Ուկրաինա-ՆԱՏՕ հարաբերություններ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ուկրաինա-ՆԱՏՕ հարաբերություններ
ՆԱՏՕ և Ուկրաինա

ՆԱՏՕ
Ուկրաինա

Ուկրաինայի և ՆԱՏՕ-ի փոխհարաբերությունները սկսվել են 1992 թվականին, երբ Ուկրաինան անկախությունից հետո միացավ Հյուսիսատլանտյան համագործակցության խորհրդին:Մի քանի տարի անց՝ 1994 թվականի փետրվարին, Ուկրաինան ԱՊՀ-ի պետությունների շարքում առաջինն էր, որ պայմանագիր կնքեց ՆԱՏՕ-ի հետ «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» նախաձեռնության շրջանակներում, որին 2002 թվականին հաջորդեց «ՆԱՏՕ-ի հետ գործընկերության անհատական պլանը»։

2005 թվականին Նարնջագույն հեղափոխությունից և նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոյի իշխանության գալուց հետո ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցությունը ձեռք բերեց «արագացված երկխոսության» ձևաչափ, որը կոչված էր դառնալու Ուկրաինայի՝ Հյուսիսատլանտյան պայմանագրի կազմակերպություն մտնելու ճանապարհին առաջին քայլը։ 2008 թվականի սկզբին դաշինքը նամակ էր ստացել Ուկրաինայի նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոյի, վարչապետ Յուլիա Տիմոշենկոյի և խորհրդարանի խոսնակ Արսենի Յացենյուկի ստորագրություններով՝ խնդրելով Ուկրաինան միացնել «ՆԱՏՕ-ին անդամակցության գործողությունների ծրագրին», սակայն նույն թվականի ապրիլին ՆԱՏՕ-ի Բուխարեստի գագաթնաժողովում ուկրաինական կողմը մերժում էր ստացել Գերմանիայի և Ֆրանսիայի դիրքորոշման պատճառով։ Այնուամենայնիվ, դրանից հետո ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յաապ դե Հոոպ Սխեֆերը հայտարարել է, որ Ուկրաինան ժամանակի ընթացքում կդառնա դաշինքի լիիրավ անդամ։

2010 թվականին Ուկրաինայի նախագահ Վիկտոր Յանուկովիչի իշխանության գալուց հետո Ուկրաինայի ոչ միավորված կարգավիճակը դարձավ արտաքին քաղաքականության գերակայություն։

Եվրամայդանից և 2014 թվականի փետրվարին իշխանափոխությունից հետո Ուկրաինան վերսկսել է ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու քաղաքականությունը։ 2014 թվականի դեկտեմբերին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան ընդունեց նախագահ Պետրո Պորոշենկոյի ներկայացրած օրինագիծը, որով Ուկրաինայի արտադաշինքային կարգավիճակը չեղյալ էր հայտարարվել[1], իսկ 2017 թվականի հունիսին փոփոխություններ մտցրեց օրենսդրության մեջ[2]։ 2019 թվականին ուժի մեջ են մտել սահմանադրական փոփոխությունները, որոնք ամրագրել են Եվրամիությանը և ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի լիիրավ անդամակցության ռազմավարական ուղեգիծը՝ սահմանադրական նորմի մակարդակով[3][4]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1992-2005[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուկրաինայի և ՆԱՏՕ-ի հարաբերությունները պաշտոնապես հաստատվել են 1992 թվականին, երբ Ուկրաինան անկախությունից հետո միացավ Հյուսիսատլանտյան համագործակցության խորհրդին, որն ավելի ուշ վերանվանվեց Եվրատլանտյան գործընկերության խորհուրդ[5]։

Մի քանի տարի անց՝ 1994 թվականի փետրվարին, Ուկրաինան ԱՊՀ-ի պետությունների շարքում առաջինն էր, որ պայմանագիր կնքեց ՆԱՏՕ-ի հետ «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» նախաձեռնության շրջանակներում, պաշտպանեց Կենտրոնական և Արեւելյան Եվրոպայի պետությունների՝  ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու նախաձեռնությունը[5][6]։

