«Նապաստակներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

12:41, 3 Դեկտեմբերի 2020-ի տարբերակ

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Նապաստակների ընտանիք

Նապաստակներ (լատ. Lepus), ճագարանմանների ընտանիքի տեսակ: Տարածված է ամենուր, բացի Ավստրալիայի և Անտարկտիդայի, ընդամենը 30 տեսակ: Տարբերվում են երկար ականջներով, կարճ բարձրացրած պոչով, չզարգացած վերջույթներով, երկար հետևի թաթերով, որը թույլ է տալիս շարժվել թրչկոտելով: Ռուսակի արագությունը կարող է հասնել 70 կմ/ժ:

Նապաստակները ապրում են մենակ կամ զույգերով: Իտարբերություն ճագարների, նապաստակները բույն չեն փորում, այլ փոքրիկ փոսերում բույն են սարքում:Նապաստակները ծնվելուց արդեն զարգացած են լինում, բրթով և բաց աչքերով, և մայրը նրանց հետ է մնում ընդամենը 5-6 օր, իսկ հետո ընդամենը մի քանի անգամ իրենց մոտ է գնում; այդ պատճառով շատ նապաստակներ մահանում են թշնամիներից: Նապաստակների տեսողությունը թույլ է, հոտառությունը՝ լավ է, լսողությունը՝ հրաշալի: Բազմաթիվ թշնամիների (մարդ, գիշատից կաթնասուններ և թռչուններ) նկատմամբ անպաշպանությունը դարցնում է իրենց ուշադիր և աննկատ:

Սնվում է տարբեր խոտաբույսերով. խոտով, հացազգի բույսերով, բանջարեղեններով, ծառի կեղևով, և կարող է նշանակալի վնաս հասցնել; հատկապես սիրում է մաղադանոս, կաղամբ և բողկ և այլն:

Գարնանը, զուգավորման շրջանից հետո, արուները պայքարում են էքերի համար. կանգնում են հետևի թաթերի վրա և մեկը միուսին հարվածում է առաչիններով: Ընդ որում նրանք կորցնում են իրենց ուշադրությունը, և այդ պահին նրանց կարող են տեսնել:

Ռուսաստանի տարածքում տարածված են ռուսակը և բելյակը, նապաստակ մանչուռսկին, նապաստակ՝ տոլայը:

Տեսակներ

Նապաստակների ցեղի մեջ ներառվում են հետևյալ տեսակները.

Ենթացեղ Macrotolagus
- այծքաղային կամ Ալենի նապաստակ (Lepus alleni)^[1]
Ենթացեղ Poecilolagus
- ամերիկյան բելյակ (Lepus americanus)^[1]
Ենթացեղ Lepus
- արկտիկական բելյակ (Lepus arcticus)^[2]
- ալյասկյան նապաստակ (Lepus othus)^[2]
- նապաստակ-բելյակ կամ իռլանդական նապաստակ (Lepus timidus)^[1]
- † դոնյան նապաստակ (Lepus tanaiticus Gureev, 1964)^[3]
Ենթացեղ Proeulagus
- սևապոչ կամ կալիֆոռնիական նապաստակ (Lepus californicus)^[1]
- սպիտակակող նապաստակ (Lepus callotis)^[1]
- կապյան նապաստակ (Lepus capensis)^[1]
- դեղնավուն նապաստակ (Lepus flavigularis)^[1]
- սևագորշ նապաստակ (Lepus insularis)^[1]
- Թփուտային նապաստակ (Lepus saxatilis)
- Նապաստակ-ավազամուկ (Lepus tibetanus)
- Տոլայ նապաստակ (Lepus tolai)^[1]
Տարատեսակ Eulagos
- Ջրուռային նապաստակ (Lepus castroviejoi)^[2]
- Յունյայան նապաստակ (Lepus comus)^[2]
- Կորեական նապաստակ (Lepus coreanus)^[2]
- Կորսիկանի նապաստակ (Lepus corsicanus)^[2]
- գորշ նապաստակ (Lepus europaeus)^[1]
- Իբերիայի նապաստակ (Lepus granatensis)^[2]
- Մանչժուրիան նապաստակ (Lepus mandschuricus)^[1]
- Գանգուր նապաստակ (Lepus oiostolus)^[1]
- Lepus starcki
- Սպիտակապոչ նապաստակ (Lepus townsendii)^[4]
Տարատեսակ Sabanalagus
- Եթովպիական նապաստակ (Lepus fagani)^[2]
- Տարատեսակ Indolagus
- Հայնայան նապաստակ (Lepus hainanus)^[2]
- Մուգ վզով նապաստակ (Lepus nigricollis)^[1]
- Բիռմական նապաստակ (Lepus peguensis)^[1]
Տարատեսակ Sinolagus
- Չինական նապաստակ (Lepus sinensis)^[1]
Տարատեսակ Tarimolagus
- Յարկենդիան նապաստակ (Lepus yarkandensis)^[1]
- Անորոշ տարատեսակ
- Ճապոնական նապաստակ (Lepus brachyurus)^[1]
- Աբիսական նապաստակ (Lepus habessinicus)^[1]

