Լրատվական ոճ
| Ժուռնալիստիկա |
|---|
 |
| Ոլորտներ |
| Ժանրեր |
| Սոցիալական ազդեցություն |
| Լրատվամիջոցներ |
| Դերակատարներ |
Լրատվական ոճ, լրագրողական կամ լրատվական ոճ, արձակ գրելաոճ է, որն օգտագործվում է օրաթերթերում, ռադիոյում և հեռուստատեսությամբ լուրեր հաղորդելիս։ Լրատվական ոճը ներառում է ոչ միայն բառարանային և նախադասությունների կառուցվածքը, այլ նաև` ըստ կարևորության և լսարանի` պատմությունը ներկայացնելու ձևը։ Լրատվական ոճում օգտագործվող ժամանակաձևն անցյալն է։
Լրատվական ոճը փորձում է ցանկացած իրադարձության մասին նյութի սկզբում պատասխանել այս հիմնական հարցերին. ի՞նչ, ո՞վ, ե՞րբ, որտե՞ղ և ինչու՞ (who, what, when, where, why, առավել հայտնի են 5 w-ներ անունով), և հաճախ նաև` ինչպե՞ս (how): Կառուցվածքի այս ձևը երբեմն կոչվում է «շրջված բուրգ», այսինքն, նորության մեջ տեղեկատվության կարևորությունը նվազում է հետագա պարբերություններում։
Լրատվական պատմությունները նաև պարունակում են լսարանին առնչվող հետևյալ բնութագրիչներից գոնե մեկը. մերձավորություն, ակնհայտություն, արդիականություն, մարդկային հետաքրքրվածություն, զարմանալիություն (տարօրինակություն) կամ նշանակալիություն[1]։
Ընդհանուր ակնարկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Օրաթերթերը հիմնականում հավատարիմ են մնում գրելու բացատրական ոճին։ Ըստ ժամանակի և տարածության, լրագրողական էթիկան ու չափանիշները տարբերվում են։ Սահմանումներն ու պրոֆեսիոնալիզմը տարբերվում են լրատվական գործակալությունների միջև. նրանց վարկանիշը կախված է օբյեկտիվության չափանիշներից։ Ըստ լավագույն տարբերակի, լրատվական գործակալությունները ձգտում են հասկանալի, գրավիչ և հակիրճ լինել ընթերցողների մեծամասնության համար։ Այս սահմանափակումների հետ նորությունները ձգտում են նաև բազմակողմանի լինել։ Խոշոր և առավել հարգված օրաթերթերի համար արդարությունն ու հավասարակշռվածությունը լրատվություն ներկայացնելիս ամենակարևոր գործոններն են։ Մեկնաբանությունը սովորաբար ներկայացվում է առանձին հատվածում, և յուրաքանչյուր թերթ կարող է ինքն ընտրել տվյալ սյունակի դիրքը։ Խմբագրական կանոնները թելադրում են ածականների, մեղմասացության և արտահայտչամիջոցների օգտագործումը։ Խմբագիրների մոտեցումները սովորաբար հավաքվում են մեկ կանոնագրի մեջ։ Լրագրողների աշխատանքի սկզբունքները կարող են հակիրճ արտահայտվել հետևյալ սկզբունքներով` ճշգրտություն, հակիրճություն, պարզություն[2]։
Տերմիններ և կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լրագրողական արձակը պարզ է և ճշգրիտ, փորձում է խուսափել խոսակցական լեզվից։ Որպես կանոն, լրագրողները չպետք է օգտագործեն երկար խոսք, երբ դրա փոխարեն կարելի է կարճն օգտագործել։ Լրագրողներն օգտագործում են սուբյեյկտ-բայ-օբյեկտ կառուցվածքն ու ակնհայտ, ակտիվ արձակը։ Նրանք օգտագործում են օրինակներ ու փոխաբերություններ։ Նորություններ գրողները փորձում են խուսափել նույն բառը մեկ պարբերության մեջ չօգտագործել մեկ անգամից ավել։
«Քիքեր» (Kicker)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կարճ բնորոշող բառ կամ արտահայտություն հիմնական վերնագրից առաջ։
Վերնագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լուրի վերնագիրը կարող է ամբողջական նախադասություն լինել (օր.` «Օդաչուն թռչում է կամուրջների տակով` սուզորդներին փրկելու համար»), որոշ բառեր կարող են սղված լինել։ Վերնագրերում երբեմն բացակայում են ենթակաները («Նավակից ցատկելով` անիվների տակ ընկնելով») կամ ստորոգյալները («Հաջողակ կին-կատուն»)[3]։
Ենթավերնագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ենթավերնագիրը կարող է կա՛մ երկրորդ վերնագիր լինել հիմնական վերնագրի տակ, կա՛մ վերնագիր դառնալ հոդվածի առանձին բաժինների համար։ Ենթավերնագիրն է առաջնորդում դեպի հիմնական տեքստը։ Այն օգնում է հասկանալ ամբողջական հատվածը կամ ընթերցողին տեղյակ է պահում տվյալ հատվածի թեմայի մասին։ Երկար կամ բարդ հոդվածները սովորաբար մեկից ավելի ենթավերնագրեր են ունենում։ Ենթավերնագրերն օգնում են ընթերցողին ընտրություն կատարել` որտեղից սկսել կամ շարունակել կարդալ հոդվածը։