1997 թվականին Ուկրաինայի և ՆԱՏՕ-ի փոխհարաբերությունները որակապես նոր մակարդակի անցան. ՆԱՏՕ-ի մադրիդյան գագաթնաժողովում ստորագրվեց «ՆԱՏՕ-ի և Ուկրաինայի հատուկ գործընկերության խարտիան»[5][7]։ Կիևում բացվել Է ՆԱՏՕ-ի տեղեկատվության և փաստաթղթերի կենտրոնը, Իսկ ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայանում հայտնվել է Ուկրաինայի ներկայացուցչությունը, որտեղ 1998 թվականից իր աշխատանքն է սկսել Ուկրաինայի հատուկ ռազմական ներկայացուցիչը[6]։ 1998 թվականի նոյեմբերին Կուչման ստորագրեց «ՆԱՏՕ-ի հետ Ուկրաինայի համագործակցության ծրագիրը մինչև 2001 թվականը», իսկ Կոսովոյի ճգնաժամի ամենաթեժ պահին՝ 1999 թվականի ապրիլին Կիևում բացվեց ՆԱՏՕ-ի առաքելությունը։ 1999 թվականի հունիսի 12-ին Հունգարիայից, Բուլղարիայից և Ռումինիայից հետո Ուկրաինան մի քանի ժամով փակեց իր օդային տարածքը Պրիշտինա թռչող ռուսական ինքնաթիռների համար, ինչը պայմանավորված էր Մոսկվայում խիստ ցավոտ արձագանքով։ 2000 թվականին ՆԱՏՕ-ի պատմության մեջ առաջին անգամ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քաղաքական մարմնի՝ Հյուսիսատլանտյան խորհրդի ամենամյա հանդիպումը տեղի է ունեցել ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների սահմաններից դուրս՝ Կիևում[8]։ Կուչմեի օրոք կայացել են Ուկրաինա-ՆԱՏՕ (1999 և 2002 թվականներ) երկու գագաթաժողովներ[6]։

2000 թվականին ստորագրվել է «ուժերի կարգավիճակի մասին» համաձայնագիր[9]։

2001 թվականին բացվել է Յավորովի խաղաղապահության և անվտանգության միջազգային կենտրոնի ուսումնական կենտրոնը (Լվովի մարզ)։

2002 թվականի մայիսի 28-ին, դեպի Արևելք ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման «երկրորդ ալիքի» սկսվելու նախաշեմին, Ուկրաինայի ազգային անվտանգության և պաշտպանության խորհուրդը նախագահ Լեոնիդ Կուչմայի նախագահությամբ ՆԱՏՕ-ի վերաբերյալ ռազմավարություն ընդունեց, որը նախատեսում էր արտադաշինքային քաղաքականության վերանայում հօգուտ գործընթացի սկսվելու, որի վերջնական նպատակը պետք է լիներ Ուկրաինայի՝ ՆԱՏՕ-ին լիարժեք անդամակցություն ձեռք բերելը[10]։

2002 թվականի հուլիսի 9-ին «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» ծրագրի շրջանակներում Ուկրաինան և ՆԱՏՕ-ն հուշագիր են ստորագրել Ուկրաինայի կողմից ՆԱՏՕ-ի գործողություններին աջակցելու մասին։ Մեկ տարի անց Ուկրաինան աջակցեց Իրաքում ԱՄՆ-ի գործողություններին՝ տարածաշրջան ուղարկելով իր «խաղաղապահ զորակազմը»[10]։

2002 թվականի նոյեմբերին ՆԱՏՕ-Ուկրաինա գործողությունների ծրագրի ընդունմամբ հարաբերություններն ավելի ամրապնդվեցին[5], այդ ծրագրի շրջանակներում սկսեցին մշակվել Ուկրաինա-ՆԱՏՕ տարեկան նպատակային պլանները։

2004 թվականի ապրիլի 6-ին Գերագույն ռադան օրենք ընդունեց Ուկրաինայի տարածք ՆԱՏՕ-ի ուժերի ազատ մուտքի մասին։

2004 թվականի հունիսի 15-ին Ուկրաինայի ռազմական դոկտրինի երկրորդ խմբագրությունում, որը հաստատվել է Լեոնիդ Կուչմայի հրամանով, դրույթ հայտնվեց Ուկրաինայի կողմից եվրատլանտյան ինտեգրման քաղաքականության իրականացման մասին, որի վերջնական նպատակը ՆԱՏՕ-ին անդամակցելն էր։ Սակայն արդեն 2004 թվականի հուլիսի 15-ին, Ուկրաինա-ՆԱՏՕ հանձնաժողովի նիստի արդյունքներով, նախագահ Կուչման հրամանագիր է ստորագրել, որում ասվում էր, որ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելն այլևս երկրի նպատակը չէ. անհրաժեշտ է միայն «ՆԱՏՕ-ի և Եվրամիության հետ հարաբերությունների էական խորացում՝ որպես Եվրոպայում անվտանգության և կայունության երաշխավոր»[11]։

