Jump to content

Սոցիալական ազդեցություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անօթևանների օգտագործումը վիրուսային մարքեթինգի միջոցով

Սոցիալական ազդեցություն, սոցիալ-հոգեբանական գործընթաց, որի ժամանակ անձի վարքագծի, զգացմունքների, էմոցիաների կամ կարծիքի մեջ տեղի են ունենում փոփոխություններ՝ կախված նրանից, թե ինչպես են իրեն վերաբերվում այլ մարդիկ, այդ թվում՝ նպատակաուղղված ազդեցության և մանիպուլյացիայի արդյունքում[1]։ Սոցիալական ազդեցությունը կարող է ընդունել տարբեր ձևեր, կարող է ընդունվել հանրային համաձայնության շրջանակներում, հանդես գալ որպես ճնշման ձև, լինել ենթարկվելու, առաջնորդող ազդեցության, համոզմունքի պատճառ և արդյունք, ինչպես նաև մարքեթինգի հետևանք։

Ազդեցության տեսակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1958 թվականին Հարվարդի համալսարանի հոգեբան Հերբերթ Քելմանը ի հայտ բերեց և նկարագրեց ազդեցության երեք հիմնական տեսակները[2]

  • կոնֆորմիզմ՝ թվում է, թե անհատն ընդունում է ուրիշների կարծիքը, սակայն իրականում պահպանում է իրենը,
  • նույնականացում՝ անհատը գտնվում է հեղինակության ազդեցության տակ,
  • Ինտերնալիզացիա (ընդունում)՝ մարդիկ ընդունում են ազդեցության արդյունքում պարտադրված համոզմունքները և համաձայնվում ինչպես ներքուստ, այնպես էլ արտաքուստ։

Հետազոտական ուղվածություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջոն Թերները նկարագրել է ազդեցության սոցիալական հոգեբանության հետևյալ խնդիրները․

  • Կոնֆորմիզմ, սոցիալական կոնֆորմիզմ՝ խմբի անդամների կողմից գաղտնի կամ բացահայտ ճնշման արդյունքում խմբից տարբերվող անձի շարժումն է դեպի խմբային նորմերը[3]։
  • Խմբային բևեռացում՝ խմբային որոշումներ կայացնելու գործընթացում տարբեր բևեռների հանգելու ֆենոմենն է։
  • Փոքրամասնության ազդեցություն՝ մեծամասնության վրա փոքրամասնության ընդունած համոզմունքների կամ վարքագծի ազդեցությունն է։ Ավելի հաճախ ազդում է ինֆորմացիոն սոցիալական ազդեցության միջոցով՝ ի տարբերություն նորմատիվային սոցիալական ազդեցության (Մորթոն Դոյչի և Հարոլդ Ջերարդի ինֆորմացիոն և նորմատիվային ազդեցության տեսությունը բաժանում է կոնֆորմիզմը երկու բաղադրիչի։ Նրանք նկարագրում են երկու հոգեբանական պահանջմունք, որոնք հանգեցնում են ուրիշների սպասումներին մարդու հարմարվելուն։ Այդ պահանջմունքներն են՝ սեփական ես-ի դրական կերպարի պահպանման (տեղեկատվական ազդեցություն՝ անգլ.՝ informational social influence) և սոցիալապես ընդունելի լինելու պահանջմունք (նորմատիվային ազդեցություն՝ անգլ.՝ normative social influence)[4]։
  • Իշխանության ազդեցություն՝ ճնշում գործադրելու ունակությունն է։ Սա ներառում է հնազանդությունը (հեղինակությանը), զիջողականությունը (համաձայնվել ուրիշների հետ) և տպավորության կառավարումը։ Սա իր մեջ ներառում է հնազանդությունը(հեղինակությանը), զիջելու ունակությունը(համաձայնվել ուրիշների հետ) և տպավորությունների կառավարումը («ինքնարտահայտում, որն ուղղված է ուրիշների աչքերում բարենպաստ կերպարի ստեղծմանը»[3]
  • Համոզմունք՝ ազդեցության միջոցով դիրքորոշումների փոփոխությունն է։

Ազդեցության սկզբունքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոբերտ Չալդինին առանձնացրել է վեց «ազդեցության գործիք»[5]

  • Փոխադարձ փոխանակման կանոն՝ խոստովանության զգացումը արթնացնում է մարդուն փոխհատուցելու (զիջելու) ցանկություն,
  • պարտավորություն և հետևողականություն՝ մարդիկ չեն սիրում հակասություններ, երբ նրանք համաձայնվում են գաղափարի կամ վարքի հետ, հավատարիմ են մնում դրանց,
  • սոցիալական ապացույց՝ «արեք այնպես, ինչպես մյուսները, և չեք սխալվի»,
  • բարեհաճություն՝ մարդիկ հակված են ենթարկվելու նրանց, ովքեր իրենց դուր են գալիս,
  • հեղինակություն՝ մարդիկ հակված են կուրորեն հետևելու հեղինակության հրամաններին,
  • դեֆիցիտ․ ռեսուրսների ընկալված սահմանափակումն առաջացնում է պահանջարկ։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. «Personal MBTI Type Analysis». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 23-ին.
  2. Herbert C. Kelman, Compliance, identification, and internalization: Three processes of attitude change. Journal of Conflict Resolution, 1958, 1, 51-60
  3. 3,0 3,1 Джон Тернер Социальное влияние. — Пбг.и др.: Питер, 2003. — 239 с.
  4. Morton Deutsch, Harold Gerard, A study of normative and informational social influences upon individual judgment. Journal of Abnormal and Social Psychology,, 1955, 51, 629—636
  5. . Чалдини Р. Психология влияния. М., С-Пбг. и др.: «Питер», 2003, 258 стр.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սոցիալական ազդեցություն» հոդվածին։