Հայտարարությունների վահանակ (բիլբորդ)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հոդվածի բիլբորդը ամփոփ տեքստ է, հաճախ` միայն մեկ նախադասություն, որը դրվում է տեքստի կողային հատվածում, նույն էջում` ընթերցողի ուշադրությունը գրավելու համար։ Հայտարարությունը կարող է բաղկացած լինել պարզ տեքստից կամ մեջբերումից։ Հավելյալ բիլբորդեր կարող են հանդիպել հոդվածի հետագա հատվածներում ևս։ Դրանք բոլորն էլ ուշադրություն գրավելու նպատակ ունեն։
Առաջնորդող (լիդ)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պատմության ամենակարևոր տարրն առաջնորդողն է (լիդը)։ Այն ներառում է հոդվածի առաջին կամ առաջնորդող մի քանի նախադասությունները, որ կարող է առաջին պարբերությունը դառնալ։ Լիդ տերմին առաջացել է անգլերեն` lead, առաջնորդել բառից[4]։ Առաջնորդողը սովորաբար նյութի առաջին կամ երկու նախադասություններն են, ընդհանուր 20-25 բառերից կազմված։ Առաջնորդողը պետք է ամբողջական տեղեկատվություն պարունակի, միևնույն ժամանակ` չպետք է այնքան երկար լինի, որ ընթերցողը ցանկանա այն մինչև վերջ կարդալ։ Իդեալական լիդը պետք է հակիրճության հետ մեկտեղ պատասախանի 5 w-ների բոլոր հարցերին։
«Առաջնորդողը թաղելու» լավագույն մեթոդը նյութը բեքգրաունդային տեղեկատվությամբ սկսելն է կամ երկրորդական փաստերի ներկայացումն ամենասկզբում։ Այս ոճը հատուկ է ակադեմիական գրելաոճին[5]։ Սա նաև հաճախակի հանդիպող սխալ է մամուլի հաղորդագրություններում[6]։ Հոդվածների առաջնորդողները սովորաբար բաժանվում են կոշտ և փափուկ առաջնորդողների։ Կոշտ լիդը փորձում է ներկայացնել բազմակողմանի տեղեկատվություն, որ ընթերցողին ամբողջական պատկերացում է տալիս հոդվածի բովանդակության մասին։ Փափուկ լիդն առավել ստեղծագործական մոտեցում է ցուցաբերում, ուշադրություն է գրավում, որին հետևում է փաստերի ամփոփ ներկայացումը[7]։
Շրջված բուրգի կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լրագրողները սովորաբար հոդվածի կառուցվածքը նկարագրում են որպես շրջված բուրգ։ Պատմության ամենահետաքրքիր ու էական տարրերը դրվում են ամենասկզբում, որին հետևում է պատմության պակաս կարևոր նշանակություն ունեցող մասը։ Այս կառուցվածքը հնարավորություն է տալիս ընթերցողին դադարել կարդալ հոդվածը` դրա էական հատվածն ավարտելուն պես։ Այս կառուցվածքը հնարավորություն է տալիս ընթերցողին սկզբում վերցնել ամենաէական մասը, իսկ առավել հետաքրքրված ընթերոցողին հնարավորություն է տալիս շարունակել կարդալ ու ստանալ նաև երկրորդական տեղեկատվություն։
Շրջված բուրգի կառուցվածքը նաև հնարավորություն է տալիս հեշտությամբ կրճատել հոդվածը` հարմարեցնելով եղած տարածությանը։ Հոդվածագիրները հաճախ հետևելով «մի թաղեք լիդը» սկզբունքին` նյութի ամենասկզբում դնում են ամենաէական տեղեկատվությունը և ոչ թե ստիպում են ընթերցողին մի քանի պարբերություն կարդալ` այն գտնելու համար։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Wilson, Kenneth G. (1993). The Columbia Guide to Standard American English. New York City: Columbia University Press / MJF Books. "JOURNALESE" entry, p. 260.
- ↑ Bill Parks. "Basic News Writing"
- ↑ Morrison, Daniel. "How to Write Headlines and Decks (Heds and Deks)"
- ↑ "The Mavens' Word of the Day". Randomhouse.com. November 28, 2000.
- ↑ Cotter, Colleen (2010-02-11). News Talk: Investigating the Language of Journali sm. Cambridge University Press. p. 167.
- ↑ Starr, Douglas Perret; Dunsford, Deborah Williams (2014-01-14). Working the Story: A Guide to Reporting and News Writing for Journalists and Public Relations Professionals
- ↑ Unzipped! Newswriting by Chris Kensler
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Basic News Writing
- Chart – Real and Fake News (2016)/Vanessa Otero (basis) (Mark Frauenfelder)
- Chart – Real and Fake News (2014) (2016)/Pew Research Center