2005-2010[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2004 թվականին «Նարնջագույն հեղափոխության» հաղթանակից և նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոյի իշխանության գալուց հետո ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցությունն ակտիվացել է[12][13]։

2005 թվականի ապրիլի 21-ին Վիլնյուսում ՆԱՏՕ-ի երկրների ԱԳ նախարարների ոչ պաշտոնական հանդիպման շրջանակներում տեղի ունեցավ «Ուկրաինա-ՆԱՏՕ" հանձնաժողովի նիստը, որը նոր փուլ բացեց դաշինքի հետ Ուկրաինայի հարաբերություններում՝ ինտենսիվ երկխոսություն», որը կոչված էր դառնալու ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի անդամակցության առաջին քայլը։

ԱՄՆ նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոյի առաջին պաշտոնական այցի ժամանակ նախագահ Ջորջ Բուշը հայտարարել է.«Ես կողմնակից եմ ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի անդամակցության գաղափարին»։ Ուկրաինայի և ԱՄՆ-ի նախագահների համատեղ պաշտոնական հայտարարության մեջ ասվում էր, որ Վաշինգտոնը պաշտպանում է ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու գործողությունների ծրագրին Ուկրաինայի միանալու վերաբերյալ ինտենսիվ երկխոսություն սկսելու առաջարկը։

2005 թվականի ապրիլին Վիկտոր Յուշչենկոն Ուկրաինայի ռազմական դոկտրինին վերադարձրեց Ուկրաինայի ռազմավարական նպատակի՝ «ՆԱՏՕ-ին և Եվրամիությանը լիիրավ անդամակցության» մասին հիշատակումը։ «Ելնելով այն հանգամանքից, որ ՆԱՏՕ-ն և ԵՄ-ն Եվրոպայում անվտանգության և կայունության երաշխավորներն են, Ուկրաինան պատրաստվում է այդ կազմակերպություններին լիիրավ անդամակցության»։ Ինչպես և նախկին տարբերակում, «պետության պաշտպանական ոլորտի խորը բարեփոխման խնդիրը եվրոպական չափանիշներին համապատասխան» կոչվել է «ներքին և արտաքին քաղաքականության կարևորագույն առաջնահերթություններից մեկը»։

2006 թվականի հունվարի 20-ին Բուդապեշտում ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների՝ Հունգարիայի, Չեխիայի, Լեհաստանի և Սլովակիայի (որին մասնակցում էր Ուկրաինայի պաշտպանության նախարար Անատոլի Գրիցենկոն) պաշտպանության նախարարների հանդիպման արդյունքում հայտարարվել է, որ այդ պետությունները պատրաստ են աջակցել ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի անդամակցությանը։ Ինչպես հայտարարվել էր, դրա համար անհրաժեշտ պայման պետք է լինի ուկրաինական հասարակության կողմից այդ քայլին աջակցելը և Ուկրաինայում ներքին կայունության հասնելը։

2006 թվականի ապրիլի 27-ին ՆԱՏՕ-ի երկրների արտաքին գործերի նախարարների հանդիպման ժամանակ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի ներկայացուցիչ Ջեյմս Ապատուրայը հայտարարել էր, որ դաշինքի բոլոր անդամները սատարում են ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի շուտափույթ ինտեգրմանը։ Ռուսաստանն իր հերթին մտահոգություն է հայտնել իրադարձությունների այդ զարգացման կապակցությամբ։ Ինչպես հայտարարել է Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Միխայիլ Կամինինը, «դե ֆակտո խոսքը կգնա ռազմաքաղաքական լուրջ տեղաշարժի մասին, որը շոշափում է Ռուսաստանի շահերը, որը զգալի միջոցներ կպահանջի ռազմական ներուժի համապատասխան վերակողմնորոշման, ռազմարդյունաբերական կապերի համակարգի վերակազմավորման համար։ Կարող են շոշափվել սպառազինությունների վերահսկման ոլորտում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները»։

