան [10]։

1880 թվականին նա հիմնադրել է դպրոց՝ Colegio del Porvenir(Ապագայի քոլեջ)։ Թե՛ ամսագիրը, և թե՛ դպրոցը հիմնված էին գիտական թեմաների վրա, որոնք նա նախկինում իրականացրել էր Մերիդայում[1]։

Ֆարֆանը մահացավ ծննդաբերության ժամանակ 1880 թվականի օգոստոսի 22-ի առավոտյան՝ գնացքով ճանապարհորդելուց հետո, երբ Մեխիկոյից ժամանել էր Սան Խուան Բաուտիստա դե լա Վիլլա Հերմոսա, Տաբասկո, Մեքսիկա[3][11]։ Նրա նորածին դուստրը մահացավ կարճ ժամանակ անց[11]։

Հուղարկավորության գրքույկը, որը գրվել է ժամանակաշրջանի ամենահայտնի հեղինակների կողմից, հիշատակի տուրք է Ֆարֆանին՝ որպես առաջամարտիկ մանկավարժի և գրական լրագրողի նրա ունեցած ներդրումների[1][12]։ Նրա մահից երեք տարի անց El Dominguero ամսագիրը նրան շնորհեց Misionera de la Civilización (Քաղաքակրթության միսիոներ) տիտղոսը՝ արժևորելով, թե ինչպես է նրա գրական ներդրումը փոխել հասարակության ընկալումը և կանանց հնարավորությունները։

1885 թվականին նրա ամուսինը տեղափոխեց Ֆարֆանի աճյունը Տաբասկոյից և վերաթաղեց իր ընտանեկան դամբարանում՝ հայրենի Մերիդա քաղաքում։ Թաղման արարողությանը մասնակցում էին բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, ընկերներ և գործընկերներ[1]։

  • Farfán, Cristina; Tenorio Zavala, Gertrudis; Cetina Gutiérrez, Rita (1870). Estrada y Zenea, Ildefonso (ed.). La Aurora (PDF) (Spanish). Mérida, Mexico: "El Iris" de Ildefonso Estrada y Zenea. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • 1870–1872 տարբեր բանաստեղծություններ La Siempreviva ամսագրում[3]
  • 1874 La Primavera: Poesía y ensayo[3]
  • Farfán, Cristina (1893). «Cristina Farfán de García Montero». In Vigil, José María (ed.). Poetisas mexicanas. Siglos XVI, XVII, XVIII y XIX (PDF) (Spanish). Mexico City, Mexico: Secr. De Fomento. էջեր 217–219. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ ապրիլի 3 2016-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]