Նապաստակը մշակույթի մեջ

Նապաստակի կերպարը ունի մի քանի նշանակություն: Մի կողմից, նա կապված է մահվան հետ. հեքիաթներում պահպանում է Կոշչեյի մահը, նախանշանները խորհուրդ են տալիս խուսափել նրանց հետ հանդիպումից (օրինակ՝ «Եվգենի Օնեգին» չափածո վիպակում և Ա. Ս. Պուշկինի նապաստակ հետ հանդիպման մասին լեգենդը): Մյուս կողմից, նապաստակը հանդիպում է հարսանեկան երգերի մեջ պտղաբերության և ամուսնական սիրո փոխաբերական իմաստով: Որոշ հեքիաթներում նապաստակը ներկայանում է, որպես վախի և թուլության օրինակ: Նապաստակի թշնամին հանդես է գալիս գայլը, հազվադեպ՝ աղվեսը: Սակայն նապաստակը չի համարվում անվնաս կենդանի: Հետևի ուժեղ թաթերը և երկար ճանկերը թույլ են տալիս հասցնել երկար և խորը պատռված վերքեր:

Նապաստակը երբեմն հայտնվում է ֆիլմերում (օրինակ՝ «Դե, սպասի՛ր» մուլտսերիալում): Նապաստակի հուշարձանները տեղադրել են Միխայլովսկոյե գյուղում, քաղաք Ռամինսկում և Սանկտ-Պետերբուրգում (Նապաստակի կղզի):

«Նապաստակներով» ժարգոնային լեզվով անվանում են «անտոմս» կենդանի:

Գրականություն

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նապաստակներ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նապաստակներ» հոդվածին։

«Зайцы». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 Կաղապար:Книга:Пятиязычный словарь названий животных. Млекопитающие
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Կաղապար:Книга:Полная иллюстрированная энциклопедия. «Млекопитающие». Кн. 2
↑ Улитко А. И. Таксономическое разнообразие крупных млекопитающих позднего неоплейстоцена в бассейне реки Чусовая (Средний Урал) // Биодиверситиология: Современные проблемы изучения и сохранения биологического разнообразия: Сборник научных статей IV Международной научно-практической конференции / Под ред. к.б.н. А. В. Димитриева, Е. А. Синичкина. — Чебоксары: типография «Новое время», 2012.
↑ Гуреев А. А. 1964. Зайцеобразные (Lagomorpha) // Фауна СССР. Млекопитающие. Т. 3, Вып. 10. C. 190.

[а-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 Կաղապար:Книга:Пятиязычный словарь названий животных. Млекопитающие

[в-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Կաղապար:Книга:Полная иллюстрированная энциклопедия. «Млекопитающие». Кн. 2

[3] Улитко А. И. Таксономическое разнообразие крупных млекопитающих позднего неоплейстоцена в бассейне реки Чусовая (Средний Урал) // Биодиверситиология: Современные проблемы изучения и сохранения биологического разнообразия: Сборник научных статей IV Международной научно-практической конференции / Под ред. к.б.н. А. В. Димитриева, Е. А. Синичкина. — Чебоксары: типография «Новое время», 2012.

[4] Гуреев А. А. 1964. Зайцеобразные (Lagomorpha) // Фауна СССР. Млекопитающие. Т. 3, Вып. 10. C. 190.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Տող 13. / Տող 13. @@
 == Տեսակներ ==
 Նապաստակների ցեղի մեջ ներառվում են հետևյալ տեսակները.
+{{Սյուն}}
 * Ենթացեղ Macrotolagus
 ** [[այծքաղային նապաստակ|այծքաղային]] կամ [[այծքաղային նապաստակ|Ալենի նապաստակ]] (''Lepus alleni'')<ref name="а">{{Книга:Пятиязычный словарь названий животных. Млекопитающие|страницы=205}}</ref>
@@ Տող 23. / Տող 24. @@
 ** † դոնյան նապաստակ (''Lepus tanaiticus'' Gureev, 1964)<ref>[http://www.bryansky-les.ru/img/science-activities/History%20of%20nature.pdf Улитко А. И. Таксономическое разнообразие крупных млекопитающих позднего неоплейстоцена в бассейне реки Чусовая (Средний Урал)] // Биодиверситиология: Современные проблемы изучения и сохранения биологического разнообразия: Сборник научных статей IV Международной научно-практической конференции / Под ред. к.б.н. А. В. Димитриева, Е. А. Синичкина. — Чебоксары: типография «Новое время», 2012.</ref>
 * Ենթացեղ Proeulagus
-** Սևապոչ նապաստակ (Lepus californicus)<ref name="а" />
+** [[սևապոչ նապաստակ|սևապոչ]] կամ [[սևապոչ նապաստակ|կալիֆոռնիական նապաստակ]] (''Lepus californicus'')<ref name="а" />
-** Սպիտակակողմ նապաստակ (Lepus callotis)<ref name="а" />
+** [[սպիտակակող նապաստակ]] (''Lepus callotis'')<ref name="а" />
-** Կապսկի նապաստակ (Lepus capensis)<ref name="а" />
+** [[կապյան նապաստակ]] (''Lepus capensis'')<ref name="а" />
-** [[Դեղնավուն նապաստակ]] (Lepus flavigularis)<ref name="а" />
+** [[դեղնավուն նապաստակ]] (''Lepus flavigularis'')<ref name="а" />
-** Սևագորշ նապաստակ (Lepus insularis)<ref name="а" />
+** [[սևագորշ նապաստակ]] (''Lepus insularis'')<ref name="а" />
 ** Թփուտային նապաստակ (Lepus saxatilis)
 ** Նապաստակ-ավազամուկ (Lepus tibetanus)
@@ Տող 55. / Տող 56. @@
 ** Ճապոնական նապաստակ (Lepus brachyurus)<ref name="а" />
 ** Աբիսական նապաստակ (Lepus habessinicus)<ref name="а" />
+{{Սյունակ ավարտ}}
 == Նապաստակը մշակույթի մեջ ==