2006 թվականի օգոստոս-սեպտեմբեր ամիսներին այն բանից հետո, երբ հերթական խորհրդարանական ընտրություններում ամենաշատ ձայներ ստացավ Ռեգիոնների կուսակցությունը և կառավարությունը գլխավորեց Վիկտոր Յուշչենկոյի քաղաքական մրցակից Վիկտոր Յանուկովիչը, Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականության մեջ շրջադարձ էր նկատվում։ 2006 թվականի վերջին կառավարությունում չի մնացել նախագահամետ «Մեր Ուկրաինան» դաշինքի ոչ մի ներկայացուցիչ։ Վիկտոր Յանուկովիչի արտաքին քաղաքական հայտարարությունները հակասում էին Յուշչենկոյի կուրսին։

2006 թվականի օգոստոսի 11-ին Ուկրաինայի նոր կառավարության մամուլի ծառայությունը հաղորդել էր, որ Ուկրաինան հետաձգում է «ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու գործողությունների ծրագրի» ընդունումը։ Սեպտեմբերի 14-ին Վիկտոր Յանուկովիչն աշխատանքային այցով ժամանել Է Բրյուսել, որտեղ ծրագրային հայտարարություն է արել ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի անդամակցության անպատրաստ լինելու մասին։ Ինչպես նա է հայտարարել, նոր ուկրաինայի կառավարությունը «մտադիր է ընդլայնել համագործակցությունը ՆԱՏՕ-ի հետ», ոչ թե իր վրա վերցնելով որևէ պարտավորությունների իրականացման շրջանակներում, այսպես կոչված, «ՆԱՏՕ-ի անդամակցության գործողությունների պլանի»։ Յանուկովիչը դա պատճառաբանել է նրանով, որ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելն աջակցություն ունի ուկրաինական հասարակության միայն մի փոքր մասի մոտ՝ բնակչության միայն 12-25%-ի, ուստի վաղաժամ է խոսել Ուկրաինայի անդամակցության մասին, իսկ առավել ևս խոսել դաշինքին անդամակցելու հեռանկարների մասին։ Դրա հետ մեկտեղ նա ընդգծել Է դաշինքի հետ համագործակցության հետագա խորացման կարևորությունը։

2008 թվականի սկզբին սկանդալ էր տեղի ունեցել, որի առիթ էր դարձել ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի հայտարարությունն այն մասին, որ կազմակերպությունը նամակ է ստացել Ուկրաինայի նախագահ, նոր վարչապետ Յուլիա Տիմոշենկոյի և խորհրդարանի խոսնակ Արսենի Յացենյուկի ստորագրություններով՝ խնդրելով Ուկրաինան միանալ «ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու գործողությունների ծրագրին»։ Սկանդալը կաթվածահար է արել ուկրաինական խորհրդարանի աշխատանքը 2 ամսով։ 2008 թվականի մարտին Արսենի Յացենյուկը կարողացավ փոխզիջման հասնել խորհրդարանում, և առաջատար քաղաքական կուսակցությունների համաձայնությամբ խորհրդարանը վերսկսեց իր աշխատանքը։

ԱՄՆ-ն զգալի ջանքեր է գործադրել ՆԱՏՕ-ի իր դաշնակիցներին համոզելու համար, որ Վրաստանը և Ուկրաինան պետք է միանան ՆԱՏՕ-ին։ ԱՄՆ-ի դիրքորոշումը պաշտպանել են Մերձբալթյան երկրները, Բուլղարիան, Ռումինիան, Լեհաստանը, Չեխիան, Սլովակիան, Սլովենիան, ինչպես նաև Կանադան։ Միևնույն ժամանակ, Ուկրաինայի և Վրաստանի միացմանը Ռուսաստանի Դաշնությանը կտրուկ հակազդեցություն են ցուցաբերել Գերմանիան և Ֆրանսիան, որոնց աջակցել են Իտալիան, Նիդեռլանդները, Լյուքսեմբուրգը, Իսպանիան, Բելգիան, Պորտուգալիան[14]։

2010-2014[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2010 թվականին Վիկտոր Յանուկովիչի՝ Ուկրաինայում իշխանության գալուց հետո ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի անդամակցության հարցը սառեցվել էր։ 2010 թվականի ապրիլին Յանուկովիչը հրամանագրեր է ստորագրել, որոնցով վերացրել Է ՆԱՏՕ-ին և եվրատլանտյան ինտեգրման հարցերով ազգային կենտրոնին Ուկրաինայի նախապատրաստման հարցերով միջգերատեսչական հանձնաժողովին՝ հայտարարելով, սակայն, որ ՆԱՏՕ-ի հետ Ուկրաինայի հարաբերությունները կպահպանվեն նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոյի օրոք ձեռք բերված մակարդակում[15][16]։

