| Պիստակենի իսկական |
|---|
|
| |
| Գիտական դասակարգում |
|---|
|
|
| Լատիներեն անվանում |
| Pistacia coggygria
Scop
|
| Հատուկ պահպանություն |
|
|
|
[{{fullurl:wikispecies:{{{wikispecies}}}|uselang=hy}} Դասակարգումը
Վիքիցեղերում]
|
[{{fullurl:commons:Special:Search/{{{wikispecies}}}|uselang=hy}} Պատկերների որոնում
Վիքիպահեստում]
|
|
|
Պիստակենի իսկական (լատին․՝ Pistacia coggygria), աղտորազգիների ընտանիքի, պիստակենի ցեղի բույս։
Տերևաթափ փոքր ծառ է` 5-7 մ (երբեմն` 10 մ) բարձրությամբ և գնդաձև սաղարթով։ Բունը ծածկված է գորշամոխրավուն, խոր ճաքճքված կեղևով։ Հին ճյուղերի կեղևը բաց մոխրավուն է, միամյա ընձյուղներինը՝ կարմրագորշավուն։ Բողբոջները մանր են, մուգ դարչնագույն։ Տերևները եռամասնանի են կամ կազմված են 1-5 (երբեմն՝ 7) տերևիկներից, 10-15 սմ ընդհանուր երկարությամբ։ Տերևիկները կաշվեկերպ են, լայն-էլիպսաձև, լայն-սեպաձև հիմքով, կարճ սրածայր գագաթով, վերևի կողմից մուգ կանաչ և փայլուն, ներքևի կողմից՝ բաց կանաչավուն, անփայլ։ Առէջային ծաղիկները հավաքված են խիտ, բարդ, լայն, 4-6 սմ երկարությամբ հուրաններում։ Առէջները 5-6 հատ են։ Վարսանդային ծաղիկները հավաքված են 4-6 սմ երկարությամբ նեղ հուրաններում, ծաղկապատը կազմված է 3-5 (երբեմն՝ 9) թաղանթանման տերևիկներից, 1 վերնադիր սերմնարանով։ Կորիզապտուղը նեղ կամ լայն ձվաձև է, 0,8-2,4 սմ երկարությամբ և 0,6-1,4 սմ լայնությամբ, դրսից կաշվեկերպ, դեղնակրեմագույն կամ մանուշակագույն, լուսավորված կողմում՝ կարմրավուն թաղանթով։ Կորիզը ձվաձև է, էլիպսաձև, երբեմն՝ համարյա գնդաձև։ Ծաղկում է մարտ-ապրիլ ամիսներին, տերևները բացվելու հետ միաժամանակ։ Պտուղները հասունանում են հուլիս-սեպտեմբեր ամիսներին։ Սկսում է պտղաբերել կյանքի 7-8-րդ տարում։
Տարածված է Միջին Ասիայում, հյուսիսարևելյան Իրանում։ Տիպիկ տաք և չորկլիմայի բույս է, որտեղ օդի ջերմությունը ամռանը կարող է անցնել 40 °C-ից (հողիմակերեսին՝ 70 °C), իսկ օդի հարաբերական խոնավությունը կարող է իջնել նույնիսկմեռյալ պաշարից (10 %)։ Չափազանց լուսասեր է, կրասեր և արտակարգ երաշտադիմացկուն։
Պտուղները համեղ են ու սննդարար։ Օգտագործվում են թարմ վիճակում, հրուշակեղենի արդյունաբերության մեջ (շոկոլադի լավագույն տեսակներում, երշիկներում), դրանցից պատրաստում են սուրճի սուռոգատ։ Պտուղներն ունեն տոնուսը բարձրացնելու հատկություն, որի շնորհիվ անվանում են «կյանքի ծառ»[1]։
