Սուրբ Աստվածածին վանք (Քռնա)
| Սուրբ Աստվածածին վանք | |
|---|---|
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | վանք |
| Երկիր |  Ադրբեջան |
| Տեղագրություն | գյուղ Քռնա, Ջուղայի շրջան, Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն, Ադրբեջան |
| Հիմնական ամսաթվերը | 1330 |
| Հիմնադիր | Հովհաննես Քռնեցի |
| Ճարտարապետական ոճ | հայկական ճարտարապետություն |
| Հիմնադրված | 1330 |
Սուրբ Աստվածածին վանք, պատմական Երնջակ գավառում (այժմ՝ Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության Ջուղայի շրջանում), Օձասար լեռան հարավարևմտյան լանջին։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1330 թվականին հիմնադրել է Գլաձորի համալսարանի սան Հովհաննես Քռնեցի վարդապետը։ Նա 1328 թվականին մեկնել է Մարաղայի Դոմինիկյան միաբանության առաջնորդ Բարդուղիմեոս Բոլոնիացու մոտ, կաթոլիկություն ընդունել, սովորել լատիներեն, Բարդուղիմեոսին և նրա գործընկերներին հայերեն սովորեցրել և նրանց հետ լատիներենից հայերեն մի շարք գրքեր թարգմանել։ Վերադառնալով Քռնա՝ ժողով է հրավիրել Երնջակ գավառի 12 վարդապետների մասնակցությամբ, որոնք որոշել են գավառի իրենց ենթակա համայնքներում կաթոլիկություն տարածել։ Քռնայի վանքի Ս. Աստվածածին («Կուսաբեր») եկեղեցին 1330 թվականին կառուցվել է Հովհաննես Քռնեցու քեռու՝ Քռնայի գյուղապետ Գորգի միջոցներով, ընդամենը 70 օրում։
Կառուցվածք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վանքն ունի կենտրոնագմբեթ հորինվածք, սրբատաշ և կիսամշակ քարերով, իսկ վերին մասը՝ աղյուսով իրականացված։ Եկեղեցու պարսպապատ տարածքում եղել են երկու տասնյակի հասնող վանքապատկան շինություններ (հիմնովին ավերված են)։
Ս. Աստվածածին եկեղեցուց մոտ 600 մ հարավ-արևմուտք մինչև 1970-ական թվականները նշմարելի էին Քռնայի Ս. Հռիփսիմե եկեղեցու ավերակները։ Ունիթորական միաբանություն ունեցող վանքում գործել է բարձր տիպի կրթական հաստատություն, գրադարանում ընդօրինակվել են ձեռագրեր, թարգմանություններ ու մեկնողական աշխատություններ։
Քռնայի վանքի դպրոց
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քռնայի դպրոցի ուսուցիչներ են եղել Մարաղայից հրավիրված Բարդուղիմեոս Բոլոնիացին, Պետրոս Արագոնացին, Հովհաննես Անգլիացին, Հովհաննես Քռնեցին և Հակոբ Քռնեցին, Զաքարիան և ուրիշներ։
1333 թվականին Բարդուղիմեոս Բոլոնիացու մահից հետո դպրոցը, մինչև 1347 թվականը, ղեկավարել է Պետրոս Արագոնացին։ 1333 թվականին Հովհաննես Քռնեցին մեկնել է Հռոմի պապի մոտ և վերադարձից հետո դարձել Երնջակ գավառի ունիթորական եկեղեցու առաջնորդ։ Քռնայի դպրոցում հայերեն են թարգմանվել աստվածաբանական և դավանաբանական բնույթի, իմաստասիրական և բնագիտական թեմաներով գրքեր (հայտնի է ավելի քան 15-ը) կամ ինքնուրույն աշխատություններ շարադրվել։ Այս երկերը տարածվել են նաև Հայ առաքելական եկեղեցու կրթական կենտրոններում, ինչը հնարավորություն է տվել ծանոթանալու բնական ու հասարակական երևույթների մասին 13–14-րդ դարերում Եվրոպայում հայտնի գիտելիքներին։
Քռնայի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին գոյատևել է մինչև 18-րդ դարի կեսը[1]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Հասրաթյան, Մուրադ (2002). Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան. Երևան: 1 հատոր, Հայկական հանրագիտարանի գլխ. խմբ. էջ 1058.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Սեդրակյան Ա., Հնութիւնք հայրենեաց ի գաւառին Երնջակու, Վաղարշապատ, 1872։
- Ալիշան Ղևոնդ, Սիսական, Վենետիկ, 1893։
- Այվազյան Ա., Նախիջևանի պատմաճարտարապետական հուշարձանները, Երևան, 1978։