2010 թվականին Վիկտոր Յանուկովիչի՝ Ուկրաինայում իշխանության գալուց հետո ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի անդամակցության հարցը սառեցվել էր։ 2010 թվականի ապրիլին Յանուկովիչը հրամանագրեր է ստորագրել, որոնցով վերացրել Է ՆԱՏՕ-ին և եվրատլանտյան ինտեգրման հարցերով ազգային կենտրոնին Ուկրաինայի նախապատրաստման հարցերով միջգերատեսչական հանձնաժողովին՝ հայտարարելով, սակայն, որ ՆԱՏՕ-ի հետ Ուկրաինայի հարաբերությունները կպահպանվեն նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոյի օրոք ձեռք բերված մակարդակով[10]։ ԱՄՆ-ում և ՆԱՏՕ-ում ուկրաինական իշխանության արտաքին քաղաքական նոր դիրքորոշումը բավական թերահավատորեն են ընդունել, ինչպես արտացոլում է ժամանակակից Ուկրաինայի արտաքին և ներքաղաքական թուլությունը, որը կանգնած է խորը բարեփոխումների անհրաժեշտության առջև, որոնք կարող են հարուցել բնակչության մեծամասնության դժգոհությունը։ ԱՄՆ պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնը 2010 թվականի հուլիսին Կիև կատարած այցի ընթացքում Ուկրաինայի նոր արտաքին քաղաքական կուրսը բնութագրել է որպես «ռազմավարական հավասարակշռվածության» քաղաքականություն։ Ընդ որում, ԱՄՆ-ը ՆԱՏՕ-ին անդամակցելուց Ուկրաինայի հրաժարվելը ժամանակավոր երևույթ է համարել և պատրաստակամություն է հայտնել աջակցել Ուկրաինայի դիրքորոշման փոփոխությանը, եթե դա տեղի ունենա։ ՆԱՏՕ-ն մտադիր է շարունակել Ուկրաինայի ներգրավման նախկին գիծը ՆԱՏՕ-ի ռազմավարական հայեցակարգում, որն ընդունվել է 2010 թվականի նոյեմբերին Լիսաբոնի գագաթնաժողովում[10]։

2013 թվականի փետրվարի 22-ին Ուկրաինան պաշտոնապես միացավ «Օվկիանոսային Վահան» ծովահենությանը հակազդելու ՆԱՏՕ-ի գործողությանը[17]։

2014-2019[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2014 թվականին Ուկրաինայում իշխանափոխությունից հետո ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Անդերս Ֆոգ Ռասմուսենը Բրյուսելում դաշինքի պաշտպանության նախարարների հանդիպման ժամանակ հայտարարել Է, որ ՆԱՏՕ-ն մնում է «Ուկրաինայի անկեղծ բարեկամը» և ակտիվորեն կաջակցի բարեփոխումների գործընթացին։ Պատասխանելով ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի անդամակցության վերաբերյալ լրագրողի հարցին՝ նա նշել է, որ Կիևը «ավելի հրատապ խնդիրներ» ունի, քան դաշինքին անդամակցելը։ Ընդ որում գլխավոր քարտուղարը նշել է, որ Բուխարեստում (2008 թվականի ապրիլին) գագաթնաժողովի որոշումն ուժի մեջ է մնում, և Ուկրաինան մի օր կարող է դառնալ ՆԱՏՕ-ի անդամ, եթե այդ որոշումը պաշտպանվի երկրի բնակչության կողմից[18]։

2014 թվականի դեկտեմբերի 23-ին Գերագույն ռադան չեղարկել Է Ուկրաինայի արտադաշինքային կարգավիճակը։ Օրինագծին կից բացատրական գրության մեջ նշվում էր, որ արտադաշինքային կարգավիճակն անարդյունավետ է եղել արտաքին ճնշումներից և ագրեսիայից պետության պաշտպանության տեսանկյունից[19]։ Օրենքի արտաքին քաղաքականության հիմնական սկզբունքների մասին բաժնում ամրագրված է ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության խորացման մասին նորմ «այդ կազմակերպությանը անդամակցություն ձեռք բերելու համար անհրաժեշտ չափորոշիչներին հասնելու համար»[1]։

Ուկրաինայի ռազմական դոկտրինի նոր խմբագրության համաձայն, որը հրապարակվել է 2015 թվականի սեպտեմբերի 24-ին Ուկրաինայի նախագահի պաշտոնական կայքում, Ուկրաինան գերակա խնդիր է համարում ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության խորացումը և մինչև 2020 թվականը ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների բանակների հետ համատեղելիության հասնելը։ Հրաժարվելով արտադաշինքային կարգավիճակից՝ Ուկրաինան մտադիր է փոխել Ազգային անվտանգության ապահովման մոտեցումները՝ առաջնահերթություն տալով «Հավաքական անվտանգության եվրաատլանտյան և եվրոպական համակարգերի կատարելագործմանն ու զարգացմանը մասնակցելուն»։ «Դրա համար Ուկրաինան ինտեգրվելու է եվրոպական քաղաքական, տնտեսական, իրավական տարածքին՝ ԵՄ-ին անդամակցելու նպատակով, ինչպես նաև խորացնելու համագործակցությունը ՆԱՏՕ-ի հետ՝ այդ կազմակերպությանն անդամակցելու համար անհրաժեշտ չափանիշներին հասնելու համար»,- ասված է փաստաթղթում[20]։

ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության խորացումը նախատեսում է բազմակողմ հարաբերությունների զարգացում, մասնավորապես, Ուկրաինայի և ՆԱՏՕ-ի միջև հատուկ գործընկերության խարտիայի, «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» ծրագրի, ՆԱՏՕ-ի Օպերատիվ կարողությունների հայեցակարգի, ՆԱՏՕ-ի ուժերի պլանավորման և գնահատման գործընթացի (PARP) և Միջերկրածովյան երկխոսության շրջանակներում, մասնակցություն ՆԱՏՕ-ի հետ համատեղ գործողություններին, ԶՈՒ-ի բարեփոխում՝ ՆԱՏՕ-ի ստանդարտների ներդրման, ԶՈՒ շարժունակության ապահովման և դրանց ծավալման օպերատիվության, սպառազինության, ինչպես նաև ԶՈՒ ստորաբաժանումների և ՆԱՏՕ-ի անդամ պետությունների օպերատիվ համատեղելիության մասին[20]։

2017 թվականի փետրվարի 2-ին Ուկրաինայի նախագահ Պետրո Պորոշենկոն Funke գերմանական մեդիախմբի հրատարակություններին տված հարցազրույցում հայտարարել էր ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու շուրջ հանրաքվե անցկացնելու մտադրության մասին[21] (այդ մտադրությունն այդպես էլ մնացել է հռչակագրում)։ 2017 թվականի հունիսի 8-ին Գերագույն ռադան կողմ է քվեարկել օրինագծին, որով օրենսդրական մակարդակով ամրագրել է Ուկրաինայի ինտեգրումը եվրատլանտյան անվտանգության տարածք՝ ՆԱՏՕ-ին որպես արտաքին քաղաքականության առաջնահերթություններից մեկը անդամակցություն ձեռք բերելու նպատակով[2][22]։ Հուլիսի 10-ին ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը Կիևում բացել է կազմակերպության նոր գրասենյակ՝ Հյուսիսատլանտյան դաշինքի կապի գրասենյակի և տեղեկատվության ու փաստաթղթերի կենտրոնի տեղակայման համար[23]։

Ինչպես հայտնի է դարձել 2018 թվականի մարտի 10-ին, Ուկրաինան ստացել Է ՆԱՏՕ-ի ասպիրանտ երկրի կարգավիճակ[24]։ Նույն օրը Ուկրաինայի նախագահ Պորոշենկոն նամակ է հղել ՆԱՏՕ-ի ղեկավարությանը, որում խնդրել է ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու գործողությունների ծրագիր տրամադրել իր երկրին[25]։ Ուկրաինայի հարցով ԱՄՆ հատուկ ներկայացուցիչ Կուրտ Վոլքերը հայտարարել է, սակայն, որ Ուկրաինան դեռ պատրաստ չէ դառնալ կազմակերպության լիիրավ անդամ[26]։

2018 թվականի հուլիսի 5-ին Նախագահ Պորոշենկոն ստորագրել է «Ուկրաինայի ազգային անվտանգության մասին» օրենքը, որը, նրա խոսքով, «կնպաստի ՆԱՏՕ-ի երկրների հետ պաշտպանական ոլորտում համատեղելիության ձեռքբերմանը»։ Օրենքը սահմանում է քաղաքացիական վերահսկողություն պաշտպանության նախարարության և անվտանգության ծառայության գործունեության նկատմամբ[27]։

2018 թվականի հուլիսի 12-ին Բրյուսելում ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի շրջանակներում տեղի է ունեցել Ուկրաինա-Վրաստան-ՆԱՏՕ ձևաչափով նիստ, որին մասնակցել են նախագահներ Պետրո Պորոշենկոն և Գիորգի Մարգվելաշվիլին։ Ինչպես հարկ էր նրանց համատեղ ելույթից, Ուկրաինային և Վրաստանին ՆԱՏՕ ձգտելը ստիպում է Ռուսաստանի գործողությունները։ Ինչպես հայտարարել Է Պորոշենկոն, «ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամներից մեկը ագրեսոր է։ Այս պայմաններում միակ մեխանիզմը, որն աշխատում է, ՆԱՏՕ-ն է»։ Պորոշենկոյի խոսքով՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելը «քաղաքակրթական ընտրություն է, որը միանշանակ աջակցում է Ուկրաինայի ժողովրդին... Մենք ոչ մեկից թույլտվություն չենք խնդրի՝ դառնալ ՆԱՏՕ-ի անդամ, թե ոչ»։ ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի արդյունքներով հռչակագրում հայտարարվել է, որ Ուկրաինան իրավունք ունի «որոշելու իր ապագան և արտաքին քաղաքականության ուղեգիծը, որն ազատ է արտաքին միջամտությունից»[27]։

Այնուամենայնիվ, ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը հայտարարել է, որ ՆԱՏՕ-ն առայժմ Ուկրաինային չի առաջարկի մասնակցել ընդլայնված հնարավորությունների ծրագրին (Enhanced Opportunity Program), որը բարեկամ երկրներին թույլ է տալիս փոխգործակցել համատեղ գործողությունների և վարժանքների շրջանակներում։ ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայանում հայտարարել են, որ Ուկրաինայի հետ փոխգործակցությունն ընթանում է Դոնբասի հակամարտության և «անհապաղ բարեփոխումների» անհրաժեշտության հետ կապված այլ ձևաչափերով. ՆԱՏՕ-ն Ուկրաինային աջակցություն է ցուցաբերում դաշինքի երկրներից խորհրդականներ տրամադրելու միջոցով, ինչպես նաև Ուկրաինայի ԶՈՒ-ին օգնության հավատարմագրային ֆոնդերի միջոցով[27]։

2018 թվականի աշնանը Ուկրաինայի Գերագույն ռադան առաջին ընթերցմամբ հավանություն է տվել երկրի Սահմանադրության մեջ փոփոխություններ կատարելու օրինագծին, որոնք ամրագրում են Եվրամիությանը և ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի լիիրավ անդամակցություն ստանալու ռազմավարական ուղեգիծը[3]։ 2019 թվականի փետրվարի 7-ին փաստաթուղթն ընդունվել է ընդհանուր առմամբ[28] և փետրվարի 21-ին ուժի մեջ է մտել[4]։

Վլադիմիր Զելենսկիի նախագահություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախագահական լիազորությունների ավարտից մեկ օր առաջ Ուկրաինայի նախագահ Պյոտր Պորոշենկոն, ելույթ ունենալով Կիևում Եվրոպայի օրվա առթիվ կազմակերպված միջոցառմանը, Վլադիմիր Զելենսկուն մի շարք խորհուրդներ է տվել Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականության վարման վերաբերյալ։ Մասնավորապես, Պորոշենկոն Զելենսկուն խորհուրդ է տվել ստորագրել «ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի անդամակցության գործողությունների ծրագիրը»[29]։

Վլադիմիր Զելենսկին և Յենս Ստոլտենբերգը ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայանում, Բրյուսել, 2019 թվականի հունիսի 4-ին

Զելենսկու առաջին արտասահմանյան աշխատանքային այցը Եվրամիություն և ՆԱՏՕ-ի «մայրաքաղաք» կայացել է հունիսի 4-5-ը։ Այդ այցի ընթացքում արված հայտարարությունները գրեթե չէին տարբերվում Պյոտր Պորոշենկոյի հռետորաբանությունից, ինչը կոչված էր ցույց տալու Ուկրաինայի արտաքին քաղաքական կուրսի կայունությունը[30][31]։ Մասնավորապես, Զելենսկին հայտարարել է, որ Եվրամիությանը և ՆԱՏՕ-ին լիիրավ անդամակցության ուղեգիծը մնում Է Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականության անփոփոխ գերակայությունը, որն ամրագրված է նրա Սահմանադրությամբ[32]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Рада отменила внеблоковый статус Украины
  2. ↑ 2,0 2,1 Рада провозгласила вступление в НАТО внешнеполитическим приоритетом Украины
  3. ↑ 3,0 3,1 Рада поддержала в первом чтении изменения в конституцию о курсе Украины на ЕС и НАТО // Известия, 22.11.2018
  4. ↑ 4,0 4,1 «Закон об интеграции Украины в Евросоюз и НАТО вступил в силу». ZN.ua. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 1-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 NATO’s relations with Ukraine, NATO official cite
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Гущин А. В. Украина после Евромайдана. Пять лет кризиса и надежд: рабочая тетрадь № 54/2019 [А. В. Гущин, А. С. Левченков; гл. ред. И. С. Иванов]; Российский совет по международным делам (РСМД). — М.: НП РСМД, 2019. — 60 с. — ISBN 978-5-6042566-5-7
  7. ↑ Charter on a Distinctive Partnership between the North Atlantic Treaty Organization and Ukraine, Madrid, 9 July 1997, NATO official cite
  8. ↑ Манекин Р. В., Корнилов Д. В. Украина в системе международных отношений — Русский журнал, 23 Января 2001
  9. ↑ полковник В. Петров, майор А. Огнев. Программа НАТО «Партнёрство ради мира» // «Зарубежное военное обозрение», № 5 (806), май 2014, стр.3-14
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Усова Л. С. ВНЕШНЯЯ ПОЛИТИКА УКРАИНЫ: МЕЖДУ ВНЕБЛОКОВОСТЬЮ И ЕВРОАТЛАНТИЧЕСКОЙ ИНТЕГРАЦИЕЙ // «Власть», № 7, 2011
  11. ↑ Украина передумала идти в НАТО и Евросоюз
  12. ↑ Ющенко намерен за год убедить украинцев вступить в НАТО // «Вести. RU» от 19 июня 2008
  13. ↑ Ющенко считает прогрессом решение НАТО относительно Украины // «Известия» от 4 декабря 2008
  14. ↑ «Ю. А. Ляшук, Бухарестский саммит НАТО и трансформация альянса // Журнал международного права и международных отношений, № 2/2008». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
  15. ↑ Янукович ликвидировал комиссию по подготовке Украины к вступлению в НАТО // Gazeta.Ru, 3 апреля 2010
  16. ↑ Украина отказалась от вступления в НАТО Արխիվացված 2014-07-01 Wayback Machine
  17. ↑ Україна офіційно приєдналася до операції НАТО з протидії піратству «Океанський щит» Արխիվացված 2013-10-29 Wayback Machine — Перший національний, 22 лютого 2013
  18. ↑ Генсек НАТО: альянс остается «искренним другом Украины»
  19. ↑ «Розвиток особливого партнерства України з НАТО». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
  20. ↑ 20,0 20,1 Украина реформирует сектор нацбезопасности для будущего членства в ЕС и НАТО
  21. ↑ Порошенко рассказал о планах референдума по вступлению в НАТО
  22. ↑ Парубій: Вступ України в НАТО потрібно закріпити законом
  23. ↑ Столтенберг открыл новый офис НАТО в Киеве
  24. ↑ Украина стала страной-аспирантом НАТО // Коммерсантъ, 10.03.2018
  25. ↑ Порошенко просит Столтенберга предоставить Украине план действий по членству в НАТО // Коммерсантъ, 11.03.2018
  26. ↑ Генсек НАТО: присутствие альянса в Восточной Европе не ограничено по времени // Коммерсантъ, 13.03.2018
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 В гостях у сказки. Украину и Грузию приняли в штаб-квартиру НАТО // Газета «Коммерсантъ» № 122 от 13.07.2018
  28. ↑ «Рада закрепила в конституции курс на вступление Украины в Евросоюз и НАТО» (ռուսերեն). РИА Новости. 2019 թ․ փետրվարի 7. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 7-ին.
  29. ↑ Порошенко накануне конца президентства дал Зеленскому шесть советов // РБК, 18.05.2019
  30. ↑ Владимир Зеленский дал премьеру в Брюсселе. Президент Украины предстал в образе антиимперского проевропейца // Коммерсантъ, 06.06.2019
  31. ↑ Президент Украины посетит с визитом институты ЕС и НАТО в Брюсселе. 29.05.2019
  32. ↑ НАТО и Украина проведут дополнительные учения в Чёрном море // Коммерсантъ, 04.06.2019
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ուկրաինա-ՆԱՏՕ_հարաբերություններ&oldid=9801888» էջից